Κάλαντα από την Ελλάδα και όλη την Ευρώπη. Μια μουσική πρόταση
25 Δεκεμβρίου 2023Να μια ευκαιρία για ένα μουσικό ταξίδι. Παρέα μας παιδιά, πολλά παιδιά που έχουν βγει να τραγουδήσουν τα κάλαντα. Το έθιμο αυτό φαίνεται πως αποτελεί ένα από τα πιο κοινά έθιμα όλης της Ευρώπης.
Πριν όμως αρχίσουμε την περιήγησή μας στην Ελλάδα μας και στις ευρωπαϊκές χώρες, ας ακούσουμε έναν από τους πιο διαδεδομένους ύμνους με ιστορία 300 χρόνων. Πρόκειται για το τραγούδι ADESTE FIDELES (Ελάτε πιστοί), που την σύνθεσή του διεκδικούν όλοι σχεδόν οι ευρωπαϊκοί λαοί.
Στην εκτέλεση που ακολουθεί, τραγουδά ο Λουτσιάνο Παβαρότι σε συναυλία του 1978 στο Μόντρεαλ του Καναδά το 1978
Χωρίς αμφιβολία, ο Λουτσιάνο Παβαρότι θα καταγραφεί ως η μεγαλύτερη φωνή του Λυρικού τραγουδιού, τουλάχιστον από την εποχή που έχουμε δισκογραφία. Αν όμως επιλέγουμε αυτήν ακριβώς την ηχογράφηση, ίσως κατώτερη από τον τέλειο ήχο μιας σημερινής, είναι διότι, κορυφαία στιγμή είναι όταν ο Παβαρότι δεν τραγουδά. Παρατηρείστε τα τρία δευτερόλεπτα: 2.16-2.18 για να δείτε την συγκίνηση που τον πνίγει από το μεγαλειώδες άκουσμα, πριν ελέγξει πάλι τον εαυτό του και τραγουδήσει συγκλονιστικά και την τρίτη στροφή.
https://www.youtube.com/watch?v=TbV3CrQ6Sa0
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Ώρα για ένα ταξίδι στην πατρίδα μας. Στον διαδραστικό χάρτη που σας δωρίζουμε, μπορείτε να επιλέξετε μια περιοχή της Ελλάδας και να ακούσετε τα τοπικά κάλαντα.
Θαυμάστε την ποικιλία ηχοχρωμάτων και ρυθμών. Μια τόσο μικρή χώρα έχει να παρουσιάσει και στα κάλαντα την πιο μεγάλη ποικιλία, κατ΄ αναλογίαν, από όλους τους λαούς της γης. Όσο για τα έθιμα, αποτελούν τον αληθινά εθνικό μας πλούτο και έπαινοι πολλοί αξίζουν σε όσους πασκίζουν να τα διατηρήσουν, προσφέροντας στους νέους ανθρώπους ευκαιρίες έκφρασης, συμμετοχής στη κοινότητα, δημιουργίας και βιωματικής θρησκευτικότητας, με άμεση σύνδεση των δύο μεγάλων ρευμάτων που συγκροτούν την ταυτότητά μας: Την Αρχαία Ελλάδα και την Χριστιανική πίστη.
https://www.thinglink.com/scene/1390944852123844609?buttonSource=viewLimits
ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Νότια Ευρώπη
Ιταλία
Στην Ιταλία, ο εορτασμός των Χριστουγέννων ξεκινάει 8 μέρες πριν από την ημέρα των Χριστουγέννων και διαρκεί μέχρι τα Θεοφάνεια. Τα παιδιά ξεχύνονται στους δρόμους ντυμένα βοσκοί και πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι παίζοντας τραγούδια με φλογέρα ή αυλό. Την παραμονή ξεκινά αυστηρή νηστεία η οποία σταματά ανήμερα των Χριστουγέννων. Το Χριστουγεννιάτικο γεύμα δεν περιλαμβάνει κρέας, αλλά είναι το λεγόμενο Cenone, που περιλαμβάνει μακαρόνια, αντζούγιες, μπρόκολο, σαλάτα, φρούτα και γλυκά.
https://www.youtube.com/watch?v=kAufwdN7m2k&list=PLi6G7xnbPMgIWQ4kuvZM67O9FhaBTJBhe
Ισπανία
Η Ισπανία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς τα χριστουγεννιάτικα έθιμα, καθώς υπάρχουν διαφορετικοί εορτασμοί ανά τις κοινότητες (Καταλανοί, Βάσκοι, Γαλίκιοι). Τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων οι Ισπανοί πηγαίνουν στην Ολονυχτία του Κόκορα, καθώς λέγεται ότι λάλησε ένας κόκορας όταν γεννήθηκε ο Χριστός. Μετά τη λειτουργία, οι Ισπανοί βγαίνουν έξω και τραγουδούν χριστουγεννιάτικα άσματα κρατώντας δαυλούς, κιθάρες και τύμπανα. Το χριστουγεννιάτικο δείπνο περιλαμβάνει γαλοπούλα με μανιτάρια τρούφες, ενώ στους Γαλικίους, θαλασσινά.
https://www.youtube.com/watch?v=gjCthWw_VyA
Πορτογαλία
Στην Πορτογαλία, όπως και στην Ιταλία και την Ισπανία, τα παιδιά πρέπει να περιμένουν μέχρι την ημέρα των Θεοφανίων για να πάρουν τα δώρα τους. Δεν φέρνει δώρα μόνο ο Άγιος Βασίλης (Pai Natal στα Πορτογαλικά), αλλά και οι Τρεις Μάγοι. Την παραμονή, οι Πορτογάλοι αφήνουν στα παπούτσια καρότα ή άχυρα για τις καμήλες, τα οποία αντικαθίστανται την επομένη με ζαχαρωτά. Την ημέρα των Χριστουγέννων, οι Πορτογάλοι κάνουν τη λεγόμενη consoda, όπου αφήνουν χώρο και φαγητό για τους νεκρούς, ώστε να τους φέρουν τύχη για το νέο χρόνο, και το δείπνο τους συνήθως περιλαμβάνει ψάρια, γαλοπούλα με λαχανικά και λουκάνικα.
https://www.youtube.com/watch?v=4sAWHXxOrME&list=PLmiWgRbh58Acf4_u3TxNAbqCjvrwUbHOr
Δυτική και Κεντρική Ευρώπη
Γαλλία
Από τη Γαλλία προέρχεται η γνωστή λέξη «ρεβεγιὀν» (reveillon), που σημαίνει τη μεγάλη γιορτή που ακολουθεί μετά την ολονυχτία της παραμονής των Χριστουγέννων, με πολύ πλούσιο δείπνο. Ανάλογα με την περιοχή της Γαλλίας διαφέρει το κυρίως πιάτο: στο Παρίσι περιλαμβάνει στρείδια και foie gras, στην Αλσατία χήνες, στη Βουργουνδία γαλοπούλα με κάστανα, και σε γενικές γραμμές κρεατικά, φρούτα, κρασί, τούρτες και σαλάτες. Επίσης, οι Γάλλοι φτιάχνουν μια τούρτα για τους Τρεις Μάγους, όπου κρύβουν μέσα ένα φασόλι. Όποιος το βρει γίνεται ο βασιλιάς ή η βασίλισσα της ημέρας (δεν θυμίζει κάπως τη βασιλόπιτα;), ενώ μετά το δείπνο τα παιδιά αφήνουν τα παπούτσια τους για να τα γεμίσει ο Χριστός ή ο Άγιος Βασίλης δώρα.
https://www.youtube.com/watch?v=ba0dVszm3io
Γερμανία
Στη Γερμανία, τα Χριστούγεννα ξεκινούν από τις 6 Δεκεμβρίου, την ημέρα του Αγίου Νικολάου, καθώς ο Άγιος Βασίλης για αυτούς είναι … ο Άγιος Νικόλαος. Μαζί με τον συνεργάτη του αφήνουν στα παπούτσια των παιδιών σοκολάτες, πορτοκάλια και καρύδια σε όσα παιδιά έκαναν καλές πράξεις και κλαδιά σε όσα ήταν άτακτα. Οι γονείς κλειδώνουν το δωμάτιο όπου στολίζουν το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, το οποίο αποκαλύπτουν στα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων. Μετά τον Εσπερινό, τα παιδιά ανοίγουν τα δώρα τους και οι γονείς τους αφηγούνται χριστουγεννιάτικες ιστορίες. Οι Γερμανοί έχουν μια ιδιαίτερη αγάπη στις δημιουργίες σχετικές με τα μπισκότα, ενώ γεμίζουν χήνες ή χοιρινά με εδέσματα όπως λουκάνικα, σαλάτες, ακόμα και ψωμί ή μπισκότα. Παρόμοιες παραδόσεις εντοπίζονται στην Αυστρία και στην Ελβετία.
https://www.youtube.com/watch?v=y7y05TrzeHo
Ουγγαρία
Στην Ουγγαρία, ο Άγιος Νικόλαος λέγεται St. Mikulás, ο οποίος δίνει σοκολάτες, βιβλία, μανταρίνια, καρύδια και παιχνίδια στα καλά παιδιά και κλαδιά στα «κακά» παιδιά ως προειδοποίηση. Πολλές φορές εμφανίζεται κάποιο πρόσωπο της οικογένειας ως Άγιος Νικόλαος και δίνει δωράκια σε όλα τα παιδιά. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίζεται την παραμονή με το szaloncukor, σοκολατένιο γλυκό που τυλίγεται με χρυσά, ασημένια και κόκκινα χαρτάκια. Την ημέρα των Χριστουγέννων, οι Ούγγροι τρώνε ψαρόσουπες, τηγανητά ψάρια, γαλοπούλες, γεμιστά λάχανα και το beigli, παραδοσιακό γλυκό γεμιστό με παπαρουνόσπορο ή κάστανα.
https://www.youtube.com/watch?v=RxQU67Ldy70
Ανατολική Ευρώπη
Πολωνία
Στην Πολωνία υπάρχει πληθώρα χριστουγεννιάτικων παραδόσεων. Το δέντρο στολίζεται την παραμονή και παραμένει μέχρι τις 6 Ιανουαρίου ή την 2η Φεβρουαρίου. Το δείπνο της παραμονής των Χριστουγέννων δεν περιλαμβάνει κρέας, αλλά πολλά λαχανικά και σούπες. Στη συνέχεια μοιράζεται το oplatek, ψωμί με υφή γκοφρέτας, στην οικογένεια και αυτό θεωρείται ιερή οικογενειακή στιγμή, ενώ έπειτα, η οικογένεια πηγαίνει στην ολονυχτία. Η Πολωνία φημίζεται για την τεράστια συλλογή από κάλαντα και οι φάτνες στην Κρακοβία είναι εξαιρετικές.
https://www.youtube.com/watch?v=rdpd6eQ6rjI&list=PL44EA6F781DDED4BC
Λιθουανία
Στη Λιθουανία, η παραμονή των Χριστουγέννων γιορτάζεται πιο έντονα σε σχέση με τα Χριστούγεννα καθαυτά, με ένα γεύμα χορτοφαγικό που περιλαμβάνει 12 πιάτα. Πρώτα μοιράζεται το ιερό ψωμί, το οποίο πρέπει πρώτα να φαγωθεί ολόκληρο πριν προχωρήσουν οι συνδαιτυμόνες στα υπόλοιπα φαγητά. Στη συνέχεια, ο Άγιος Νικόλαος δίνει δώρα στα παιδιά, ενώ την ημέρα των Θεοφανίων γίνεται παρέλαση με τις φιγούρες των Τριών Μάγων, όπου και γράφονται τα αρχικά τους.
https://www.youtube.com/watch?v=Xv5dKpxjDos
Λετονία
Στη Λετονία, η γιορτή των Χριστουγέννων συνδέεται έντονα με το παγανιστικό παρελθόν της. Λέγεται πως το Χριστουγεννιάτικο δέντρο που στολίζεται στη Ρίγα έχει παράδοση περίπου 500 ετών! Τα παιδιά μαθαίνουν τραγούδια ή να παίζουν μουσικά όργανα, ώστε να προσελκύσουν τα δώρα από τον Άγιο Νικόλαο και τους συνεργάτες του. Εν αντιθέσει με τους Λιθουανούς γείτονές τους, το δείπνο περιλαμβάνει όχι μόνο λαχανικά, αλλά και λουκάνικα.
https://www.youtube.com/watch?v=joS-rh_qvck
Εσθονία
Στην Εσθονία παρατηρείται ανάμειξη των παγανιστικών με τις χριστιανικές παραδόσεις. Την παραμονή των Χριστουγέννων συνηθίζεται οι Εσθονοί να κάνουν μπάνιο σε σάουνα. Τα γεύματα είναι πλούσια, σημαίνοντας πλούτο και για τον επόμενο χρόνο, με πολλά κρεατικά. Η παραμονή των Χριστουγέννων είναι η ημέρα όπου ξεκινά η «Χριστουγεννιάτικη Ειρήνη», παράδοση 350 ετών.
https://www.youtube.com/watch?v=FMCPocT0bVI&list=PLFaYa5LNCqOZqscwKL4kysZgsxiMfikO5&index=2
Τσεχία
Στη Τσεχία υπάρχουν πολλές προλήψεις, για παράδειγμα ότι το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι πρέπει να ετοιμάζεται για ζυγό αριθμό καλεσμένων, καθώς ο μονός αριθμός θεωρείται κακοτυχία, από τις οποίες πολλές δεν τηρούνται πλέον. Το Χριστουγεννιάτικο γεύμα περιλαμβάνει σκόρδο, μέλι, καρπούς, κριθάρι, σιτάρι, παπαρουνόσπορο, φασόλια, μήλα και το ψωμί vánočka. Πολλά στοιχεία θεωρείται ότι προβλέπουν την τύχη του σπιτικού, το γάμο και την ευημερία.
https://www.youtube.com/watch?v=R4aCQe-tNn0
Σλοβακία
Στη Σλοβακία τα δώρα δίνονται ήδη από την Παραμονή των Χριστουγέννων, αλλά η νηστεία είναι ιδιαίτερα αυστηρή. Το δείπνο αποτελείται κυρίως από σούπες και λαχανικά, ενώ μοιράζεται ψωμί, το οποίο αγιάζεται με νερό, συμβολίζοντας την αγάπη μεταξύ των μελών της οικογένειας. Επίσης, λόγω της δύσκολης οικονομικής κατάστασης που επικρατούσε στη Σλοβακία, συνηθίζεται να αφήνουν ένα επιπλέον πιάτο για όποιον ξένο έρθει. Την ημέρα των Χριστουγέννων συνηθίζεται να πηγαίνει η οικογένεια επίσκεψη στους παππούδες, και το δείπνο περιλαμβάνει χήνες και χοιρινό.
https://www.youtube.com/watch?v=irN-c5czmnM
Σλοβενία
Στη Σλοβενία την ημέρα του Αγίου Νικολάου ετοιμάζεται ένα ειδικό ψωμί (portnjak), το οποίο καλύπτεται με ύφασμα για να φαγωθεί στις 6 Γενάρη, οπότε και μοιράζεται στα παιδιά. Στο σπίτι ορίζεται μία γωνία όπου θα μπει η φάτνη. Εκεί συγκεντρώνεται και προσεύχεται η οικογένεια την παραμονή των Χριστουγέννων, ενώ το σπίτι αγιάζεται με νερό. Τα στολίδια είναι συνήθως από ψωμί ή ξύλo.
https://www.youtube.com/watch?v=6ol6duatQyM&list=PLMtuiwuuSgNVZK2u51Qr3LFDp3Zb0cV1C&index=1
Κροατία
Σημαντική ημέρα για την προετοιμασία των γιορτών δεν είναι μόνο εκείνη του Αγίου Νικολάου, αλλά και της Αγίας Λουκίας στις 13 Δεκεμβρίου, όπου παίρνουν ένα μικρό μπολ με χώμα και σπόρους σιταριού, οι οποίοι αναμένεται να καρποφορήσουν μέχρι τα Χριστούγεννα. Στη συνέχεια αυτό τίθεται ως διακόσμηση κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, συμβολίζοντας το «νέο ψωμί» του έτους. Όταν τελειώσει η Χριστουγεννιάτικη περίοδος, το σιτάρι δίνεται στα πουλιά. Όσοι θέλουν να δώσουν στο σιτάρι την ευκαιρία να μεγαλώσει, μπορούν να ξεκινήσουν τη σπορά του από την ημέρα της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου). Τα σπίτια στολίζονται με άχυρο, ώστε να εξασφαλιστεί η γονιμότητα των.
https://www.youtube.com/watch?v=Ec5EkhtII6k&list=RDEc5EkhtII6k&start_radio=1&t=105
Σκανδιναβία
Δανία
Και όμως η Δανία συμπεριλαμβάνεται στην Σκανδιναβία μαζί με τη Σουηδία, τη Νορβηγία, τη Φινλανδία και την Ισλανδία! Τα παιδιά περιμένουν με ιδιαίτερη χαρά τα Χριστούγεννα, καθώς τους δίνονται μικρά δωράκια κάθε μέρα, με τα οποία μετρούν αντίστροφα μέχρι την ημέρα των Χριστουγέννων. Το Χριστουγεννιάτικο δείπνο περιλαμβάνει πάπια ή χοιρινό γεμισμένο με μήλα και δαμάσκηνα, ενώ θεωρείται πως μόνο με κεριά βιώνει κανείς το πνεύμα των Χριστουγέννων. Στη συνέχεια τα παιδιά χορεύουν γύρω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο όπου και το καθένα παίρνει το δώρο του. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η παράδοση των Χριστουγεννιάτικων σφραγίδων.
https://www.youtube.com/watch?v=Fuai5WPhnds
Σουηδία
Στη Σουηδία, τα Χριστούγεννα ήδη ξεκινάνε από τη γιορτή της Αγίας Λουκίας, όπου τα κορίτσια ντύνονται με άσπρες ρόμπες και κόκκινες κορδέλες προς τιμή της Αγίας. Δύο ημέρες πριν τα Χριστούγεννα στολίζεται το Χριστουγεννιάτικο δέντρο και την παραμονή η μητέρα ανάβει τα κεριά. Το καπνιστό χοιρινό και τα ψάρια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του Χριστουγεννιάτικου δείπνου, ενώ σε χυλό από ρύζι βάζουν μέσα αμύγδαλο, που όποιος το βρει λέγεται ότι θα παντρευτεί την επόμενη χρονιά.
https://www.youtube.com/watch?v=dG2Z85oAXYs
Φινλανδία
Η Φινλανδία θεωρείται η χώρα του Αγίου Νικολάου, οπότε είναι λογικό τα Χριστούγεννα να γιορτάζονται με ιδιαίτερη φροντίδα. Λόγω της σκοτεινιάς που επικρατεί το χειμώνα, τα χριστουγεννιάτικα φώτα γίνονται ακόμα πιο έντονα. Τα δώρα δίνονται την παραμονή των Χριστουγέννων, ενώ το glӧgi, ζεστό κόκκινο κρασί αναμεμειγμένο με μπαχαρικά και κόκκινο χυμό, και το μπάνιο στη σάουνα είναι παραδόσεις που τηρούνται απαρέγκλιτα. Το Χριστουγεννιάτικο δείπνο περιλαμβάνει χοιρινό, ψάρια, σαλάτες και φαγητά στο φούρνο.
https://www.youtube.com/watch?v=rnPRah10zxA&list=RDQMmBVZwKRXrPw&start_radio=1
Ηνωμένο Βασίλειο
Αγγλία
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Χριστουγεννιάτικο δείπνο δεν γίνεται ακριβώς μετά την ολονυχτία, αλλά το μεσημέρι της ημέρας των Χριστουγέννων. Το κυρίως πιάτο είναι η γαλοπούλα ή η χήνα, με διάφορα συνοδευτικά όπως λουκάνικα τυλιγμένα με μπέικον, λαχανικά, σάλτσες και κάστανα. Σε κάθε πιάτο διανέμονται τα λεγόμενα Christmas crackers, τα οποία ανοίγουν όταν κάποιος τραβήξει τις άκρες τους και περιέχουν πολλά δώρα.
https://www.youtube.com/watch?v=4khcU7WTjz4&list=PL4165771750AC447A&index=2
Ιρλανδία
Η Ιρλανδία είναι γεμάτη ενδιαφέρουσες παραδόσεις. Την Παραμονή των Χριστουγέννων, οι Ιρλανδοί βάζουν κεριά στα παράθυρα για να καθοδηγήσουν τη Μαρία και τον Ιωσήφ στο δρόμο τους, ενώ ήταν χρήσιμα και για τους ιερείς, καθώς παλιά οι εκκλησιαστικές λειτουργίες απαγορεύονταν. Το Χριστουγεννιάτικο δείπνο περιέχει ψωμί γεμισμένο με σταφίδες και καρύδια, ενώ αφήνουν την πόρτα ανοιχτή για τους ταξιδιώτες. Τα στεφάνια από τοπικά φυτά είναι χαρακτηριστικά των ιρλανδικών Χριστουγέννων, και δεν αφαιρούνται πριν από τις 6 Γενάρη.
https://www.youtube.com/watch?v=wPnDCuObmtI&list=PLIkE7rnVsQm0UkAoML_9LY6N1Nv2LEJII
