Από τη high tech μοναξιά στην τέχνη της σχέσης

26 Ιουλίου 2021

Η εισβολή της τεχνολογίας στην εκπαίδευση είναι ραγδαία. Όταν μάλιστα έκτακτες καταστάσεις όπως αυτή του κορονοϊού αναδεικνύουν την τεχνολογία ως τη μοναδική λύση εκπαίδευσης σε κατάσταση εγκλεισμού, τότε είναι βέβαιον πως η εισβολή της τεχνολογίας καθίσταται όχι απλώς ραγδαία αλλά ασύλληπτη.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει την ανάγκη τόσο γρήγορης αφομοίωσης πληροφοριών ώστε να τις χρησιμοποιήσει με διάκριση και να τις ελέγξει. Είναι βέβαιον πως, κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια, οι τεχνολογικές εξελίξεις θα είναι εκτός ελέγχου για την μεγάλη μάζα της ανθρωπότητας. Το χειρότερο όμως είναι πως θα είναι υπό τον έλεγχο λίγων, των ειδημόνων. Αυτοί οι «λίγοι» αποκτούν ένα συντριπτικό πλεονέκτημα εξουσίας και επιρροής επί της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων του πλανήτη. Αυτοί οι «λίγοι» θα μπορούσαν να αποβούν όντως προφήτες ενός νέου κόσμου, αληθινοί διαφωτιστές και ευεργέτες νέου τύπου, καθώς θα είναι σε θέση να αποκαλύψουν στους πολλούς τις μεγάλες ευκαιρίες που προσφέρει η τεχνολογία. Το σενάριο αυτό όμως φαίνεται πολύ ρομαντικό. Στην πραγματικότητα, αυτοί οι «λίγοι» είναι πολύ πιθανότερο ότι θα στρατευτούν στον σκοπό της αύξησης του πλούτου και της εξουσίας τους.

Το δυσοίωνο αυτό σενάριο ενισχύεται και από έναν άλλο παράγοντα: Τον παράγοντα της απομόνωσης. Όσο κι αν, κατά τους τελευταίους μήνες, πιστέψαμε πως η τεχνολογία αποτελεί μέσον, αν όχι ενίσχυσης, τουλάχιστον διατήρησης κάποιων δεσμών σε επίπεδο σχολικής τάξης ή του πανεπιστημιακού αμφιθεάτρου, στην πραγματικότητα, η τεχνολογία αποτελεί από τη φύση της έναν μεγάλο πειρασμό υποκατάστασης των ζωντανών ανθρώπινων σχέσεων με απασχόληση απομονωτική, σχεδόν αυτιστική και, το χειρότερο, απασχόληση απατηλή που υποκαθιστά με την μηχανή τον φίλο, την συντροφιά, την παρέα.

Ανέκαθεν η κοινωνικότητα αποτελούσε τη δύναμη της κοινωνίας. Ήταν το πεδίο ανταλλαγής απόψεων, ανάδειξης διαφωνιών, πρόκλησης συν-κινήσεων, αλλά και συγκρούσεων, συγχρόνως όμως και πεδίο συμφιλίωσης, ανοίγματος του μυαλού, διεύρυνσης της κριτικής σκέψης, σπουδής στη συνύπαρξη, διαρκούς ενίσχυσης της πεποίθησης πως μόνοι μας δεν μπορούμε να ζήσουμε. Το φαινόμενο του εφηβικού -και όχι μόνον- δωματίου, του πλημμυρισμένου από συσκευές ήχου και εικόνας με τις ταχύτατες διαδικτυακές συνδέσεις αφήνει τον άνθρωπο ανυπεράσπιστο στην επίδραση του μέσου, αποκομμένο από την άλλη γνώμη, τη διαφορετική προσέγγιση, τη , την ανάγκη συμφωνίας. Το χειρότερο όμως είναι πως αυτό το hi-tech δωμάτιο εκκολάπτει τον αυριανό μοναχικό ναρκισσιστή, που δεν βρίσκει λόγο να αντέξει τον άλλον γιατί έχει πειστεί πως δεν τον χρειάζεται. Το διαδικτυακό μέσον ξέρει να κολακεύει, ξέρει να πουλάει, ξέρει να εντυπωσιάζει, ξέρει να δημιουργεί εξαρτημένους και, κυρίω, ξέρει να εκτονώνει συναισθήματα χωρίς αιδώ, χωρίς μετρό, καθώς όλα κρύβονται πίσω από την ανωνυμία.

Κυκλοφορεί ευρέως η άποψη η τέχνη αποτελεί μία διέξοδο στην ανθρώπινη δημιουργικότητα και ένα αντίβαρο στην απολύτως νοησιαρχική εποχή μας. Ως ένα σημείο αυτό είναι σωστό. Ακόμη όμως και η τέχνη δεν έχει μείνει ανεπηρέαστη από την τεχνολογία και το διαδίκτυο. Η μουσική, για παράδειγμα, αποτελεί πλέον προϊόν που διακινείται στο διαδίκτυο και προσφέρετε στον μοναχικό καταναλωτή για να του χαρίσει στιγμές ατομικής χαράς και απόλαυσης. Αλλά και η μουσική δημιουργία, αν και φαίνεται πλέον πολύ ευκολότερη με τη χρήση εκπληκτικών διαδικτυακών εργαλείων που μπορούν και έναν αδαή στην παραδοσιακή αρμονία να τον κάνουν επιτυχημένο συνθέτη, μετατρέπεται σε παγίδα, καθώς αποξενώνει τον άνθρωπο από την κοινωνική ομάδα και τον εμποδίζει να βιώσει τη μουσική με τον τρόπο που αιώνες τώρα τη βιώνει ο άνθρωπος: ως ένα γεγονός σχέσης, συγκίνησης και ανταλλαγής συναισθημάτων και εμπειριών.

Η τέχνη από μόνη της, όχι μόνο είναι άχρηστη αλλά και επικίνδυνη. Κάθε μέρα γίνεται όλο και εντονότερη η ανάγκη να αναδεικνύεται η τέχνη ως εκδήλωση σχέσης. Η συμμετοχή σε ένα παραδοσιακό πανηγύρι αποτελεί πολύ σημαντικότερη καλλιτεχνική πράξη από τη σύνθεση και του πιο εξεζητημένου μουσικού κομματιού μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας. Η συμμετοχή σε έναν παραδοσιακό σύλλογο χορού αποτελεί ένα γεγονός πολλαπλότερης ευεργεσίες στην ανθρώπινη ψυχοσωματική ύπαρξη από την παρακολούθηση και το πιο εντυπωσιακό video clip με την τελευταία επιτυχία του κατασκευασμένου αστέρα των εκατομμυρίων views. Η συμμετοχή σε μία χορωδία προσφέρει στη νεανική ψυχή αντισώματα εναντίον μιας ολοκληρωτικής μοναξιάς που πλησιάζει πλέον ταχύτατα. Η συγκρότηση ακόμη και τις πιο υποτυπώδους μικρής ορχήστρας αποτελεί πολύτιμη ευεργεσία σε έναν έφηβο, ο οποίος κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να δηλητηριαστεί από το μικρόβιο του θαυμασμού, βλέποντας την όποια χαζομάρα του να παίρνει χιλιάδες views. Άλλωστε, στο διαδικτυακό κοινωνικό σύμπαν, πάντα θα υπάρχουν μερικές χιλιάδες ακόμη και εκατομμύρια ανεγκέφαλοι να θαυμάσουν το οτιδήποτε.

Ζητούνται επειγόντως δάσκαλοι τέχνης με έμπνευση αλλά και χαρακτηριστικά ισχυρής προσωπικότητας που μπορούν να συναρπάσουν, να εμπνεύσουν αλλά και να ασκήσουν κριτική σε εφήβους που σιγά-σιγά εθίζονται στην πλάνη πως κανείς δεν έχει δικαίωμα να κρίνει κανέναν.

Είναι αλήθεια πως ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο. Μόνο που αυτή η ομορφιά πρέπει πλέον να γίνει απολύτως κατανοητό πως δεν αφορά το καλλιτεχνικό προϊόν αλλά την καλλιτεχνική πράξη η οποία δεν νοείται χωρίς σχέση με το δάσκαλο, σχέση με τους συμμαθητές, σχέση με το κοινό που κάποια στιγμή μπορεί να γίνει ο θαυμαστής αλλά και ο κριτής.

Με την έννοια αυτή, κάθε πρωτοβουλία που οδηγεί τους νέους ανθρώπους σε άνοιγμα προς τον κόσμο και επαφή με τους συνομηλίκους τους θεωρείται μύηση στην ομορφιά. Το μέγιστο καλλιτεχνικό γεγονός ακόμα το πιο δύσκολο αλλά και το πιο μεγαλειώδες είναι η ανθρώπινη σχέση και η μεγαλύτερη δεξιότητα που μπορεί να αποκτήσει ο άνθρωπος είναι να μάθει να συνυπάρχει. Μόνον που αυτές οι διαδικασίες, όσο εξελίσσονται, τόσο περιορίζουν την ανάγκη κατανάλωσης. Ο πλούσιος συναισθηματικά άνθρωπος έχει όλο και λιγότερη την ανάγκη να αναζητήσει την ηδονή μέσω της αγοράς και γι΄ αυτό, τέτοιου είδους άνθρωποι είναι ασύμφοροι για έναν οικονομικό σύστημα που έχει ως μοναδικό στόχο να αυξάνει την κερδοφορία.

Σε τέτοιες πρωτοβουλίες το καταναλωτικό σύστημα δεν πρόκειται ποτέ να βρεθεί αρωγός γιατί γνωρίζει πως, κάθε φορά που ένας άνθρωπος πλαταίνει την ψυχή, το μυαλό και την καρδιά του, χάνεται ένας πελάτης.

Στην επέτειο των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση του ΄21, η μνήμη ανατρέχει και στους μεγάλους ευεργέτες που δώρισαν, έκτισαν και υποστήριξαν εκπαιδευτικές και φιλανθρωπικές δομές. Αν κάποιοι σήμερα ζηλώσουν τη δόξα τους, ας ενισχύσουν πρωτοβουλίες που θα συγκεντρώνουν νέους ανθρώπους που δημιουργούν, σχετίζονται, γελούν και μαθαίνουν πως το μυστικό της ευτυχίας βρίσκεται στο «μαζί».