Η σπουδαιότητα του θαύματος της θεραπείας του εκ γενετής τυφλού

9 Ιουνίου 2021

Το θαύμα του εκ γενετής τυφλού που περιγράφεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννου (Ιω. Θ’, 1-41), προκαλεί δέος όπως και όλα τα θαυμαστά σημεία του Κυρίου, αλλά κατά κάποιον τρόπο ξεχωρίζει των υπολοίπων και ο λόγος είναι διττός.

Η πρώτη αιτία που το θαύμα αυτό έχει ξεχωριστή αξία, είναι επειδή δείχνει την δημιουργική ενέργεια του Θεού. Ο Χριστός απάντησε στους μαθητές Του, όταν ερωτήθηκε αν ευθύνονται οι αμαρτίες του τυφλού ή των γονέων του που γεννήθηκε έτσι, πως ούτε αυτός ούτε οι γονείς του φέρουν κάποια ευθύνη, αλλά γεννήθηκε τυφλός για να δοξαστεί ο Θεός με το μέγα σημείο που θα επιτελούσε ο Κύριος. Κατόπιν βλέπουμε τον Χριστό να φτύνει στο χώμα, να δημιουργεί πηλό, να τον τρίβει στα μάτια του τυφλού και να τον προτρέπει να πάει στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ για να πλύνει το πρόσωπό του. Κατά μία ερμηνεία λέγεται πως ο τυφλός αυτός όχι μόνο δεν είχε όραση εκ γενετής, αλλά πως γεννήθηκε χωρίς καν τους βολβούς των ματιών, δηλαδή είχε πλήρη έλλειψη του οργάνου των οφθαλμών. Έτσι ο Χριστός, τού δημιούργησε μάτια με την δημιουργική Του ενέργεια, η οποία εν πολλοίς μας θυμίζει τους πρώτους στίχους της του βιβλίου της Γενέσεως, όπου ο Κύριος με τον Λόγο και το Πνεύμα Του δημιούργησε το υλικό σύμπαν, και έπλασε τον άνθρωπο λαμβάνοντας χώμα από την γη. Αξιοσημείωτο είναι ακόμα το γεγονός πως και στις δύο περιπτώσεις το στοιχείο του ύδατος παίζει κεντρικό ρόλο, ίσως γιατί είναι το φυσικό αυτό στοιχείο με το οποίο επιτελείται το Άγιο Βάπτισμα.

Επίσης, η προτροπή του Χριστού στον τυφλό να πάει να πλύνει το πρόσωπό του αποτελεί ένα δίδαγμα, δείχνοντας σε όλους μας, πως για να λάβει ο άνθρωπος την βοήθεια του Θεού απαιτείται και η δική του συνδρομή. Ο Θεός εν προκειμένω έκανε το ανθρωπίνως αδύνατον, δηλαδή έδωσε οφθαλμούς στον αόμματο, αλλά ταυτοχρόνως αξίωσε από αυτόν να κάνει κάτι πολύ απλό, να ρίξει λίγο νερό στα μάτια του. Ο Θεός προφανώς και μπορούσε αυτοστιγμεί να θεραπεύσει τον τυφλό, αλλά με αυτή Του την κίνηση δοκιμάζει την πίστη του, Σεβόμενος παράλληλα και την ελευθερία του, αφήνοντας και παρακινώντας τον να πράξει κι αυτός κάτι για την θεραπεία του, διότι ο Θεός θέλει να δει το φιλότιμο του ανθρώπου, όπως έλεγε ο Άγιος Παΐσιος, και επιθυμεί η αγάπη και η πίστη του ανθρώπου προς Αυτόν να είναι αληθινή και πηγαία και όχι προϊόν εξαναγκασμού, γιατί ο Θεός θέλει φίλους και όχι δούλους.

Η δεύτερη αιτία που καθιστά αυτό το θαύμα ξεχωριστό είναι η μοναδικότητά του, διότι «ἐκ τοῦ αἰῶνος οὐκ ἠκούσθη ὅτι ἤνοιξέ τις ὀφθαλμοὺς τυφλοῦ γεγεννημένου» (Ιω. Θ’, 32). Μπορεί να λέγονται πολλά ότι δήθεν είχαν επιτελεστεί ανάλογα θαύματα στον αρχαίο κόσμο πριν την έλευση του Χριστού ή μετά την Ανάληψή Του, όπως όσα ακούγονται για τα Ασκληπιεία, τους τόπους λατρείας δηλαδή του Ασκληπιού, που στην ουσία ήταν τα θεραπευτήρια της αρχαιότητος, όμως όλα αυτά ανάγονται στην σφαίρα του μύθου. Ήταν συνήθης τακτική των αρχαίων η προσπάθεια επούλωσης των δεινών και των δυσκολιών του βίου μέσω των μύθων. Για παράδειγμα ο θάνατος ήταν το φαινόμενο εκείνο που τους φόβιζε πιο πολύ από κάθε τι άλλο. Για να τον καταπολεμήσουν λοιπόν κατά το δυνατόν, δημιουργούσαν μύθους για να καταπραΰνουν τον πόνο που τους προκαλούσε, όπως φαίνεται από τις διηγήσεις των καθόδων της Περσεφόνης, του Ηρακλή και άλλων ηρώων στον Άδη.

Κάτι ανάλογο γινόταν και με τις ανίατες ασθένειες. Ίσως δημιουργούνταν μύθοι αναμεμειγμένοι με δόσεις αληθινών γεγονότων, ότι δήθεν αυτές θεραπεύονται για να δώσουν ελπίδα στους ανθρώπους είτε απλώς ήταν κάποιες φανταστικές διηγήσεις που προσάπτονταν στα τότε νοσοκομεία για να αναπτερώσουν το ηθικό των ασθενών. Σε αντίθεση με τον Ασκληπιό, ο οποίος δεν γνωρίζουμε αν ήταν αληθινό πρόσωπο ή μία προσωποποιημένη θεότητα και τους μύθους εν γένει, ο Χριστός πραγματοποιεί το θαύμα μέσα στον ιστορικό χώρο και χρόνο, εντός της Ιερουσαλήμ, μπροστά στα μάτια χιλιάδων ανθρώπων, ακόμα και όσων Τον μισούσαν, οι οποίοι με την στάση τους (συνεχής ανάκριση στον θεραπευμένο τυφλό, ακόμα και στους γονείς του) μάλλον πιστοποιούσαν το θαύμα παρά το αμφισβητούσαν, κι ας μην το παραδέχονταν.

Όμως υπάρχει επιπλέον μία πολύ σημαντική αναφορά από τον αρχαίο κόσμο, που πιστοποιεί τα προαναφερθέντα, καταδεικνύοντας πως τέτοιες ιάσεις δεν είχαν λάβει ποτέ χώρα. Μεταξύ των πολλών έργων του Αριστοτέλους, υπάρχει μία πραγματεία με τίτλο «Όργανον», το οποίο θεωρείται η επιτομή της λογικής και ίσως είναι το λαμπρότερο έργο του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου, που αποτελείται από έξι επί μέρους βιβλία, τις «Κατηγορίες», το «Περί Ερμηνείας», τα «Αναλυτικά Πρότερα», τα «Αναλυτικά Ύστερα», τα «Τοπικά» και το «Περί Σοφιστικών Ελέγχων». Στο βιβλίο των «Κατηγοριών» λοιπόν, αναφερόμενος στην κατοχή και την στέρηση, σημειώνει πως κανείς από την κατοχή μπορεί να περάσει στην στέρηση, αλλά δεν μπορεί να συμβεί το αντίθετο, φέρνοντας ως παράδειγμα κάποιον που χάνει τα μαλλιά, τα δόντια και την όρασή του. Και στις τρεις περιπτώσεις κατά τον μεγάλο στοχαστή, αυτός που έχασε αυτά δεν μπορεί να τα ανακτήσει.*

Αν λοιπόν υπήρχαν περιπτώσεις ιάσεως τυφλών, τότε σίγουρα αυτές θα ήταν γνωστές στον Αριστοτέλη, πόσω δε μάλλον αν αναλογιστούμε πως τα πρώτα συγγράμματα που διάβασε από την νεανική, ακόμα και την εφηβική του ηλικία ήταν βιβλία ιατρικής, λόγω του επαγγέλματος του πατέρα του. Φαίνεται λοιπόν, πως πριν την εποχή του Αριστοτέλη, πραγματική και όχι μυθική ίαση τυφλού δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αλλιώς σίγουρα θα επεσήμαινε ή θα εξαιρούσε αυτήν την περίπτωση από το παράδειγμά του, κάτι που φαίνεται να μην συνέβη ούτε μετά την εποχή του θανάτου του Σταγειρίτη (322 π.Χ.) έως και την εποχή που έδρασε ο Κύριος, αφού δεν υπάρχει κάποιο κείμενο που να κάνει σχετική αναφορά, στοιχείο πολύ σημαντικό, διότι πλέον γίνεται λόγος για μια εποχή που υπήρχε απεμπλοκή από τους μύθους στα γραφόμενα σε σχέση με τους αρχαιότερους χρόνους.

Αν κάτι τέτοιο είχε συμβεί και καταγραφεί, κατά πρώτον θα είχαμε στην διάθεσή μας σήμερα την σχετική πληροφορία από κάποιο διασωθέν κείμενο, όμως επιπροσθέτως κάτι τέτοιο λίγο ή πολύ θα ήταν γνωστό στην Ιουδαία εκείνης της εποχής, αφού είναι γνωστή η επαφή που υπήρξε μεταξύ των κρατών της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, η οποία εντάθηκε κατά την ελληνιστική εποχή και συνεχίστηκε στους ρωμαϊκούς χρόνους, που ως αποτέλεσμα είχε εκτός από τον θρησκευτικό συγκρητισμό, και την ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων και πληροφοριών ανάμεσα στους λαούς αυτούς. Επομένως, ένα τέτοιο γεγονός δεν θα περνούσε απαρατήρητο σε μία εποχή με αυτές τις επικρατούσες συνθήκες, αποδεικνύοντας έτσι πως η ρήση του τυφλού ότι ποτέ και πουθενά δεν ακούστηκε κάποιος να ανοίγει τα μάτια κάποιου άλλου είναι αληθινή, όπως Αληθινός είναι και ο Λόγος του Θεού, όταν πριν το Πάθος Του έλεγε στους Μαθητές Του πως τα έργα που εποίησε ουδείς άλλος τα είχε ποιήσει ξανά (Ιω. ΙΕ’, 24). Αυτός είναι ο λόγος που το εν λόγω θαύμα, αλλά και ολόκληρη η ζωή του Χριστού, κέντρισε τόσο πολύ το ενδιαφέρον των ανθρώπων, επειδή στο Πρόσωπο Εκείνου είδαν και άκουσαν μεγάλα και πρωτόγνωρα γεγονότα.

Βέβαια, μπορεί κάποιος να φέρει την αντίρρηση πως κι άλλα άτομα παρουσιάστηκαν σαν σωτήρες, επιτελώντας κάποια ξεχωριστά σημεία. Ο κόσμος όμως επέλεξε να ακολουθήσει τον Εσταυρωμένο, που υπέστη τον πλέον ατιμωτικό για την εποχή εκείνη θάνατο και όχι τους σύγχρονους γόητες, οι οποίοι χάθηκαν στο διάβα της ιστορίας λίγο μετά τον θάνατό τους, αναδεικνύοντας έτσι με τον τρανότερο τρόπο η ιστορία την Αλήθεια, και που δρούσαν με την συνέργεια του αντίθεου πνεύματος, που όπως διδάσκει η Εκκλησία έχει δύναμη, όση του επιτρέπει ο Θεός, να κάνει κάποια σημεία, με την διαφορά ότι τα σημεία του Θεού έχουν σκοπό την σωτηρία του ανθρώπου, ενώ του αντικειμένου την επίδειξη, την οίηση και την πλάνη.**

 

Παραπομπές:

* «ἐπὶ δέ γε τῆς στερήσεως καὶ τῆς ἕξεως ἀδύνατον εἰς ἄλληλα μεταβολὴν γενέσθαι· ἀπὸ μὲν γὰρ τῆς ἕξεως ἐπὶ τὴν στέρησιν γίγνεται μεταβολή, ἀπὸ δὲ τῆς στερήσεως ἐπὶ τὴν ἕξιν ἀδύνατον· οὔτε γὰρ τυφλὸς γενόμενός τις πάλιν ἔβλεψεν, οὔτε φαλακρὸς ὢν κομήτης ἐγένετο, οὔτε νωδὸς ὢν ὀδόντας ἔφυσεν» [13a, 31-34], http://www.physics.ntua.gr/mourmouras/greats/aristoteles/kathgoriai.html

** Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ, Θαύματα και σημεία, https://orthodoxfathers.com/THaymata-simeia-Agios-Ignatios-Alexandrovits-Mpriantsianinoph/THaymata-simeia-Agios-Ignatios-Alexand