Οι πεζές Καταβασίες των Χριστουγέννων – Μετάφραση Ερμηνεία (ζ΄, η΄ και στ’ Ωδή)

Ὠδὴ ζ΄.

Οἱ παῖδες εὐσεβείᾳ συντραφέντες
δυσσεβοῦς προστάγματος καταφρονήσαντες,
πυρὸς ἀπειλὴν οὐκ ἐπτοήθησαν,
ἀλλ’ ἐν μέσῳ τῆς φλογὸς ἑστῶτες ἔψαλλον·
Ὁ τῶν πατέρων Θεὸς εὐλογητὸς εἶ.

Μετάφραση

Οι τρεις Παίδες που ανατράφηκαν με ευσέβεια

καταφρόνησαν τη βλάσφημη προσταγή

και δεν φοβήθηκαν την απειλή της φωτιάς,

αλλά αντίθετα στέκονταν στη μέση της φωτιάς και έψελναν:

«Ο Θεός των πατέρων μας είσαι δοξασμένος».

Ερμηνεία

Πρόκειται για τη γνωστή περιπέτεια των Τριών Παίδων που ρίχτηκαν στο καμίνι της φωτιάς, οι οποίοι όμως, επειδή ανατράφηκαν με ευσέβεια υπακούοντας  στις εντολές του Θεού, καταφρόνησαν τις βλάσφημες εντολές   του ασεβούς βασιλιά Ναβουχοδονόσορα και δεν φοβήθηκαν από την απειλή του ότι θα τους ρίξουν στην «επταπλάσιο» κάμινο που άναψε γι αυτούς. Οι τρεις λοιπόν  Παίδες όχι μόνο δεν καίγονταν αλλά αντίθετα δροσίζονταν, γιατί Άγγελος Κυρίου μετέβαλε την πύρα της φωτιάς σε δροσιά και αισθάνονταν τόσο ευχάριστα, ώστε να δοξολογούν τον Θεό που τους αξίωσε μιας τόσο μεγάλης τιμής να ριχτούν στη φωτιά για χάρη Του κι ακόμα να τους τιμήσει  με την παρουσία Του  που έγινε αισθητή τόσο με τη μορφή αγγέλου όσο και με  την έγκαιρη επέμβαση στη φωτιά.

Ο τελευταίος στίχος «Ὁ τῶν πατέρων Θεὸς εὐλογητὸς εἶ» αποτελεί το κεντρικό θέμα της δοξολογίας των Τριών Παίδων και συγχρόνως είναι χαρακτηριστικός της ζ΄  Ωδής, γνωστός από την αντίστοιχη Ωδή των εννέα βιβλικών Ωδών.

Ο Πονηρός με τους πειρασμούς του άλλοτε γίνεται άγριο κύμα, που απειλεί να μας καταπιεί, όπως στην περίπτωση του Ιωνά, κι άλλοτε γίνεται φωτιά που απειλεί να μας κατακάψει. Όμως αν κι εμείς έχουμε ανατραφεί με ευσέβεια, αν εφαρμόζουμε τις εντολές του Θεού, δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα, αντίθετα θα χαιρόμαστε που ο Θεός μας αγαπάει, ασχολείται με μας και μας δοκιμάζει, για να γίνουμε καλύτεροι. Ας δοξολογούμε λοιπόν το Θεό και ας τον ευχαριστούμε για την αγάπη του και το ενδιαφέρον του για μας, αλλά για να ελκύσουμε το ενδιαφέρον του Θεού πρέπει να είμαστε αγωνιστές της αλήθειας σε κάθε περίπτωση, εύκολη και δύσκολη.

Ὠδὴ η΄

Θαύματος ὑπερφυοῦς ἡ δροσοβόλος ἐξεικόνισε κάμινος τύπον·
οὐ γὰρ οὓς ἐδέξατο φλέγει νέους,ὡς οὐδὲ πῦρ τῆς θεότητος
Παρθένου ἣν ὑπέδυ νηδύν. Διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν·

εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον,
καὶ ὑπερυψούτω εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.

 Μετάφραση

Το δροσερό καμίνι προεικόνιζε τον τύπο ενός υπερφυσικού θαύματος,

γιατί δεν έκαψε τους νέους που δέχτηκε.

Έτσι ούτε και το πυρ της Θεότητας έκαψε την κοιλιά της Παρθένου,

στην οποία μπήκε. Γι  αυτό κι εμείς ας ψάλλουμε με ύμνους:

«Ας δοξολογεί τον Κύριο όλη η κτίση και

ας τον υπερυψώνει σε όλους τους αιώνες».

Ερμηνεία

Και πάλιν νέος συμβολισμός. Όπως το καμίνι της φωτιάς του Ναβουχοδονόσορα  δεν έκαιγε τους Τρεις Παίδες αλλά  τους δρόσιζε, έτσι και το πυρ της Θεότητας που «ενοίκισε» μέσα στην άσπιλη κοιλιά της Θεοτόκου  δεν την έκαψε ούτε την ίδια ούτε καμιά αμαρτία, γιατί η Θεοτόκος ήταν απαλλαγμένη και από την προπατορική αμαρτία και από κάθε προαιρετική αμαρτία με την «επισκίαση» του Αγίου Πνεύματος. Αντί λοιπόν να την κάψει, την δρόσισε και την πλημμύρισε από χαρά, ώστε να αναφωνεί: «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον και ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τω Θεώ τω Σωτήρι μου…».  Αυτό είναι το «υπερφυές  θαύμα», το οποίο είναι πάνω από τους νόμους της φύσης, διότι είναι δημιούργημα του δημιουργού των νόμων της φύσης, ο οποίος ανά πάσα στιγμή μπορεί να τους αναιρέσει, όπως έκανε και στην προκειμένη περίπτωση που αφαίρεσε την καυστική δύναμη από τη φωτιά του Ναβουχοδονόσορα.

Οι δύο τελευταίοι στίχοι: «εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον, καὶ ὑπερυψούτω εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας» είναι και πάλι οι χαρακτηριστικοί στίχοι της η΄ Ωδής που μας είναι γνωστοί ήδη από την αντίστοιχη Ωδή των εννέα Βιβλικών Ωδών.

Φωτιά δεν γίνεται μόνο ο Πονηρός αλλά και ο Θεός,  κοιτάξτε όμως τη διαφορά. Η φωτιά του Πονηρού απειλεί να μας καταστρέψει και η φωτιά της Θεότητας όχι μόνο δεν μας καταστρέφει αλλά μας φωτίζει και μας μεταμορφώνει, όταν βέβαια είμαστε καθαροί και αγνοί, γιατί διαφορετικά γίνεται και ο Θεός φωτιά που μπορεί να μας κατακάψει λόγω των αμαρτιών μας. Στην ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως : «Ιδού βαδίζω προς θείαν Κοινωνίαν, Πλαστουργέ μη φλέξης με τη μετουσία, πυρ γαρ υπάρχεις τους αναξίους φλέγον, αλλ’  ουν κάθαρον εκ πάσης με κηλίδος». Η  φωτιά της Θείας Μεταλήψεως δεν μας καίει αλλά μας καθαρίζει. Αυτό είναι το μέγα έλεος του Χριστού, αντί να μας κατακάψει σαν αμαρτωλοί που είμαστε, καταδέχεται να σκηνώσει μέσα μας και να μας καθαρίσει, για να μας κάνει δεκτικούς στο Άγιο Πνεύμα, να  φωτιστούμε και να σωθούμε.

Ὠδὴ θ΄.

Μυστήριον ξένον ὁρῶ καὶ παράδοξον! οὐρανὸν τὸ σπήλαιον·
θρόνον χερουβικὸν τὴν Παρθένον·
τὴν φάτνην χωρίον, ἐν ᾧ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος,
Χριστὸς ὁ Θεός,ὃν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνομεν.

Μετάφραση

Βλέπω ένα μυστήριο, παράξενο και παράδοξο!

Το σπήλαιο να γίνεται ουρανός,

Η Παρθένος χερουβικός θρόνος,

Και η φάτνη ο τόπος όπου ξάπλωσε αυτός που δεν χωράει πουθενά,

Δηλαδή ο Χριστός και Θεός μας, τον οποίο οι πιστοί υμνολογώντας μεγαλύνουμε.

Ερμηνεία

Το τροπάριο αυτό της θ΄ Ωδής της Καταβασίας των Χριστουγέννων συνοψίζει όλο το νόημα των Χριστουγέννων, που αποτελεί και θα αποτελεί σε όλους τους αιώνες ένα μυστήριο παράξενο και παράδοξο, τέτοιο που δεν ξανάγινε ούτε θα ξαναγίνει ποτέ. Το φτωχικό σπήλαιο της Βηθλεέμ παίρνει μυθικές διαστάσεις και γίνεται ουρανός, η Παρθένος γίνεται χερουβικός θρόνος και η άσημη φάτνη ένας χώρος όπου χώρεσε ο αχώρητος Χριστός ο  Θεός. Αν αυτό δεν είναι παράξενο και παράδοξο, τότε τι άλλο μπορεί να είναι τόσο παράξενο και παράδοξο;

Είδαμε λοιπόν πώς ο υμνογράφος μας περιγράφει τη γέννηση του Χριστού, τις προτυπώσεις και τις πραγματώσεις, τους πρωταγωνιστές αυτής της Θείας οικονομίας, τον Χριστό και την Παναγία, και το μεγάλο γεγονός που αξιωνόμαστε να ζούμε όχι μόνο μια φορά το χρόνο, αλλά κάθε φορά που κοινωνούμε. Τι μεγαλειώδη δόξα μας επεφύλαξε η γέννηση του Σωτήρος Χριστού, γιατί  όλα αυτά τα παράξενα και τα μυστήρια γίνονται και σε μας, όταν κοινωνούμε και παίρνουμε  μέσα μας τον Χριστό.

Μπορούμε τότε άφοβα να βροντοφωνάξουμε: «γεννιέται μέσα μου ένας Θεός, και ξαναγίνομαι πάλι ναός», ναός  του Παναγίου Πνεύματος, το ίδιο που επεσκίασε και την αμόλυντο και αμίαντο Μητέρα του Θεού. Τέτοια τιμή πού να την φανταζόμασταν!

Πριν κλείσουμε ας δούμε τι απαντά Ο  Καθηγητής  της Θεολογικῆς Σχολῆς του ΑΠΘ  Παναγιώτης Ἰ. Σκαλτσής στο ερώτημα: Γιατί πολλοί θεωρούν τα Χριστούγεννα ως  Πάσχα. Στο άρθρο του «Ὁ πασχάλιος χαρακτήρας τῶν Χριστουγέννων» λέγει τα εξής:  «Οι ἁπλοί ἄνθρωποι χαρακτηρίζουν τά Χριστούγεννα ὡς Πάσχα. Δέν κάνουν κάποιο λάθος, ἀλλά ἐκφράζουν τό βαθύτερο νόημα τῆς χριστιανικῆς ἑορτῆς ἡ ὁποία ἑνώνει τά γεγονότα τῆς ἐν Χριστῷ οἰκονομίας καί ἀναδεικνύει τή χαρά γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἕνα εἶναι τό μυστήριο τοῦ Χριστού καί μία κατά βάσιν εἶναι ἡ ἑορτή, τό γεγονός  «τῆς τοῦ Λόγου σαρκώσεως καί τῆς ἡμῶν θεώσεως». Ἡ Ἐνσάρκω­ση τοῦ Λόγου ἀποτελεῖ τήν ἀρχή τοῦ λυτρωτικοῦ ἔργου καί τό Πάσχα το πέρας τῆς οἰκονομίας».

Αλλά και τά πατερικά κείμενα ἐπίσης προβάλλουν ἰδιαίτερα τό γεγονός ὅτι τό μυστήριο τοῦ σαρκωθέντος, σταυρωθέντος καί ἀνα­στάντος Χριστοῦ εἶναι ἕνα.  Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ἐξηγεῖ ὅτι τά σμύρνα πού δίδονται ἀπό τούς Ποιμένες στόν τεχθέντα Κύριο προσφέρονται «ὡς ἀνθρώπῳ εἰς ἐνταφιασμόν»

Σέ λειτουργικό καθαρά ἐπίπεδο ἡ προεόρτιος καί μεθεόρτιος περίοδος τῶν Χριστουγέννων ἔχει ὡς πρότυπο τήν ἑορτή τοῦ Πάσχα πού εἶναι ἀρχαιότερη. Συσχετίζοντας τις δυο μεγάλες εορτές Χριστούγεννα και Πάσχα μπορούμε να επισημάνουμε κάποιες ομοιότητες:

1.Οι  Κανόνες γράφτηκαν από τον ίδιο υμνογράφο, τον Ιωάννη Δαμασκηνό, ο οποίος συνέθεσε τους δυο Κανόνες στον πανηγυρικό πρώτο (Α΄) ήχο.

2. Οι Ώρες των Χριστουγέννων συντάχθηκαν κατά τις Ώρες της Μ. Παρασκευής.

3. Το «Σήμερον γεννᾶται ἐκ Παρθένου…» τῆς Θ΄ ὥρας κατά τήν παραμονή τῆς 25ης Δεκεμβρίου έγινε σύμφωνα με το «Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου…» τῆς Θ΄ ὥρας τῆς Μ. Παρασκευῆς.

4. Το «Κύματι θαλάσσης» της Παραμονής των Χριστουγέννων συντάχθηκε σύμφωνα το: «Κύματι θαλάσσης, τὸν κρύψαντα πάλαι, διώκτην τύραννον…» της Παραμονής του Πάσχα.

5. Οἱ Τριώδιοι δέ Κανόνες πού ψάλλονται στά Ἀπόδειπνα αὐτῶν τῶν ἡμερῶν μιμοῦνται τά τριώδια τῶν Ὄρθρων τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος πρό τοῦ Πάσχα· «Τῷ τήν ἄβατον· κυμαινομένην θάλασσαν…», «Τῷ δόγματι τῷ τυραννικῷ, οἱ ὅσιοι τρεῖς Παῖδες μή πεισθέντες…» κ.λπ.

Δυο λόγια και για την Ιαμβική Καταβασία των Χριστουγέννων.

Παράλληλα με την πεζή υπάρχει και η Ιαμβική Καταβασία των Χριστουγέννων, η οποία είναι πιο δύσκολη, γιατί  είναι γραμμένη σε ποιητικά μέτρα και πρόκειται για ποιητικό κείμενο με τις όποιες δυσκολίες έχει ένα ποιητικό κείμενο και μάλιστα εκκλησιαστικό. Καλό θα ήταν  να διαβάζαμε μόνο τα τροπάρια με τις μεταφράσεις τους, αλλά σας τα δίνει στο φυλλάδιο αντί άλλης περίληψης.

Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι αξίζει  να ψάλλουμε κάθε ύμνο και κάθε μεγαλυνάριο στον Κύριό μας και Θεό μας, γιατί  μας έδειξε   το μέγα πλήθος της φιλευσπλαχνίας του και της φιλανθρωπίας του.

 

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ