Η Παλαιστίνη, οι Ιουδαίοι και ο Μεσσιανισμός
15 Φεβρουαρίου 2021Όταν οι Ιουδαίοι εγκαταστάθηκαν στην Παλαιστίνη έκαναν κέντρο αναφοράς τους την πρωτεύουσα της Ιερουσαλήμ. Καρδιά της εβραϊκής συνείδησης ήταν ο ναός. Οι ιερές τελετές οι οποίες πρέπει να γίνουν στον Ναό περιγράφονται στην Πεντάτευχο. Για την ασφάλεια του Ναού υπήρχε φρουρά από ιερείς, οι οποίοι επιτηρούσαν παράλληλα και ολόκληρη την Ιερουσαλήμ. Για τη λειτουργία ενός τέτοιου κολοσσού όλοι οι Εβραίοι κατέβαλαν υποχρεωτικά ειδικό φόρο ακόμα και οι Εβραίοι της διασποράς.
Ο Ναός λειτουργούσε σαν ένα είδος σημερινής τράπεζας όπου διακινούνταν τεραστία χρηματικά ποσά και κατέθεταν προς φύλαξη μεγάλα ιδιωτικά κεφάλαια. Οι εκτός των θρησκευτικών πολλαπλές λειτουργίες του ναού τον καθιέρωσαν σαν ένα πολυδύναμο κέντρο πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Ο ναός ήταν επίσης το επίκεντρο των θρησκευτικών εορτών των Εβραίων. Κατά το Πάσχα την μεγαλύτερη γιορτή τους συγκεντρώνοντας μέσα πλήθος πιστών. Διακομιστές της αίγλης του Ναού σε όλη την Παλαιστίνη ήταν οι τοπικοί ιερείς. Αυτοί εργάζονταν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στην Ιερουσαλήμ και όταν επέστρεφαν στον τόπο της μόνιμης κατοικίας τους εργάζονταν σαν δάσκαλοι ή δικαστές. Οι Εβραίοι της διασποράς επειδή ζούσαν μακριά από τον Ναό, για να εκτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα ανέπτυξαν βαθμηδόν το εναλλακτικό θεσμό της Συναγωγής η οποία εξελίχτηκε σε συμπλήρωμα του Ναού. (Χίλ,2010 : 17-18)
Ο Ιουδαϊσμός ο οποίος εξελίχθηκε ταχύτατα τον πρώτο μ.χ. αιώνα δεν χαρακτηρίζεται από άκαμπτο δογματισμό, διότι διατυπώνονταν διαφορετικές απόψεις σε ένα προκύπτον ζήτημα. Αυτή η πρακτική του να επανακαθορίζει ριζικά τη φυσιογνωμία του παρήγαγε καινούρια ανανεωτικά κινήματα, ένα εκ των οποίων ήταν και ο Χριστιανισμός. Η πρώτη εμφανής ιδεολογική επίδραση του Ιουδαϊσμού στον Χριστιανισμό υπήρξε ο μεσσιανισμός. Πολλοί ιουδαίοι αν και ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό δεν έπαψαν να ελπίζουν όπως και οι γνήσιοι ότι ο Θεός θα τους σώσει για άλλη μια φορά από τους ξένους κατακτητές. Οι προοδευτικοί Εβραίοι δεν έβλεπαν στην επέμβαση του Θεού μεσσία πολιτική λύση, αλλά περίμεναν μια υπερβατική θεϊκή ενέργεια: την εγκαθίδρυση της «Βασιλείας του Θεού» μέσω της οποίας ο Θεός θα κυβερνούσε τον κόσμο. Αυτή θα είναι και η τελική παρέμβαση του Θεού στα εγκόσμια η οποία θα σημάνει τη καταστροφή της κοσμικής τάξης επιφέροντας το αναγκαστικό τέλος της ιστορίας. Η προσδοκία της έλευσης της Βασιλείας του Θεού γέννησε την μεσσιανική ιδέα. Τη πίστη, δηλαδή, ότι ο Θεός θα στείλει κάποιον χαρισματικό ηγέτη ο οποίος θα εγκαινιάσει τη Βασιλεία. Ένας τέτοιος μεσσίας θα είναι «κεχρισμένος» από τον Θεό. Αυτό κυριολεκτικά σημαίνει η λέξη μεσσίας. Ο μεσσίας πολλές φορές δεν εκλαμβάνεται κυριολεκτικά αλλά άλλοτε εμφανίζεται σαν ιερέας αν έχει προσεταιριστεί την έννοια του το ιερατείο και άλλοτε σαν βασιλιάς ή πολέμαρχος αν του έχει δοθεί πολιτικός μανδύας. Οι πρώτοι Χριστιανοί πίστευαν ότι ο Χριστός ήταν ο μεσσίας (Χίλ,2010 :18-19, 536)
Η Ιουδαϊκή κοινωνία όπως όλες οι κοινωνίες ήταν ανομοιογενής. Την αποτελούσαν διάφορες θρησκευτικές και πολιτικές ομάδες οι οποίες επειδή έβλεπαν τον κόσμο από διαφορετική σκοπιά ή από διαφορετικό οικονομικό συμφέρον συγκρούονταν. Την ανώτερη τάξη αποτελούσαν οι ιερείς οι οποίοι ήταν θρησκευτικοί δάσκαλοι και γνώστες, μελετητές και ερμηνευτές του Νόμου. (Χίλ,2010: 19-20). Η δυναμική ομάδα η οποία εναντιωνόταν στη κάστα των ιερέων ήταν η τάξη των Φαρισαίων. Οι Φαρισαίοι εμφορούμενοι από εθνική υπερηφάνεια θεωρούσαν το Νόμο και την συναγωγή ζωτικά κέντρα λατρείας. (Μόσχος, 2014:45). Οι Φαρισαίοι ήταν μικτή κοινωνική ομάδα λαϊκοί στη πλειοψηφία με μια μειοψηφία ιερέων. Ήταν μια ανεπίσημη φατρία τα μέλη της οποίας εκτός από την μελέτη του Νόμου φρόντιζαν και για το πρακτικό βίωμα του. Για να βοηθηθούν στο έργο τους είχαν σχεδιάσει κατάλληλα ένα μεγάλο αριθμό παραδόσεων. Ο νόμος π.χ. απαγόρευε την Κυριακάτικη εργασία. Οι Φαρισαίοι μέσα από την κατάλληλη παράδοση καθόριζαν επακριβώς τι θεωρούσαν αυτοί σαν «εργασία», με σκοπό να ερμηνεύσουν τον κανόνα ευκρινέστερα. Αρνούνταν την ανάσταση των νεκρών δικαιολογώντας αυτή τους την πίστη με τον ισχυρισμό ότι αν ανασταίνονταν όλοι οι άνθρωποι τότε θα επέρχονταν το τέλος του κόσμου. Η σχετικότητα από τους Φαρισαίους στην ερμηνεία των Νόμων δημιούργησε εσωτερικό ρήγμα στην κοινωνία τους. Διότι αναπτύχθηκαν ομάδες οι οποίες διαφωνούσαν για το βαθμό ελαστικότητας ή φιλελευθερισμού που επιτρεπόταν στις νομικές ερμηνείες, ανάλογα με τη σχολή στην οποία ανήκαν. Με τις δύο αυτές ομάδες ήρθαν σε σύγκρουση τόσο ο Χριστός όσο και οι πρώτοι Χριστιανοί. Ελάσσονος δυναμικότητας τάξεις ήταν η συντηρητική τάξη των Σαδδουκαίων οι οποίοι, επίσης δεν δεχόντουσαν την ανάσταση των νεκρών (Χίλ,2010: 19-20). Η κάστα των Σαδδουκαίων αποτελούνταν από μεγάλες ιερατικές οικογένειες των οποίων το αντικείμενο της πίστης τους ήταν η Λατρεία του Ναού. Ήταν τόσο πολύ συνδεδεμένοι με αυτή την λατρεία όπου για να την διατηρήσουν δεν δίσταζαν να συνεργαστούν ακόμα και με τους Ρωμαίους (Μόσχος, 2014:45). Στις ελάσσονες ομάδες ανήκουν και οι Εσσαίοι ανεπίσημοι και αυτοί, οι οποίοι ήταν μια σύμμικτη ομάδα αποτελούμενη από ιερείς και λαϊκούς. Μελετούσαν και ερμήνευαν το Νόμο και αυτοί και ήταν σε σύγκριση με τους Φαρισαίους πιο αυστηροί στην ερμηνεία. Οι Εσσαίοι ζούσαν απομονωμένοι στην περιοχή του Κουμράν κοντά στη Νεκρά Θάλασσα οργανωμένοι σε μια μορφή μοναστικών κοινοτήτων. Εσσαίοι γίνονταν όσοι Εβραίοι ήθελαν να τηρήσουν όσο το δυνατόν πιο πιστά τον Νόμο. Θεωρούσαν ότι είναι οι μόνοι γνήσιοι Εβραίο και γι’ αυτό δεν είχαν καμία σχέση με το Ναό, διότι πίστευαν ότι οι ιερείς του τον μολύνουν (Χίλ,2010 : 19-20). Την ίδια εποχή στην υπόλοιπη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κυριαρχούσε ο Ελληνορωμαϊκός πολιτισμός. Αυτός ήταν ένα υπολειμματικό συνονθύλευμα από σπαράγματα της ελληνικής πολιτικής φιλοσοφίας, της ρωμαϊκής πολιτικής παράδοσης, ελληνιστικής τέχνης και θρησκευτικού συγκρητισμού. Ο τελευταίος προωθούσε τις ιδανικές αρχές του λαϊκού Πλατωνισμού του Στωικισμού. (Μόσχος, 2014:45)
