Η κοινότητα των Εσσαίων την εποχή του Χριστού

30 Νοεμβρίου 2020

Οι Εσσαίοι είναι ίσως οι πιο αινιγματικοί από όλες τις κοινωνικές ομάδες και τα ρεύματα που υπάρχουν την περίοδο της Καινής Διαθήκης[1]. Όμως, αν και οι αρχαίες πηγές όπως ο Ιώσηπος, ο Φίλων και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, αναφέρουν τους Εσσαίους, η Καινή Διαθήκη δεν αναφέρεται σε αυτήν την ομάδα. Ο Ιώσηπος αναφέρετε στους Εσσαίους για πρώτη φορά όταν αφηγείται τα γεγονότα της βασιλείας του Ιωνάθαν του Μακκαβαίου (152-143 π.Χ.) και τους παρουσιάζει ήδη ως μια αρκετά ανεπτυγμένη κοινότητα[2].

Οι Εσσαίοι ήταν μια από τις τέσσερις φιλοσοφικές τάσεις εκείνης της εποχής[3]. Μάλιστα ο Ιώσηπος τους αναφέρει πολύ περισσότερο από τις άλλες δύο ομάδες αυτή των Φαρισαίων και αυτή των Σαδδουκαίων. Ο Ιώσηπος επίσης προσθέτει ότι οι τρείς αυτές ομάδες ήταν αρχαίες στην καταγωγή[4]. Ακόμη αναφέρει ότι οι Εσσαίοι χρησιμοποιούσαν το ίδιο πρόγραμμα με τους μαθητές του Πυθαγόρα. Αλλά, ο Φίλων υποστηρίζει ότι οι αρχές που ακολουθούσαν βρίσκονταν στις διδασκαλίες του Μωυσή[5].Βέβαια, η σχολή των Εσσαίων, εκτός από την Καινή Διαθήκη, δεν εμφανίζεται ούτε μεταγενέστερα στην ραββινική γραμματεία. Πιθανόν, διότι, μετά την καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ. και του φρουρίου της Μασάδας το 73 μ.Χ. εξαφανίζονται από το προσκήνιο της ιστορίας[6].

Το ενδιαφέρον όμως υπάρχει στην σχέση που είχαν οι Εσσαίοι με την κοινότητα του Κουμράν. Αν και έχει αρκετές φορές υπαινιχθεί η ταύτιση ίσως της κοινότητας με τους Εσσαίους, η σημερινή έρευνα υποστηρίζει ότι αν δεν ταυτίζονται, πιθανόν συνδέονται στενά[7]. Αναφέρετε ότι οι Εσσαίοι ζούσαν κοντά στο δυτικό μέρος της Νεκράς Θάλασσας και αρκετά κοντά στο σημείο όπου το 1947 βρέθηκαν κρυμμένα μέσα σε σπηλιές τα χειρόγραφα του Κουμράν. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε πολλούς επιστήμονες στην ταύτιση των Εσσαίων με την κοινότητα του Κουμράν[8]. Επίσης, η ανακάλυψη ενός κοιμητηρίου στην περιοχή που χαρακτηρίζεται από έναν ιδιαίτερο τρόπο ταφής συνδέει τους Εσσαίους με την κοινότητα του Κουμράν ακόμη περισσότερο[9]. Ένα τελευταίο στοιχείο είναι ότι τόσο ο Ιώσηπος, όσο και ο Πλίνιος χρησιμοποιούν τη λέξη «γένος» για να περιγράψουν την ομάδα των Εσσαίων[10].

Η προέλευση του ονόματος των Εσσαίων φέρει το ίδιο μυστήριο με την παρουσία τους, μπορεί να έχει εβραϊκή ή αραμαϊκή ρίζα και δεν αναφέρετε πουθενά στα κείμενα του Κουμράν[11]. Ορισμένοι ερευνητές έχουν προτείνει ότι ο όρος προέρχεται από το χασίντ που σημαίνει «ευσεβής» συνδέοντας έτσι τους Εσσαίους με τους Χασιδίμ, της εποχής των Μακκαβαίων, χωρίς όμως κάποια τέτοια ερμηνεία να μπορεί να υποστηριχθεί ικανοποιητικά[12]. Μπορεί, πάλι να σχετίζεται με το συριακό χασέγ που σημαίνει «ευσεβής» ή το αραμαϊκό ασαγιά που σημαίνει «θεραπευτής»[13]. Ο Φίλωνας συνδέει τον όρο Εσσαίοι με τον ελληνικό «Όσιοι» θέλοντας να δείξει τον ασκητικό τρόπο ζωής τους. Aκόμη η ονομασία τους μπορεί να προέρχεται από το χασεγίν, «σιωπηλοί» ή από το τσενουίμ «ταπεινός»[14].

Κατά τον Ιώσηπο και τον Φίλωνα, οι Εσσαίοι απαρτίζονταν από περίπου τέσσερεις χιλιάδες μέλη[15]. Έτσι, η ομάδα με τα διασκορπισμένα μέλη της, σε όλη την Ιουδαία, ήταν συγκριτικά μικρότερη από αυτή των Φαρισαίων. Οι κοινότητες που συγκροτούσαν ζούσαν ασκητικά απέφευγαν τα πλούτη, τον γάμο και κάθε είδους πολυτέλεια[16]. Το κύριο χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς τους ήταν η ησυχία κάτι που εντυπωσίαζε όλους όσους δεν ανήκαν στην ομάδα των Εσσαίων[17].

Ένας ίσως από τους κύριους λόγους που ζούσαν κοινοβιακά ήταν ο αυστηρός τρόπος εφαρμογής και ερμηνείας της Χαλαχά[18]. Πιθανόν η κοινότητα του Κουμράν να σχηματίστηκε από μέλη του κινήματος των Εσσαίων που αποσχίσθηκαν από το κύριο σώμα της ομάδας. Άλλωστε η κοινότητα που περιγράφει ο Πλίνιος φαίνεται να είναι πιο ριζοσπαστική στις απόψεις, αλλά και αριθμητικά μικρότεροι ομάδα που ανακτήθηκε μέσα στην ήδη υπάρχουσα πολυπληθή ομάδα των Εσσαίων που περιγράφει ο Φίλων και ο Ιώσηπος[19].

Κάποιος μπορούσε να γίνει μέλος στην κοινότητα των Εσσαίων μόνο με την ελεύθερη βούληση του. ο Φίλωνας μας πληροφορεί ότι ήταν τόσο δίκαιοι και προωθούσαν την αλήθεια σε τέτοιο βαθμό που κανένας βασιλιάς δίκαιος ή άδικος δεν μπόρεσε ποτέ να τους προσάψει κάποιο παράπτωμα[20]. Η διαδικασία εισδοχής ήταν αρκετά χρονοβόρα και περίπλοκη. Ο μυημένος τελούσε υπό επιτήρηση για έναν χρόνο και καθοδηγούταν στα πρώτα του βήματα στην ζωή και τις συνήθειες των Εσσαίων. Έπειτα για τα δύο επόμενα χρόνια συνέχιζε το μέλος να επιτηρείται και εισερχόταν στην πιο προχωρημένη διδασκαλία. Τέλος, έπαιρνε ιερό όρκο ευσέβειας απέναντι στον Θεό, δικαιοσύνη απέναντι στους ανθρώπους, εντιμότητα μεταξύ των αδελφών μελών της κοινότητας, όπως και όρκους μυστικότητας για τα όσα δίδασκαν εκεί[21].

Έπειτα από αυτήν την μακροχρόνια διαδικασία ο μυημένος θεωρούταν μέλος της ομάδας και μπορούσε να συμμετάσχει στα κοινά γεύματα. Τα κοινά τελετουργικά γεύματα ήταν εντυπωσιακά και αποτελούσαν την υψηλότερη έκφραση της ζωής των Εσσαίων. Ο Φίλων χρησιμοποιεί τον όρο «κοινωνία» για να τα περιγράψει και όλοι από την στιγμή που συμμετείχαν στην κοινή τράπεζα αποκαλούνταν ομοτράπεζοι[22]. Παρόμοιο έθιμο είχαν και οι Φαρισαίοι και το ονόμαζαν χαβουρά. Όταν κάποιος εισερχόταν στην κοινότητα παρέδιδε όλη του την περιουσία στο κοινό ταμείο. Η κοινότητα χωριζόταν σε τέσσερις βαθμούς και όλοι απολάμβαναν τα κοινά αγαθά, αρκετοί επίσης έμεναν άγαμοι, ενώ άλλοι φαίνεται πως παντρεύονταν[23].

Στις τάξεις των Εσσαίων ανήκαν μόνο μεγάλοι άνδρες και όχι παιδιά ή έφηβοι. Τα μέλη έκαναν το επάγγελμα που ασκούσαν πριν και συνείσφεραν στην κοινή ευημερία όλων. Το καθημερινό τους πρόγραμμα αποτελείτο από προσευχή, εργασία, λουτρά, γεύμα, εργασία και ένα ακόμη γεύμα[24]. Είχαν, επίσης, δικές τους θυσιαστικές τελετές, δεν διέθεταν σκλάβους, ασχολούνταν πολύ με την γεωργία και ήταν φιλήσυχοι άνθρωποι.

Ο Ιώσηπος αναφέρει ότι πάντα τηρούσαν τον λόγο τους και είχαν το χάρισμα της προφητείας, μάλιστα αναφέρει ότι κάποιος Μαναήμ που ανήκε στους Εσσαίους προέβλεψε ότι ο Ηρώδης θα γινόταν βασιλιάς[25]. Επίσης φαίνεται να είχαν αρκετές θεραπευτικές δυνατότητες με την χρήση φυτών και πολύτιμων λίθων που μόνο αυτοί γνώριζαν τις ιδιότητες τους και μόνο τα μέλη γνώριζαν τις θεραπευτικές τεχνικές που χρησιμοποιούσαν. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο των Εσσαίων είναι ότι, σύμφωνα πάντα με τον Ιώσηπο, πρόσφεραν τιμή στον ήλιο και του απέδιδαν θεϊκά χαρακτηριστικά. Έτσι πρίν και μετά την αυγή προσεύχονταν, ενώ κατά την διάρκεια της ημέρας καλύπτονταν με ειδικό ένδυμα ώστε να μην προσβάλλονται οι ακτίνες τις θεότητας του[26]. Στο τέλος της ημέρας κατά την δύση του ηλίου προσεύχονταν, έλεγαν ύμνους στον Θεό και ευχαριστίες. Κατά την διάρκεια της ημέρας πλένονταν και καθαρίζονταν πολλές φορές. Τόσο πριν και μετά τα γεύματα τους, όσο και μετά από τις κοινωνικές επαφές με ανθρώπους εκτός κοινότητας. Όπως και οι ιερείς έτσι και αυτοί φορούσαν λευκούς, λινούς χιτώνες[27].

Το Σάββατο το τηρούσαν με περίσσια αυστηρότητα και με την ίδια αυστηρότητα ακολουθούσαν πολλές διατάξεις και κανονισμούς. Την έβδομη ημέρα συγκεντρώνονταν σε συναγωγές και κάθονταν σε συγκεκριμένα σημεία ανάλογα με την ηλικία τους και τον βαθμό που είχαν στην κοινότητα[28]. Τέλος, οι Εσσαίοι αποδίδονταν σε φιλανθρωπίες τόσο μεταξύ των μελών τους, όσο και σε άλλους ανθρώπους σε όλη την επικράτεια της Ιουδαίας, κυρίως σε αυτούς που είχαν ανάγκη[29].

Ο Ιώσηπος κάνει λόγο ότι οι Εσσαίοι έδιναν μεγάλη προσοχή και τιμή στο πρόσωπο του Μωυσή όπως και τα συγγράμματα των αρχαιοτέρων. Χρησιμοποιούσαν δικές τους μορφές ερμηνείας για την προσέγγιση της Γραφής κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για αυτούς. Ενδιαφέρον ήταν ότι μια από τις μεθόδους ήταν η χρήση της αλληγορικής. Ακόμη, έδιναν έμφαση στην προσευχή, τους ύμνους και την αγγελολογία που είχαν αναπτύξει. Ένας από τους όρκους που έδιναν τα μέλη ήταν ότι θα κρατούσαν κρυφά τα ονόματα των αγγέλων που χρησιμοποιούσαν στα τελετουργικά τους[30].

Όπως και οι Φαρισαίοι έτσι και αυτοί δέχονταν την αθανασία της ψυχής και απέδιδαν τις πράξεις του ανθρώπου στην μοίρα και το πεπρωμένο. Ο Ιώσηπος αναφέρει ότι μπορεί να είχαν παρόμοιες πεποιθήσεις με τους πλατωνικούς σχετικά με την προΰπαρξη της ψυχής και τον περιορισμό της στο φυσικό σώμα κατά την στιγμή της γέννησης. Στο τέλος οι δίκαιοι από τους ανθρώπους γεννιούνταν σε μια αιώνια ζωή ευλογίας και φωτός. Αντίθετα οι μοχθηροί φυλακίζονταν αιώνια σε χώρους κάτω από την γη[31].

Οι Εσσαίοι εναντιώνονταν στο επίσημο ιερατείο και υποστήριζαν ότι ο Ναός είχε βεβηλωθεί ή ότι οι τελετές εκεί δεν ήταν κατάλληλες. Δεν επιθυμούσαν να έρθουν σε επαφή και συσχετισμένο με τους ιερείς και μάλλον είχαν δικούς τους ιερείς και θυσίες. Όμως, φαίνεται ότι έστελναν προσφορές στον Ναό.  Στις θυσίες τους δεν προσέφεραν ζώα και επικεντρώνονταν στον εξαγνισμό του πνεύματος[32].Σε αυτό μπορεί να έπαιξε ρόλο το ζήτημα με το ημερολόγιο που ακολουθούσαν οι ιερείς της Ιερουσαλήμ, διότι οι Εσσαίοι ακολουθούσαν μόνο το ηλιακό ημερολόγιο. Άλλωστε ο σωστός χρόνος τέλεσης των λατρευτικών συνηθειών έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο για τους Εσσαίους[33].

Εξαιτίας, επομένως με την αντίθεση που είχαν με το ιερατείο και το λατρευτικό τυπικό του Ναού, γι’ αυτό δεν έκαναν τόσο αισθητή την παρουσία τους στην Ιερουσαλήμ. Όμως, μέσω του λόγου του Ιώσηπου και της αρχαιολογίας μπορούμε να αποδείξουμε την παρουσία τους στην Ιερουσαλήμ. Διότι, οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως την νοτιοδυτική πύλη των Εσσαίων που αναφέρει ο Ιώσηπος[34].

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

 

Παραπομπές:

[1]Schürer, et al., The history of the Jewish people in the age of Jesus Christ (175 B.C.-A.D. 135).Σελ. 585.

[2]Strugnell, «Flavius Josephus and the Essenes: Antuquities XVIII, 18-22,» JBL 78(1958).Σελ. 106-115.

[3]Gowan, Bridge between the Testaments : a reappraisal of Judaism from the Exile to the birth of Christianity.Σελ. 211.

[4] «᾿Ιουδαίοιςφιλοσοφίαιτρεῖςἦσανἐκτοῦπάνυἀρχαίουτῶνπατρίων, ἥτετῶν᾿ΕσσηνῶνκαὶἡτῶνΣαδδουκαίων, τρίτηνδὲἐφιλοσόφουνοἱΦαρισαῖοιλεγόμενοι»Ιώσηπος, ΙουδαϊκήΑρχαιολογία18:11.

[5]Hengel, Judaism and Hellenism: studies in their encounter in Palestine during the early Hellenistic period.Σελ. 243 κ.ε.

[6]Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης.Σελ. 462.

[7]Schürer, et al., The history of the Jewish people in the age of Jesus Christ (175 B.C.-A.D. 135).Σελ. 586.

[8]Ferguson, Backgrounds of early Christianity.Σελ. 489.

[9]Boccaccini, Beyond the Essene hypothesis : the parting of the ways between Qumran and Enochic Judaism (Grand Rapids, Mich.: William B. Eerdmans Pub., 1998).Σελ. 30.

[10] Ιώσηπος, Ιουδαϊκός πόλεμος 2:113 και Ιουδαϊκή Αρχαιολογία 13:172. Επίσης, Plinius, Naturalishistoria5:17.

[11]Φιλιππίδης, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης : εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής.Σελ. 425.

[12]Ζάρρας, ΙστορίατηςεποχήςτηςΚαινήςΔιαθήκης.Σελ. 464.

[13]Schürer, et al., The history of the Jewish people in the age of Jesus Christ (175 B.C.-A.D. 135).Σελ. 593.

[14]Cohen, The parting of the ways; Judaism and the rise of Christianity.Σελ. 61.

[15]Ιωσηπος, Ιουδαική Αρχαιολογία 18:21 και Φίλων, Περι Του ΠανταΣπουδαιονΕλευθερον Είναι 75.

[16]Φιλιππίδης, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης : εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής. Σελ. 425-426.

[17]«δειπνοῦσι δ’ ὁμοίωςὑποστρέψαντεςσυγκαθεζομένωντῶνξένων, εἰτύχοιεναὐτοῖςπαρόντες. οὔτεδὲκραυγήποτετὸνοἶκονοὔτεθόρυβοςμιαίνει, τὰςδὲλαλιὰςἐντάξειπαραχωροῦσινἀλλήλοις.  καὶ τοῖςἔξωθενὡςμυστήριόν τι φρικτὸν ἡ τῶνἔνδονσιωπὴκαταφαίνεται, τούτου δ’ αἴτιον ἡ διηνεκὴςνῆψις καὶ τὸμετρεῖσθαι παρ’ αὐτοῖςτροφὴν καὶ ποτὸνμέχρικόρου».Ιωσηπος, Ιουδαικόςπόλεμος 2:132-133.

[18]Schiffman, Understanding Second Temple and rabbinic Judaism.Σελ. 164κ.ε.

[19]Stemberger, Jewish contemporaries of Jesus : Pharisees, Sadducees, Essenes.Σελ. 131. Και Φιλιππίδης, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης : εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής. Σελ. 426.

[20] Φίλων, Περι Του ΠανταΣπουδαιονΕλευθερον Είναι 88-91.

[21]Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης.Σελ. 465.

[22]Ferguson, Backgrounds of early Christianity.Σελ. 490.

[23]Schürer, et al., The history of the Jewish people in the age of Jesus Christ (175 B.C.-A.D. 135).Σελ. 589.

[24]Ferguson, Backgrounds of early Christianity.Σελ 490-491.

[25]Ιώσηπος, ΙουδαϊκήΑρχαιολογία 15:371-379.

[26] Ιώσηπος, Ιουδαϊκός πόλεμος 2:8,5 και 2:8,9.

[27]Φιλιππίδης, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης : εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής. Σελ. 428.

[28] Φίλων, Περι Του ΠανταΣπουδαιονΕλευθερον Είναι 81.

[29]Φιλιππίδης, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης : εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής.Σελ. 428.

[30]Ferguson, Backgrounds of early Christianity.Σελ. 495.

[31]Ιώσηπος, Ιουδαϊκόςπόλεμος 2:8,11.

[32] Ιώσηπος, Ιουδαϊκός πόλεμος 18:2,5 και Φίλων, Περι Του ΠανταΣπουδαιονΕλευθερον Είναι 12:75. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης. Σελ. 468.

[33]Ferguson, BackgroundsofearlyChristianity.Σελ. 491-492.

[34] «κατὰ θάτερα δὲ πρὸς δύσιν, ἀπὸ ταὐτοῦ μὲν ἀρχόμενον, διὰ δὲ τοῦ Βησοῦ καλουμένου χώρου κατατεῖνον ἐπὶ τὴν ᾿Εσσηνῶν πύλην, κἄπειτα πρὸς νότον ὑπὲρ τὴν Σιλωὰν ἐπιστρέφον πηγήν, ἔνθεν τε πάλιν ἐκκλίνον πρὸς ἀνατολὴν ἐπὶ τὴν Σολομῶνος κολυμβήθραν καὶ διῆκον μέχρι χώρου τινός, ὃν καλοῦσιν ᾿Οφλάς, τῇ πρὸς ἀνατολὴν στοᾷ τοῦ ἱεροῦ συνῆπτε» Ιώσηπος, Ιουδαϊκός πόλεμος 5:145.