Ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος γεννήθηκε το 1926 στη Θεσσαλονίκη, με καταγωγή που έλκεται από το Γοργοπόταμο Κονίτσης της Ηπείρου. Υπήρξε μαθητής του διαπρεπούς εκ Χίου πρωτοψάλτου Χριστόφορου Κουτζουράδη, διακρινόμενος από μικρός για την καλλιφωνία του και για την έφεσή του προς την ψαλτική τέχνη.
Σε ηλικία 16 ετών το 1942 διορίστηκε από τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεννάδιο στη θέση του Λαμπαδαρίου του Ιερού Ναού του Αγίου Θεράποντος Κάτω Τούμπας και περί το τέλος του ιδίου έτους τοποθετήθηκε Πρωτοψάλτης του Ναού. Το 1944 διορίστηκε Πρωτοψάλτης στον Ιερό Ναό Αγίου Φανουρίου και Τιμίου Προδρόμου, όπου και υπηρέτησε ως το 1952, έτος κατά το οποίο του ανατέθηκε αριστίνδην το δεξιό αναλόγιο του Ιερού Καθεδρικού Ναού της του Θεού Σοφίας Θεσσαλονίκης, από τον τότε Μητροπολίτη Παντελεήμονα Παπαγεωργίου, αναλόγιο στο οποίο υπηρέτησε μέχρι τον Ιανουάριο του 2020.
Σημαντικό γεγονός στην ανέλιξή του στην ψαλτική τέχνη ήταν η συνάντηση του Ταλιαδώρου το 1945, σε ηλικία δεκαεννέα ετών, με τον Κωνσταντίνο Πρίγγο, τότε Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος συγκινήθηκε βαθύτατα από το μεγαλοπρεπές και κατανυκτικό ύφος της ψαλμωδίας του και έκτοτε όλη η προσοχή του περιστράφηκε γύρω από τον περιώνυμο αυτό διδάσκαλο.
Ο Κωνσταντίνος Πρίγγος συμπλήρωσε τις ελλείψεις του νεαρού ταλαντούχου Χαριλάου και σε σύντομο χρονικό διάστημα τον καθιέρωσε ως τον άνθρωπο που θα συνέχιζε τις δικές του προσπάθειες για την διατήρηση, προαγωγή και διάδοση της πατριαρχικής ψαλμωδίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό του Φαναρίου.
Και πρέπει να τονιστεί ότι η μίμηση του ύφους παραμένει η κορυφαία παιδαγωγική μέθοδος για την εκμάθηση της ψαλτικής. Είναι η ακριβής αποτύπωση του τρόπου εκφοράς των μουσικών κειμένων που επιτυγχάνεται μέσα από τη λειτουργική συνύπαρξη, μαθητή και διδασκάλου, την μακρόχρονη και ομοιόμορφη άσκηση, τη βιωματική και ενεργητική αφομοίωση όχι μόνο της έκφρασης, του τρόπου της ψαλμώδησης, αλλά και της αποτύπωσης, της γενικότερης στάσης και συμπεριφοράς του πρωτοψάλτου στο λειτουργικό περιβάλλον. Προϋποθέτει δηλαδή μια ιδιαίτερη, διαπροσωπική, ενεργή και πνευματική σχέση για την εκμάθησή της, που πρέπει να διέπεται από τιμή, σεβασμό και εμπιστοσύνη και η οποία σμιλεύεται αδιόρατα κατά τις ατελείωτες ώρες των ιερών ακολουθιών.
Ο δάσκαλος στην Ψαλτική κρατά τις κλείδες της παράδοσης. Είναι αυτός που φέρει την κληρονομιά της προϋπάρχουσας γνώσης και ξεκλειδώνει τα μυστικά πατήματα, τα δεξιοτεχνικά γυρίσματα στην τέχνη των ήχων, κληροδοτώντας τη συνέχιση της αειθαλούς και απέριττης λειτουργικής μουσικής παράδοσης στους επίδοξους και εν δυνάμει συνεχιστές και μουσικούς απογόνους του.
Ο γλυκύφθογγος Ταλιαδώρος, ο τέττιξ των Θεσσαλονικέων ανήκει ήδη από καιρού στην χορεία των μεγάλων δασκάλων. Και μπροστά σ’ έναν τέτοιο καλλιτέχνη, χαλκέντερο υπηρέτη του αναλογίου για περίπου εβδομήντα οκτώ χρόνια, φαινόμενο αντοχής στο χρόνο και ακούραστο διδάσκαλο, ο ορθός λόγος υποχωρεί. Υποχωρεί ανθρώπινα στο συναίσθημα και προσπαθεί να αφουγκραστεί την ομορφιά της μουσικής, να εξάρει την ακάματη προσφορά, από φυλακής πρωίας μέχρι νυκτός, να αφεθεί συγκλονισμένος στην κομψότητα της φωνής και να υποκλιθεί στο μεγαλείο του προσευχόμενου μελωδού, του πρωτοψάλτη, του μελοποιού και εκδότη, του χοράρχη, του διδασκάλου, του ανθρώπου.
Ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος κατά το παρελθόν δίδαξε στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο Μακεδονικό Ωδείο και στο τετρατάξιο «Φροντιστήριο Βυζαντινής Μουσικής Αγ. Δημήτριος» του οποίου υπήρξε συνιδρυτής, το 1950, μαζί με τους αείμνηστους Αθανάσιο Καραμάνη, Χρύσανθο Θεοδοσόπουλο και Αβραάμ Ευθυμιάδη. Το 1988 ανέλαβε διευθυντής της σχολής, και το 1990 μετά από ενέργειές του αναγνωρίστηκε η λειτουργία της από το Υπουργείο Πολιτισμού ως σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Από τη θέση αυτή δίδαξε ανελλιπώς τα μαθήματα του «Διπλώματος των Μουσικοδιδασκάλων» μέχρι το 2004 οπότε και αποχώρησε μετά από 54 χρόνια συνεχούς προσφοράς και διδασκαλίας.
Σε εκατοντάδες υπολογίζονται οι μαθητές που ο Ταλιαδώρος δίδαξε στα πλαίσια αυτής της εκπαιδευτικής δραστηριοποίησης. Δεκάδες είναι οι επιφανείς πρωτοψάλτες που ανέδειξε, αρκετοί πλέον οι οφφικιάλλοι μαθητές του, καθηγητές σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ψάλτες, λαμπαδάριοι και απλοί φιλόμουσοι ιδιώτες συγκατελέγονται μεταξύ των μαθητών και ακροατών του.
Παράλληλα με την άοκνη διδακτική του δραστηριότητα, ο Ταλιαδώρος φρόντισε να αποτυπώσει σε μουσικές εκδόσεις το προσωπικό του μουσικό στίγμα μία ώριμη, συντηρητική, ερμηνευτική προσέγγιση του κλασικού ρεπερτορίου το οποίο εις έπακρον κατείχε και επί μακρόν χρησιμοποιούσε στην λειτουργική πράξη, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στον μελοποιητικό πλουτισμό, στην ανανέωση της ψαλτικής τέχνης και βέβαια εις κοινόν πολιτιστικόν όφελος.
Και πρέπει με έμφαση να σημειώσουμε ότι όντας ο ίδιος γνώστης σε βάθος του κλασικού ρεπερτορίου, του τεχνικού του υπόβαθρου και δεινός εκτελεστής, τα μελοποιήματα του προκύπτουν σαν μία ομόβλαστη με τα παλαιά, αλλά δυναμικά ανανεωμένη δημιουργία. Είναι η συνέχεια μιας παράδοσης που άρχεται με τον Πέτρο Πελοποννήσιο στον 18ο αιώνα και συνεχίζεται στον 20ο με τον Ιάκωβο Ναυπλιώτη, τον Κωνσταντίνο Πρίγγο, τον Αθανάσιο Παναγιωτίδη και βέβαια με τον δάσκαλο Χαρίλαο Ταλιαδώρο.
Το 1964 εκδίδει την «Επίτομη Λειτουργία» και ακολουθούν το 1966 «Ο Ακάθιστος Ύμνος», το εξαιρετικό «Πρότυπον Αναστασιματάριον», το αξιομνημόνευτο «Τριώδιον», το «Ειρμολόγιον Καταβασιών», οι «Ακολουθίες Γάμου-Βαπτίσματος-Νεκρώσιμος», οι «Αργές δοξολογίες», ο «Εσπερινός» και τέλος ένα «έργο ζωής», όπως ο ίδιος έχει χαρακτηρίσει, «Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάς», έργα που γνώρισαν επαυξήσεις και πολλαπλές επανεκδόσεις.
Πέρα από την εκδοτική του δραστηριοποίηση, ο Ταλιαδώρος ηχογραφεί και αποτυπώνει υποδειγματικά τις μελωδικές του ερμηνείες, ήδη από την δεκαετία του 1960, αρχικά σε δίσκους βινυλίου 45 & 33 στροφών, κατόπιν σε μαγνητικές κασέτες και τα τελευταία χρόνια σε ψηφιακούς δίσκους ακτίνας.
Στις ηχογραφήσεις αυτές πέρα από την ευδιάκριτη φωνητική του ηδύτητα διαφαίνεται και η εντελής γνώση της μουσικής επιστήμης, η ενστικτώδης σύλληψη της ορθής μακροδομής των ύμνων και η εις βάθος κατανόηση του μουσικοποιητικού κειμένου και των μελωδικών φράσεων που καλούνται να επενδύσουν ισόρροπα το λειτουργικό λόγο.
Κοντά σε όλη αυτή τη δραστηριοποίηση θα πρέπει να μνημονεύσουμε τις αναρίθμητες ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, συνεντεύξεις και αφιερώματα, και τις πάμπολλες συναυλίες που συμμετείχε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. (Βοστώνη, Νέα Υόρκη, Ντητρόϊτ, Σικάγο, Τορόντο, Σίδνεϋ, Μελβούρνη, Καμπέρα, Λονδίνο, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία κ.α.), τη συνεργασία του με τον Μιχάλη Αδάμη για την πρώτη παρουσίαση του έργου του «Βυζαντινά Πάθη» στη Ροτόντα το 1968 και βέβαια το συνθετικό του έργο «Ορατόριο» βασισμένο σε κείμενα, από την Αποκάλυψη του Ιωάννου.
Σημαντική πτυχή της καλλιτεχνικής προσωπικότητας του Χαρίλαου Ταλιαδώρου αποτελεί, ο «Πρότυπος Βυζαντινός Χορός της του Θεού Σοφίας Θεσσαλονίκης» που το 1989 μετονομάζεται σε «Βυζαντινή Χορωδία Μακεδονίας». Με τη «Χορωδία Μακεδονίας» ο Ταλιαδώρος ταξιδεύει στο Παρίσι, στις Βρυξέλες, στην Πολωνία και στην Κύπρο.
Σημειώνεται ακόμη ότι ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος υπήρξε πτυχιούχος της σχολής Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ότι υπηρέτησε στον Δήμο Θεσσαλονίκης, επί σαράντα έτη απ’ όπου και αφυπηρέτησε με τον βαθμό του Γενικού Διευθυντή.
Οι διακρίσεις που έχει λάβει για την προσφορά του στην ορθοδοξία και στον πολιτισμό είναι πολυάριθμες και περιλαμβάνουν τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας, Αρχιεπισκοπές, το Υπουργείο Πολιτισμού, την Ιερά Μητρόπολη και τον δήμο της Θεσσαλονίκης, πολλούς φορείς ιεροψαλτών, μουσικών ενώσεων και πολιτιστικών σωματείων.
Η Θεσσαλονίκη υπήρξε καθ’ όλο τον περασμένο αιώνα, προθήκη της βυζαντινής μουσικής. Είχε την Θεία εύνοια να έχει στους κόλπους της, άριστους πρωτοψάλτες και κορυφαίους δασκάλους. Μία αίγλη που ήδη έχει χαθεί από την πόλη οριστικά. Έσχατος απ’ αυτήν την ένδοξη και φημισμένη γενιά υπήρξε ο Ταλιαδώρος, ο Χαρίλαος της εκκλησίας των Θεσσαλονικέων, που μέχρι πριν μόλις ένα έτος συνέχιζε από το αναλόγιο της αγίας Σοφίας να μας θυμίζει την αξία της λόγιας εθνικής μας μουσικής, μιας ταπεινής και σπουδαίας μονόφωνης παράδοσης.
Είναι βέβαιο ότι το σύνθετο και μοναδικό φαινόμενο του χαρισματικού διδασκάλου, της γλυκυφθόγγου, φωνής -άνωθεν δώρημα όπως συνήθιζε ο ίδιος να υπενθυμίζει-, της αψεγάδιαστης τεχνικής, της ακένωτης φαντασίας και της αξιοζήλευτης μνήμης, δεν μπορεί παρά μόνο να σκιαγραφηθούν στο πλαίσιο μίας τέτοιας καταγραφής.
Μπροστά από αυτήν θα βρίσκεται πάντοτε η αδιάλειπτη καλλιτεχνική, παρουσία του δασκάλου στο αναλόγιο για πάνω από μισό αιώνα και η δραστηριοποίησή του πέρα από τη λειτουργική και στην πολιτιστική γενικότερα ζωή, ως παγκόσμιος πρεσβευτής ενός μακρόβιου ελληνικού πολιτισμού.
Είναι επίσης αλήθεια ότι ο περιώνυμος πρωτοψάλτης, ο μύστης της Ψαλτικής τέχνης Χαρίλαος Ταλιαδώρος, ανήκει σ’ εκείνους τους εκλεκτούς και αρίστους, στους πραγματικούς άρχοντες που μπορούν να οριοθετούν με την παρουσία τους στην ιστορία, τον ίδιο τον πολιτισμό και να επηρεάζουν με έργα μοναδικής υφής την αισθητική πορεία μιας τέχνης που φέρει πλέον και το δικό τους ευδιάκριτο προσωπικό στίγμα. Για δε την Ψαλτική τέχνη, δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος δεν έγραψε απλά την δική του ιστορία. Είναι ήδη από καιρού, ο ίδιος ένα αναπόσπαστο, περίοπτο και ευκλεές μέρος της.
Όσοι ευτυχήσαμε να φοιτήσουμε «στο αναλόγιο του Χαρίλαου», να εντρυφήσουμε ως εν πνεύματι τέκνα του, στα μυστικά της τέχνης του, στο κάλλος του λειτουργικού μας μέλους, μέσα από ψάλματα και ύμνους, μελίσματα και κρατήματα αρχαία και νεότερα, γνωρίζουμε ότι στη βάση αυτής της αναζήτησης βρίσκεται η αγάπη για την απλότητα, το σεμνοπρεπές, το μεγαλοπρεπές και το ευτάκτως και ευρύθμως και μουσικώς φιλόκαλο, μιας μακράς παραδόσεως. Μιας τέχνης παλαιάς και κατ’ αξίαν βαρύτιμης.
Αυτή υπήρξε η Τέχνη του Χαρίλαου Ταλιαδώρου και αυτή η Τέχνη τον οδηγεί στην αθανασία.
Καλό παράδεισο αοίδιμε Διδάσκαλε!
