«Ο λόγος γὰρ ὁ τοῦ σταυροῦ…»

(Α΄προς Κορινθίους 1,17-29)

Ο λόγος γάρ ὁ τοῦ σταυροῦ

τοῖς μέν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί,

τοῖς δέ σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστι. 

 

Ερμηνεία

17. Ο λόγος γάρ ὁ τοῦ σταυροῦ

Η λέξη Λόγος έχει διπλή σημασία. Σημαίνει και την Λογική και την Γλώσσα. Όταν λοιπόν ο Απόστολος λέγει «Ο λόγοςγὰρ ὁ τοῦσταυροῦ» εννοεί και την λογική της Σταυρώσεως του Χριστού, δηλαδή την Σταύρωση, και αυτά που θέλει να μας πει ο Χριστός με την Σταύρωσή του. Λόγος όμως είναι και η αιτία της Σταυρώσεως. Στην γλωσσική ανάλυση το αίτιο διαστέλλεται σε αναγκαστικό αίτιο, που εκφράζεται με τις  αιτιολογικές προτάσεις, και το τελικό αίτιο, τον σκοπό, με τις τελικές προτάσεις. Είναι συναφή αλλά δεν ταυτίζονται. Για παράδειγμα: Το αναγκαστικό αίτιο της Σταυρώσεως του Χριστού είναι η μεγάλη αγάπη του για τον άνθρωπο και το τελικό αίτιο, ο σκοπός της Σταυρώσεως είναι η σωτηρία του ανθρώπου.

τοῖς μέν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί,

Ποιοι είναι οι απολλύμενοι; Είναι τα απολωλότα πρόβατα, οι άνθρωποι που βαδίζουν τον δρόμο της απώλειας. Γι’ αυτούς ο λόγος του Σταυρού είναι μωρία. Αυτό ακριβώς είναι και το αίτιο της απώλειάς τους. Δεν πίστεψαν στον Λόγο του Θεού, τον θεώρησαν μωρία,  ανοησία, ακολούθησαν τον πλάνο Σατανά στο εύκολο αλλά καταστροφικό δρόμο, ο οποίος τους ξεγέλασε με τις ψεύτικες υποσχέσεις, που ήταν δελεαστικές  στην αρχή αλλά αποδείχθηκαν οδυνηρές στο τέλος.

18.  τοῖς δέ σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστι. 

Για τους σωζόμενους ο λόγος του Σταυρού είναι δύναμη Θεού με διπλή σημασία. Δύναμη, γιατί ο Κύριος των Δυνάμεων έγινε η Εσταυρωμένη Αγάπη για να περάσει από το όνειδος της σταύρωσης στη δόξα της Ανάστασης, με την οποία έδειξε την δύναμή του. Δύναμη όμως είναι και για τους ανθρώπους που μιμούμενοι τον Εσταυρωμένο Χριστό αντλούν από Αυτόν δύναμη, για να σηκώσουν και  οι ίδιοι τον σταυρό τους και να φτάσουν στην δικιά τους ανάσταση. Αυτή η δύναμη του Σταυρού τους βοήθησε να πάρουν τον δύσκολο δρόμο της αρετής, ο οποίος στην αρχή είναι ίσιος, αργότερα γίνεται δύσκολος και τελευταία χρειάζεται αναρρίχηση, για ανεβούν στις υψηλές κορυφές, όπου θα συναντήσουν τον νικητή Χριστό. Η πορεία είναι ανηφορική, όμως έχει και στιγμές χαράς και αγαλλίασης, στιγμές ανάπαυσης και αναψυχής από τον τραχύ και δύσκολο ανήφορο, γιατί οι αγωνιστές αυτοί δεν περιμένουν να τελειώσουν τον κοπιαστικό αυτόν δρόμο και να απολαύσουν τις χαρές του ουρανού αλλά τις ζουν κι εδώ κάτω στη γη, γιατί οι χαρές του ουρανού αρχίζουν από την γη και τελειώνουν στον ουρανό. Αντίθετα οι «απολλύμενοι» χαίρονται προσωρινά με υλικές χαρές αλλά στη συνέχεια ζουν οδυνηρές καταστάσεις, όπως μας τις περιγράφει ο πλούσιος στην παραβολή του φτωχού Λαζάρου.

 

19. γέγραπται γάρ: ἀπολῶ τήν σοφίαν τῶν σοφῶν,

καί τήν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω. 

Ερμηνεία

Υπάρχει σοφία των σοφών ανθρώπων και σοφία του Παντογνώστη Θεού. Η σοφία των σοφών είναι διπλά σχετική, μια με το πόσα δεν ξέρουν οι σοφοί και μια με την παντογνωσία του Θεού. Η σοφία στηρίζεται στο σύνολο των γνώσεων, οι γνώσεις όμως είναι ατελείωτες. Έρευνες συνεχώς γίνονται, καινούργια πράγματα συνεχώς μαθαίνουμε, οι επιστήμες εκσυχρονίζονται. Ένα παράδειγμα, για να γίνει αυτό κατανοητό: Η γη μας ανήκει σε έναν γαλαξία, ο οποίος έχει δέκα εκατομμύρια αστέρια και το σύμπαν, όσο το γνωρίζουμε, έχει δέκα εκατομμύρια τέτοιους γαλαξίες. Για ποια σοφία επομένως μιλάμε;

Ο Σωκράτης έλεγε: «εν οίδα ότι ουδέν οίδα», δηλαδή αυτά που ξέρω μπροστά σε αυτά που δεν ξέρω είναι ένα τίποτα, είναι ένα κόκκος άμμου στις απέραντες ακρογιαλιές.  Ο Παντογνώστης Θεός, που δημιούργησε το Σύμπαν, φανταστείτε πόσα γνωρίζει.Ας ακούσουμε την Σοφία  του Σολομώντα, οποίος περιγράφει την παντογνωσία του Θεού.

«15 ᾿Εμοί δέ δῴη ὁ Θεός εἰπεῖν κατά γνώμην καί ἐνθυμηθῆναι ἀξίως τῶν δεδομένων, ὅτι αὐτός καί τῆς σοφίας ὁδηγός ἐστι καί τῶν σοφῶν διορθωτής. 16 ἐν γάρ χειρί αὐτοῦ καί ἡμεῖς καί οἱλόγοι ἡμῶν πᾶσά τε φρόνησις καί ἐργατειῶν ἐπιστήμη. 17 αὐτός γάρ μοι ἔδωκε τῶν ὄντων γνῶσιν ἀψευδῆ εἰδέναι σύστασιν κόσμου καί ἐνέργειαν στοιχείων, 18 ἀρχήν καί τέλος καί μεσότητα χρόνων, τροπῶν ἀλλαγάς καί μεταβολάς καιρῶν, 19 ἐνιαυτῶν κύκλους καί ἀστέρων θέσεις, 20 φύσεις ζῴων καί θυμούς θηρίων, πνευμάτων βίας καί διαλογισμούς ἀνθρώπων, διαφοράς φυτῶν καί δυνάμεις ριζῶν, 21 ὅσα τέ ἐστι κρυπτά καί ἐμφανῆ ἔγνων· ἡ γάρ πάντων τεχνῖτις ἐδίδαξέ με σοφία. (Σοφία Σολομώντος 7,15-21).Επομένως το ότι η σοφία του Θεού είναι ανώτερη, κανείς δεν το αμφισβητεί.

Εδώ όμως δεν γίνεται λόγος για την παντογνωσία του Θεού αλλά για μια άλλη σοφία, που δεν είναι του κόσμου τούτου μόνο αλλά και ενός άλλου κόσμου, ο οποίος είναι άγνωστος σε πολλούς. Ποια λοιπόν είναι αυτή η σοφία του Θεού. Ο Χριστός, όταν ήρθε στη γη είπε: «Εγώ ειμί η αλήθεια και η ζωή». Η πραγματική αλήθεια κρύβεται πίσω από την ουσία του Θεού και ο άνθρωπος μόνο με την φώτισή του μπορεί να την προσεγγίσει. Ο Χριστός από μικρός έδειξε ότι κατείχε την σοφία του κόσμου τούτου και γι’  αυτό έκανε εντύπωση στη Συναγωγή που δίδασκε και με απορία έλεγαν: «54 καί ἐλθών εἰς τήν πατρίδα αὐτοῦ ἐδίδασκεν αὐτούς ἐν τῇ συναγωγῇ αὐτῶν, ὥστε ἐκπλήττεσθαι αὐτούς καί λέγειν·  ἡ σοφία αὕτη καί αἱ δυνάμεις;  55 οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τοῦ τέκτονος υἱός; οὐχί ἡ μήτηρ αὐτοῦ λέγεται Μαριάμ (Ματθ.13,54-55).

Ο Απόστολος  Παύλος ήταν πολύ μορφωμένος. Μαθήτευσε στις σχολές της πολυάνθρωπης τότε Ταρσού και γνώριζε την σοφία του κόσμου εκείνου. Κι όμως στην Δαμασκό και στηνέρημο όπου αποσύρθηκε γνώρισε μια άλλη σοφία, την σοφία του Θεού,γοητεύτηκε από αυτήν και αποφάσισε να την κηρύξει σε όλον τον κόσμο. Ο ίδιος αποφάσισε: «εὐαγγελίζεσθαι, οὐκ ἐν σοφίᾳ λόγου, ἵνα μή κενωθῇ ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ».(Α΄Κορινθ. 1,15). Την σοφία του Θεού την κατέκτησαν οι μεγάλοι πατέρες της εκκλησίας αλλά και αγράμματοι άνθρωποι, όπως ο γέροντας Παΐσιος.

20.  ποῦ σοφός; ποῦ γραμματεύς; ποῦ συζητητής τοῦ αἰῶνος τούτου;

οὐχί ἐμώρανεν ὁ Θεός τήν σοφίαν τοῦ κόσμου τούτου;  

Ερμηνεία

Την σοφία του κόσμου τούτου την κατέχουν οι σοφοί, οι γραμματικοί, οι φιλόσοφοι, οι επιστήμονες, κι όμως αποδείχτηκε άχρηστη μπροστά στη σοφία του Θεού, γιατί αυτή είναι σωτήρια σοφία. Όχι ότι η σοφία του κόσμου δεν είναι χρήσιμη, αλλά είναι χρήσιμη μόνο γι’ αυτόν τον κόσμο. Υπάρχει όμως και άλλος κόσμος, για τον οποίο οι επιστήμες σηκώνουν ψηλά τα χέρια και αδυνατούν να αρθρώσουν λέξη. Η σοφία του Θεού όμως είναι χρήσιμη και σε αυτόν τον κόσμο, γιατί δίνει νόημα στη ζωή του ανθρώπου, ο οποίος ανακαλύπτει το πραγματικό λόγο της υπάρξεώς του.

Η σοφία του Θεού οδηγεί τους ανθρώπους στην προσπάθεια για  εξαγορασμό του καιρού αυτής της ζωής, για να κερδίσουν και την άλλη ζωή χωρίς να είναι άφρονες αλλά συνετοί: «15 Βλέπετε οὖν πῶς ἀκριβῶς περιπατεῖτε, μή ὡς ἄσοφοι, ἀλλ’ ὡς σοφοί,  16 ἐξαγοραζόμενοι τόν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι.  17 διά τοῦ τομή γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλά συνιέντες τί τό θέλημα τοῦ Κυρίου» (Εφεσ. 5,15-17)

 

21.  ἐπειδή γάρ ἐν τῇ σ οφίᾳ τοῦ Θεοῦ

οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος τόν Θεόν διά τῆς σοφίας,

εὐδόκησεν ὁ Θεός διά τῆς μωρίας

τοῦ κηρύγματος σῶσαι τούς πιστεύοντας. 

Ερμηνεία

Η σοφία του Θεού εκφράζεται ποικιλότροπα και ιδιαίτερα μέσα στα δημιουργήματά του, πράγμα το οποίο μπορεί κανείς να το διαπιστώσει με την πρώτη ματιά. Κι όμως οι άνθρωποι «ελάτρευσαν την κτίσιν παρά τον κτίσαντα»και δυστυχώς με όλο το μυαλό που διαθέτουν δεν μπορούν να δουν πίσω από τους απαρασάλευτους νόμους της φύσεως τον Θεό, γι’  αυτό και ο Θεός έσωσε τουςανθρώπους με τη δικιά του την σοφία, την οποία όμως οι άμυαλοι την χαρακτηρίζουν «μωρία», ανόητη. Αυτές δυστυχώς είναι οι δυνατότητες της σοφίας των ανθρώπων, η οποία δεν είναι ικανή να σώσει τον άνθρωπο. Και δεν εννοούμε μόνο για την άλλη ζωή, αλλά και γι’  αυτήν εδώ στη γη. Ανόητη όμως είναι η σοφία του κόσμου τούτου, διότι συγκρινόμενοι με την σοφία του Θεού και τα καλά που παρέχει, είναι τελείως ανεπαρκής και αδύνατη.

 22 ἐπειδή  καί ᾿Ιουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι

     καί ῞Ελληνες σοφίαν ζητοῦσιν,      

καί ῞Ελληνες σοφίαν ζητοῦσιν,  

23 ἡμεῖς δέ κηρύσσομεν Χριστόν ἐσταυρωμένον,

᾿Ιουδαίοις μέν σκάνδαλον, ῞Ελλησι δέ μωρίαν,  

24 αὐτοῖς δέ τοῖς κλητοῖς, ᾿Ιουδαίοις τε καί ῞Ελλησι,

(κηρύσσομεν) Χριστόν, Θεοῦ δύναμιν καί Θεοῦσοφίαν·  

Ερμηνεία

Ο Απόστολος Παύλος ήταν κάτοχος και της Ιουδαϊκής γραμματείας και της Ελληνικής παιδείας, διότι υπήρξε άριστος μαθητής του ραβίνου Γαμαλιήλ στην Ιερουσαλήμ, ενώ στην Ταρσό σπούδασε την εγκύκλια παιδεία.Ο Απόστολος Παύλος  γνώριζε τη θρησκευτικότητα και τη θρησκεία των εθνικών,τη Μυθολογία τους και τις δημόσιες θρησκευτικές γιορτές του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Στην  Ταρσό, που τότε ήταν μεγάλο μορφωτικό κέντρο πιο πάνω και από την Αλεξάνδρεια κατά τον Στράβωνα, ο Παύλος διδάχθηκε την ελληνική γλώσσα και ήρθε σε επαφή με τη σκέψη και τη ζωή του ελληνισμού. Ο Απόστολος Παύλος ήταν φανατικός ραβίνος αλλά και καλός ελληνιστής.

Οι Ιουδαίοι, όπως και ο Απόστολος Παύλος περίμεναν σημεία, δηλαδή αποδείξεις για την έλευση του Μεσσία. Σημεία υπήρξαν πολλά, ήταν οι προφήτες που μιλούσαν για τον ερχομό του Μεσσία και τον περίμεναν ένδοξο και μεγαλοπρεπή, αλλά αυτός ήρθε σιγανά και ταπεινά και δεν τον πίστεψαν, μάλιστα αυτό αποτέλεσε σκάνδαλο για την συνείδηση και τις προσδοκίες των Ιουδαίων.  Αυτό το είδαμε και στην πορεία προς Εμμαούς, όπου ο Χριστός διερμήνευε τις γραφές για τον ερχομό του στον Λουκά και τον Κλεόπα, αλλά αυτοί δεν τον πίστευαν και μόνο μετά τηνκλάση του άρτου και την εξαφάνιση του Χριστού, τον αναγνώρισαν.

Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς με αγωνιώδη προσπάθεια αναζητούσαν τον Θεό, όπως ο Σωκράτης, που δίδασκε την αρετή και περίμενε κάποιος θεός να σώσει τους Αθηναίους,  ο Αισχύλος με τον Προμηθέα Δεσμώτη, ο Πλάτωνας  με την  Πρώτη Ιδέα ή τον Πρώτο Νου, ο Ισοκράτης με την ηθική καλλιέργεια των μαθητών του. Όλα αυτά είναι ψήγματα του Σπερματικού Θείου Λόγου, αλλά ήταν όλα κεκαλυμμένα. Η Ελληνική σκέψη περίμενε έναν σοφό θεό, που η σοφία του θα στηρίζονταν στις γνώσεις. Όταν άκουσαν για την χριστιανική αλήθεια της ταπείνωσης, απογοητεύθηκαν και την θεώρησαν μωρία.

Οι Έλληνες γενικά ήταν θεοσεβείς, έτσι τουλάχιστον τους χαρακτήρισε ο Απόστολος Παύλος, όταν είδε στην Πνύκα πολλούς βωμούς και έναν βωμό για τον Άγνωστο Θεό, που τον έστησαν με τη σκέψη ότι ενδεχομένως να υπάρχει και κάποιος άλλος και να μην τον γνώριζαν. Αυτόν τον Άγνωστο Θεό δίδαξε ο Απόστολος Παύλος όχι «εν σοφία ανθρώπων, ίνα μη μωμηθή η πίστη του Εσταυρωμένου». Γι’ αυτό και δεν έπεισε πολλούς Αθηναίους μόνο λίγους και ανάμεσά τους τον Διονύσιο, τον μετέπειτα επίσκοπο και άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη.

Ο Απόστολος Παύλος, που στάθηκε τυχερός, διότι μόνος του και με τις σπουδές του δεν μπόρεσε να γνωρίσει τον Χριστό και χρειάστηκε να τον φωτίσει  πηγαίνοντας στη Δαμασκό και μετά από  σύντομη διδασκαλία και μεγάλη περισυλλογή γύρισε όλον τον κόσμο και κήρυξε «Χριστόν, Θεοῦ δύναμιν καί Θεοῦ σοφίαν».

25 ὅτι τό μωρόν τοῦ Θεοῦ σοφώτερον τῶν ἀνθρώπων ἐστί,

καί τό ἀσθενές τοῦ Θεοῦ ἰσχυρότερον τῶν ἀνθρώπων ἐστί.  

Ερμηνεία

Μωρία πιο πάνω αποκάλεσαν οι Έλληνες την διδασκαλία του Χριστού. Εδώ γίνεται μια σύγκριση που λέει ότι ακόμη και η πιο ελάχιστη σοφία του Θεού  είναι πολύ μεγαλύτερη από όλη την σοφία των ανθρώπων, όπως επίσης η ελάχιστη δύναμη του Θεού είναι πολύ ανώτερη από τη μέγιστη δύναμη των ανθρώπων. Κατ’ αρχήν δεν μπορεί να γίνει σύγκριση. Αν γίνεται εδώ είναι, γιατί ο Απόστολος Παύλος θέλει να δείξει πόσο ασύγκριτα πιο μεγάλη είναι η σοφία και η δύναμη του Θεού. Κι αυτό ο Απόστολος Παύλος αναγκάζεται και το λέει, για να απαντήσει στη γνώμη των Ελλήνων ότι ο λόγος ο του Σταυρού είναι μωρία, αλλά αν συγκριθεί η σοφία των ανθρώπων και του Θεού, σίγουρα  η σοφία των ανθρώπων θα είναι μια ανοησία κι όχι η σοφία του Θεού. Η  τετράγωνη λογική της Ελληνικής σκέψης δεν μπορεί να εξηγήσει τα κηρύγματα της ταπείνωσης, της συγχωρητικότητας, της αλληλοβοήθειας και αλληλοκατανόησης. Τα θεωρεί μωρά, ανόητα. Πόσο έξω πέφτει!

26 Βλέπετε γάρ τήν κλῆσιν ὑμῶν, ἀδελφοί, ὅτι οὐ πολλοί σοφοί κατά σάρκα, οὐ πολλοί δυνατοί, οὐ πολλοί εὐγενεῖς,  

Ερμηνεία

Ο Χριστός κατά την άποψη του Παύλου κατάργησε όλες τις διαχωριστικές γραμμές εθνικότητας, θρησκεύματος κοινωνικής τάξης και εντάσσει όσους από αυτούς πιστεύουν στο Χριστό στους κλητούς, οι οποίοι καλούνται όχι μόνο κλητοί αλλά και εκλεκτοί. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ούτε σοφός κατά σάρκα, ούτε δυνατός κατά το σώμα, ούτε ευγενής κατά την κοινωνική τάξη. Εκείνο που έχει σημασία είναι να τον καλέσει ο Θεός να υπηρετήσει στις τάξεις του και ανάλογα με την αξία των έργων του να τιμηθεί.

 

27 ἀλλά τά μωρά τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεάς

ἵνα τούς σοφούς καταισχύνῃ,

καί τά ἀσθενῆ τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεός

ἵνα καταισχύνῃ τά ἰσχυρά,  

28 καί τά ἀγενῆ τοῦ κόσμου καί τά ἐξουθενημένα

ἐξελέξατο ὁ Θεός, καί τά μή ὄντα, ἵνα τά ὄντα καταργήσῃ, 

 29 ὅπως μή καυχήσηται πᾶσα σάρξ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. 

 

Ερμηνεία

Ο λόγος που κάλεσε «τα μωρά του κόσμου», τους ασήμαντους ανθρώπους είναι γιατί ήθελε να αποδείξει ότι οι σοφοί, οι δυνατοί και οι ισχυροί  αυτού του κόσμου  δεν έχουν καθόλου αξία  κοντά στο Θεό, αλλά αντ΄θετα οι κάθε λογής αδύνατοι νικούν και ντροπιάζουν τους ισχυρούς. Ακόμη και αυτοί που τους θεωρούν κοινωνικά ανάξιους, που δεν έχουν ευγενική καταγωγή, που φαίνονται ναείναι  άθλιοι από τους άλλους ανθρώπους, και αυτοί που είναι σαν να μην υπάρχουν, αποκτούν οντότητα και αξία σε σχέση με τους άλλους που εξαφανίζονται. Τι να πρωτοθυμηθούμε τους αγράμματους ψαράδες που διάλεξε, για κηρύξουν το ευαγγέλιό Του, ή τους αδύνατους μάρτυρες που νικούσαν τους βασανιστές τους και αναγκάζονταν και αυτοί να ασπαστούν τον Θεό των Χριστιανών. Να θυμηθούμε τον Δαυίδ έναντι του Γολιάθ ή τον Νέστορα κατά του Λυαίου στη Θεσσαλονίκη.  Όλα αυτά γίνονται για να μην τολμήσει και καυχηθεί κανένας άνθρωπος ότι αυτός και με τις δικές του δυνάμεις πέτυχε αυτό το κατόρθωμα.

30 ἐξ αὐτού δέ ὑμεῖς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ,

ὃς ἐγενήθη ἡμῖν σοφία ἀπό Θεοῦ, δικαιοσύνη

καί ἁγιασμός καί ἀπολύτρωσις,  

31 ἵνα, καθώς γέγραπται, ὁ καυχώμενος ἐν Κυρίῳ καυχάσθω.

Ερμηνεία

Ο Χριστός τα συγκεντρώνει όλα, και σοφία και δικαιοσύνη και αγιασμό και απολύτρωση. Έχοντας τον Χριστό μέσα μας τα έχουμε όλα αυτά. Είμαστε του Χριστού αδελφοί και συγκληρονόμοι και γι’  αυτό μας τα χαρίζει όλα. Κάθε καύχηση θα ήταν άδικη και μάταιη. Μόνο στο Χριστό πρέπει να τα αποδίδουμε όλα, να τον ευχαριστούμε και να τον δοξολογούμε.