Editorial: Η νεκρανάσταση του Ελληνισμού και της Ρωμηοσύνης!

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, “Ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί την σημαίαν της ελευθερίας το 1821”.

Η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα 1204. Αυτή η πτώση, παροδική έστω, ήταν η προτύπωση της ολικής και κατά το κράτος άλωση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του 1453.

Ο κόσμος, όμως, της Ρωμηοσύνης δε νικήθηκε κατά κράτος το 1453!

Ηττήθηκε κατά το κράτος, και όχι κατά την ψυχή, την πίστη, την καρδιά, το ήθος, το φρόνημα!

Έκτοτε, οι εν αιχμαλωσία Ρωμηοί ανέλαβαν να διασώσουν το πνευματικό τους κράτος και την ρώμη, τα σώψυχά τους δηλαδή το πιο βαθύ τους είναι! Αυτό που ενστερνίζεσαι απόλυτα και ερωτικά και μένει πάντα ανίκητο και ακατάλυτο! Κατά συνέπεια δεν πέφτει ποτέ! Παραμένει εσαεί άπαρτο ως βασιλεύουσα εις τον αιώνα!

Έτσι, από την αποφράδα εκείνη μέρα και μετά, καθένας από τους εσωτερικά ελεύθερους και εν αιχμαλωσία Ρωμιούς θα γίνει και θα αποτελεί ένα μικρό Βυζάντιο, ένα εν δυνάμει Ρωμαίικο κράτος!

Ή, ακόμη, και μια πυριτιδαποθήκη που δεν θα αργήσει να αρχίσει να εκρήγνυται και να φωτίζει τα σκοτάδια της τουρκοκρατίας υπό την μορφή των απροσκύνητων Νεομαρτύρων, των Κλεφτών και των κατά τόπους εξεγερμένων, στασιαστών εναντίον των οθωμανών Τούρκων κατακτητών!

Αυτές οι ανθρώπινες καρδιακές πυριτιδαποθήκες θα δημιουργήσουν πολύ αργότερα τις υλικές και πραγματικές πυριτιδαποθήκες της Δημητσάνας, και όπου αλλού. Και πλέον οι εκρήξεις τους δεν θα φωτίσουν μόνον τον ελληνικό κόσμο -και θα τυφλώσουν τον τουρκικό- αλλά θα φεγγοβολήσουν σε όλο τον κόσμο την “δόξα των Ελλήνων” (Ανδ. Εμπειρίκος)! Και, έτσι, κάποιες ανήσυχες ψυχές, μερικά από τα καλύτερα και ιδιαίτερα καλλιεργημένα μυαλά του κόσμου θα χαρακτηριστούν ως φιλέλληνες για την έμπρακτη εκδήλωση του ενθουσιασμού τους προς τον ελληνισμό που αναγεννιόταν!

Η προτύπωση, όμως, της κατά το κράτος άλωσης της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Βυζαντίου, όπως και η αντίστοιχη περίοδος της κατοχής της (1204-1261), θα μπορούσαμε να πούμε πως μοιάζει και με τον θάνατο του τεταρταίου φίλου του Χριστού Λαζάρου. Ο Χριστός θα θρηνήσει και θα δακρύσει για τον θάνατο του φίλου του, και βέβαια θα τον αναστήσει, και έτσι θα προτυπώσει και την δική του ένδοξο Ανάσταση!

Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Τοιχογραφία σε Μονή της Ρουμανίας.

Από την 29η Μαΐου του 1453 αρχίζει η μεγάλη αγρύπνια, η Μεγάλη Εβδομάδα του Γένους. Αλλά το δούλο και υποταγμένο, πλέον, Γένος που θα θρηνήσει την άλωση θα προφητέψει μαζί και ταυτοχρόνως την ανάσταση: “Πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θα ‘ναι”, “Η Ρωμανία κι αν ’πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο”!

Έκτοτε, λοιπόν, το εν αιχμαλωσία Γένος θα ζήσει μέσα σ’ αυτόν τον μεγάλο πνευματικό κανόνα που του τέθηκε. Και, βεβαίως, οι οδύνες του δεν σταμάτησαν με το πάρσιμο της Βασιλεύουσας Πόλης. Μάλλον, τα χειρότερα τότε άρχιζαν, αφού εν τω μεταξύ η σκληρή και απάνθρωπη τουρκική κατοχή θα οδηγήσει σε ατομικούς και μαζικούς εξισλαμισμούς.

Μαρτύρια Νεομαρτύρων επί τουρκοκρατίας.

Η ανελέητη φορολογία εναντίον των μη οθωμανών πολιτών, το παιδομάζωμα και η μη ισότιμη πολιτική αντιμετώπιση των χριστιανών θα εξαναγκάσει τους εν απελπισία χριστιανούς να αλλαξοπιστήσουν. Αυτό, όπως είναι γνωστό, σήμαινε αυτόματα και την αλλαγή εθνότητας. Εξού και το ετούρκεψε που σήμαινε, ακριβώς, ότι αλλαξοπίστησε και έγινε Τούρκος! Και, έτσι, όποιον εξώμονε τον έχανε για πάντα ο ελληνισμός…

Σίγουρα, όμως, είχαμε και το φαινόμενο των κρυπτοχριστιανών σε διάφορες περιοχές που ήταν μάλιστα ιδιαίτερα εκτεταμένο και καλά οργανωμένο. Το πρωί εμφανίζονταν στους Τούρκους ως οθωμανοί-Τούρκοι και το βράδυ μεταξύ τους χριστιανοί-Ρωμιοί! Στον Πόντο, στην Ήπειρο, στην Κρήτη, στην Κύπρο…

Και, εν τω μεταξύ, θα αρχίσουν και οι κατά τόπους επ’ ελπίδι αναστάσεως του Γένους απέλπιδες επαναστάσεις και ξεσηκωμοί! Και νέα αίματα και νέα κόκαλα των Ελλήνων ιερά θα αποθησαυριστούν στο οστεοφυλάκιο του γένους και θα προσδοκούν και αυτά συστενάζοντας την ανάσταση του ή απλά και συνωμοτικά το ποθούμενο!

Άγιος Κοσμάς Αιτωλός (1714-1779).

Και πριν έλθει ακόμη η ώρα του φωτιστή του Γένους και ησυχαστή, Αγιορείτη και Νεομάρτυρα, Αγίου Κοσμά του Αιτωλού θα ανθήσει, θα μεγαλυνθεί και θα λαμπρυνθεί ο τόπος και η ζωή των υποδούλων από το λαμπρό γένος των Μαρτύρων του, των Νεομαρτύρων!

Η δόξα της Εκκλησίας κατά την Τουρκοκρατία!
Οι θεοχαριτωμένοι νεομάρτυρές μας!
Που δεν ετούρκεψαν!

Ή που ετούρκεψαν αλλά επέστρεψαν ξανά λαμπροί στην πίστη  και το γένος τους βαπτιζόμενοι στα μαρτυρικά τους αίματα!

Που Ρωμιοί γεννήθηκαν και μαρτύρησαν δοξάζοντας την Εκκλησία, το γένος!

(Ανάμεσα σ’ αυτούς ακόμη και οθωμανοί)!

Όλοι οι Νεομάρτυρες είχαν βρει “το Έν ου εστί χρεία”!
Όλα τα άλλα ήταν περιττά ακόμη και η ζωή τους!
Είχαν ήδη βιώσει εσωτερικά την Ανάσταση ή έστω την λαμπρή καρδιακή της προσδοκία!

Αυτό φαίνεται ενστερνίστηκαν και οι επαναστάτες ήρωες και ηρωο-μάρτυρες του 1821!
Και ήταν έτοιμοι!
Ήδη πιο μπροστά το είχε διατυπώσει πολύ εύστοχα ο επαναστάτης ποιητής και βάρδος, μάρτυρας κι αυτός, για την ελευθερία του γένους -ακόμη και των οθωμανών- Ρήγας Βελενστινλής (1757-1798):

“Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερης ζωής

παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή”!

Και μετά τον βάρδο της λευτεριάς ήλθε η Φιλική Εταιρεία που έβαλε τις βάσεις με την έννοια της οργάνωσης του ξεσηκωμού. Ήταν μια εποχή φιλικής και αδελφικής συνεργασίας η οποία ένωσε εμπόρους, ιερωμένους, Φαναριώτες, επιστήμονες, στρατιωτικούς, γαιοκτήμονες, καραβοκύρηδες κ.ά. που προετοίμασαν τον μεγάλο ξεσηκωμό!
Την ανάσταση του Γένους!

Αλλά ο ελληνικός κόσμος της τουρκοκρατίας δεν περιορίζεται μόνον στους Νεομάρτυρες μας και στα “άθλα των κλεφτών και τους πολέμους”, όπως θα έλεγε και ο Κωνσταντίνος Καβάφης.

Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο, ποικίλο και πλούσιο κόσμο με επιτεύγματα παντού!

Στις τέχνες με τις περίφημες εικόνες τις κρητικής τεχνοτροπίας και σχολής, στην κατά περιοχές πανέμορφη δημοτική μας μουσική και τα τραγούδια της (μουσική και ποίηση), την εξέλιξη της ψαλτικής τέχνης και την νέα θεωρητική της επεξεργασία και διδασκαλία, στην ησυχαστική θεολογία των Κολλυβάδων, στην κατά τόπους αξιοθαύμαστη λαϊκή αρχιτεκτονική, στις συσσωματώσεις και το αυτοδιοικητικό πολιτικό σύστημα του κοινοτισμού και τους συνεταιρισμούς, τις δικαιοδοτικές πρακτικές στην περίοδο αυτή, τις εξελίξεις στα γράμματα με την προσφορά των βυζαντινών λογίων που πήγαν στην Δύση και προετοίμασαν το έδαφος για τις πνευματικές εξελίξεις, τους δάσκαλους του γένους, τη δημιουργία κρυφών και… ολοφάνερων σχολείων, τις διάφορες και ποικίλες εκδόσεις, την αναζήτηση του πνευματικού πλούτου της Ορθόδοξης παράδοσης και της Θεολογίας, την ιεραποστολική και ποικιλοτρόπως φωτιστική εκστρατεία του νέου αγίου των ελληνικών γραμμάτων Νεομάρτυρα Κοσμά του Αιτωλού με το πλήθος των σχολείων που ίδρυσε και μόρφωσε και ανέστησε πνευματικά τον τόπο, ενώ έπεισε τους υπόδουλους να πιστέψουν στο ποθούμενο, δηλαδή την λευτεριά τους.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε και την εκτεταμένη ανάπτυξη του εμπορίου και την προκοπή των ξενιτεμένων, την εξέλιξη και επικράτηση της ελληνικής ναυτοσύνης, την δημιουργία πολλών ελληνικών νησίδων σε διάφορες ξένες χώρες όπως και την επικράτηση Ελλήνων σε ανώτατες θέσεις κ.ά.

Έτσι φτάσαμε στον ηρωικό και ευλογημένο αγώνα του 1821!

Σήμερα, λοιπόν, και 200 χρόνια μετά καλά θα είναι να μετρήσουμε, με την έννοια του να γνωρίσουμε, τον κόσμο αυτό που “δημιούργησε” την ελευθερία του και κατά συνέπεια την προκοπή του Γένους με το νέο ελεύθερο κρατικό του μόρφωμα!

Πατριάρχη Γρηγόριος ο Ε’.

Όσο για την ιδιαίτερη αγκαλιά αλλά και την μήτρα όλων αυτών των φαινομένων και ιδιαίτερα των ανθρώπων τους δεν ήταν άλλη από την Ορθόδοξη Εκκλησία η οποία μετά την πτώση της Βασιλεύουσας ανέλαβε επίσημα την προστασία του Γένους, όπως και την εκπροσώπηση του απέναντι στην υψηλή πύλη και τον σουλτάνο. Η εν αιχμαλωσία Μητέρα Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν αυτό που σήκωσε το μεγαλύτερο βάρος του υπόδουλου Γένους! Και, βεβαίως, τόσο οικουμενικοί πατριάρχες, όσο και άλλοι αρχιερείς και λοιποί κληρικοί και μοναχοί δεν άργησαν να συμπεριληφθούν ανάμεσα στους Νεομάρτυρες!

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Αλλά και όλοι οι αγωνιστές των ξεσηκωμών και της Επανάστασης από την ίδια πηγή και πίστη εμπνεύστηκαν, πάτησαν! Σ’ αυτήν ορκίστηκαν, προσεύχονταν, κατέφευγαν, έκαναν τα τάματά τους και πρόσφεραν  επινίκιες ευχαριστίες και δοξολογίες μετά από τις μάχες τους!

Άλλωστε, όπως έλεγε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: «Ο Θεός έδωσε την υπογραφή του για την ελευθερία της Ελλάδος και δεν την παίρνει πίσω»!

1821-2021! Διακόσια χρόνια μετά! Ας αρχίσουμε, λοιπόν, τον εορτασμό και το αφιέρωμά μας με την απόδοση, εν πρώτοις, της πρέπουσας ευγνωμοσύνης και τιμής στους Μάρτυρες, στους Ηρωομάρτυρες και λοιπούς ήρωες της τουρκοκρατίας και του αγώνα!

Και ας αρχίσουμε να μελετάμε τα ποικίλα άθλα του Γένους της περιόδου αυτής και παράλληλα τους πολέμους του για την απελευθέρωση!

Έχουν πολλά και καίρια να μας διδάξουν ακόμη και σήμερα στους μοντέρνους και άρρωστα επηρμένους καιρούς μας!

Η συντακτική ομάδα της Πεμπτουσίας σε συνεργασία με το πρακτορείο εκκλησιαστικών ειδήσεων Ορθοδοξία ξεκινά ένα αφιέρωμα με τίτλο 1821-2021: Ανάσταση του Γένους. Το αφιέρωμα αυτό, που θα απαρτίζεται από τηλεοπτικές συνεντεύξεις, άρθρα, μουσική, ποίηση, κάλυψη εκδηλώσεων, ημερίδων και συνεδρίων, αποτελεί έναν ελάχιστο φόρο τιμής απέναντι σε εκείνους που αφιέρωσαν τότε τη ζωή τους για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι.