Ο Σολωμός στο ελληνικό σχολείο

Το κείμενο που ακολουθεί ανήκει στον εκπαιδευτικό Σαράντο Παυλέα και δημοσιεύτηκε στον τόμο-αφιέρωμα στον Διονύσιο Σολωμό, το 1978. Ο συντάκτης καταθέτει και τεκμηριώνει παιδαγωγικά την πρότασή του για περισσότερη παρουσία του εθνικού μας ποιητή στ σχολικά βιβλία. Το κατά πόσον, το κείμενο αυτό διατηρεί τη διαχρονικότητά του, επαφίεται στην κρίση του αναγνώστη.

Μια παρακλητική παραίνεση για τον Διονύσιο Σολωμό

Το χρέος μου το εκπαιδευτικό μου δίνει το δικαίωμα να εκφράσω μία παραινετική παράκληση μιας πείρας 30 και πλέον χρόνων πάνω στην διδασκαλική έδρα σε αυτούς που συντάσσουν τα νεοελληνικά μας αναγνώσματα για τα σχολεία μας, να δώσουν στο Διονύσιο Σολωμό μία δίκαιη προτεραιότητα για μία άφθονη συμμετοχή του σε όλα μας τα σχολικά κείμενα σε όλης της σύγχρονής μας της εκπαίδευσης τις βαθμίδες. Έτσι θα θεραπευτεί ένας παλιός μας καημός να παρέχεται επαρκής ο εθνικός μας ποιητής στα παιδιά μας, στα Ελληνόπουλα, γιατί στα παλιά μας αναγνώσματα πενιχρή νομίζουμε τη συμμετοχή του και μάλιστα σε μερικές μαθητικές τάξεις δεν υπήρχε, ενώ είχαμε ένα πλήθος αναγνωσμάτων χωρίς καμία αναποτελεσματική φρονηματιστική χρησιμότητα, χωρίς να εκπληρώνουν τη στοιχειώδη έστω αισθητική της τέχνης ανάγκη. Νομίζω ότι οφειλή μας είναι να εφαρμόζουμε την προτροπή του πρώτου μεγάλου ποιητή, να μαθαίνουμε δηλαδή να θεωρούμε και εμείς εθνικόν ό,τι είναι αληθινό. Ο «Διάλογος» έχει την ανάλογη θέση του στα σχολικά μας βιβλία μ΄ εκείνη τη γεμάτη πάθος και πατριωτική μέθη κατακλείδα του «μου πονεί η ψυχή μου η δική μου να χύνουν το αίμα τους από κάτω από το Σταυρό για να μας κάνουν ελεύθερος και τούτος (ο Σοφολογιότατος) και όσοι του μοιάζουν πολεμούν για ανταμοιβή να τους σηκώσουν τη γλώσσα» . Επίσης δεν είναι κατανοητό να απουσιάζει το αριστούργημα της νεοελληνικής ποίησης «Ο Κρητικός» με τους θαυμάσιους στίχους του.

Σε όλους τους στίχους τους Σολωμικούς τους τέλειους έχει μία καρδιά γενναία τους πιστούς, πατριωτικούς της χτύπους, για τα μαθήματα της Ελληνικής φυλής μας και μας προστάζουν να υψώνουμε την εθνική και την ανθρώπινη ηρωική θέληση της θυσίας και να την κάνουμε πράξη, να ΄ναι ο άνθρωπος, κάθε άνθρωπος καημός μας και καθημερινή μέριμνα και αφοσίωση για τη δικαιοσύνη του και την ελευθερία του και την ψυχική του άνεση, δυνάμεις καθαρές υψωμένες στο Σολωμό στο ύψος της αληθινής μεταφυσικής καταγωγής τους.

Έτσι καθρεφτίζονται με όλη τους τη συνδετική επικότητα των στίχων τους στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» και στο πεζό του αριστούργημα τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» μ΄ εκείνες τις στεγνές, τις άγιες, τις αγωνιστικές και υπερήφανες Μεσολογγίτισσες γεμάτες από την αρχαία μάς εθνικήν αρχοντιά, τις πονεμένες εκείνες, τις κοντινές και μακρινές με εκείνο το λιτό, τον ειλικρινή στον Σολωμικό λόγο δεμένες, εμφανισμένες έτσι ώστε να θεωρούμε καθήκον μας να αποστηθίζουμε το κείμενο τους, για να τις έχουν τα παιδιά μας κοντά τους, σύμβολα της ελληνικής ευγένειας και μεγαθυμίας, για να πλησιάζουν και να γίνονται έπειτα οι σύγχρονες γυναίκες στην Πίνδο, όπου σήκωσαν εκεί ψηλά και άνοιξαν την παγκόσμιαν Ελευθερία.

Τα μίση και τα πάθη μας μάς κατέβασαν «στην τελευταία του κακού τη σκάλα» κατά τον Κωστή Παλαμά για να ακούσουμε «τα φτερουγίσματά μας τα μεγάλα». Αλλά και ο Σολωμός και ο Κάλβος στιγματίζουν την αρχαία μας κληρονομημένην έριδα και διχόνοια και μας κηρύσσουν το ηθικό χρέος, την ομόνοια και την αισιοδοξία ώστε μόνοι μας εμείς οι Έλληνες να δημιουργήσουμε και την ηλιόλουστη πλευρά των φαινομένων. Χρειάζεται να αποστηθίζονται από τα παιδιά μας τα μικρά και τα μεγάλα οι Σολωμικοί στίχοι, για να τακτοποιούν εσωτερικά την εθνική και την ανθρώπινη την αγωνιστική τους θεμελίωση. Είναι ανάγκη να μαθαίνουν ότι «κάθε μαύρο σύννεφο έχει και την ασημένια του τη φόδρα» και ακόμη πως οι λέξεις έχουν μία δύναμη, «είναι σύμβολα και μας δίνουν μία αναπόδραστη σιγουριά, αρκεί να τις διευθετούμε και να ζητούμε πού είναι η αλήθεια και που είναι κρυμμένο το ψέμα».

Επιμέλεια: Ηλίας Λιαμής