Αφιέρωμα στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό στο Ζαγόρι και στον λόγιο Νεόφυτο Δούκα

Σε ένα από τα πιο όμορφα χωριά του Ζαγορίου, τα Άνω Σουδενά (σήμερα Άνω Πεδινά), τη γενέτειρα του μεγάλου Διδασκάλου του Γένους λογίου ιερομονάχου Νεοφύτου Δούκα, την Παρασκευή 20 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε εκδήλωση τιμής για τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, στο πλαίσιο της διοργάνωσης Ζαγόρι 2021. Η δράση αυτή εντάχθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Δράσεων και Εκδηλώσεων, που συντονίζονται από την Επιτροπή «Ελλάδα 2021».

Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στον «Νεοελληνικό Διαφωτισμό στο Ζαγόρι και στον λόγιο Νεόφυτο Δούκα». Ομιλητής ήταν ο κ. Αριστοφάνης Ζαμπακίδης, καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την ομάδα «Επέκεινα Χώρα», μία δραστήρια Ομάδα με κοινοτικό τρόπο σκέψης και πλούσιες δράσεις, που έχει έδρα τη Βίτσα Ζαγορίου, και τον ιστορικό και δραστήριο Πολιτιστικό Σύλλογο Πανωσουδενιωτών. Ακολούθησε «ξενάγηση» πολλών και σημαντικών παλαιτύπων, τα οποία δώρισε στην γενέτειρά του ο Νεόφυτος Δούκας και η Βιβλιοθήκη του χωριού φέρει την ονομασία του περικλεούς λογίου. Την παρουσίαση έκανε με αριστοτεχνικό τρόπο ο Ανωσουδενίτης φιλόλογος κ. Ευάγγελος Παπιγκιώτης. Η εκδήλωση έγινε μέσα σε καταπράσινο περιβάλλον με έκδηλο το φιλόξενο πνεύμα των κατοίκων του χωριού και με πλήθος ανθρώπων από την περιοχή, που αγαπούν τα ιδανικά του Γένους μας, ενώ τηρήθηκαν οι κανόνες υγειονομικής προστασίας.

Παρευρέθησαν, μεταξύ άλλων, ο πρώην Δήμαρχος Ζαγορίου κ. Βασίλειος Σπύρου, πολλοί καθηγητές Πανεπιστημίων, αρκετοί διανοούμενοι, κάτοικοι της περιοχής και αρκετοί νέοι και νέες.

Στην ομιλία του ο κ. Αρ. Ζαμπακίδης, ο οποίος έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή στο εκπαιδευτικό έργο του Ηπειρώτη λογίου Ν. Δούκα, αφού καλωσόρισσε και ευχαρίστησε όλους τους παρευρισκομένους, αναφέρθηκε συνοπτικά στο βίο και τις σημαντικές παιδαγωγικές, κοινωνικές, πατριωτικές, αναμορφωτικές και εκπαιδευτικές μεταρρυθμιστικές δράσεις του Ν. Δούκα. Έδωσε, στη συνέχεια, απαντήσεις στα ερωτήματα σχετικά με το κίνημα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και τη σχέση του με τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό. Διεξοδικότερα ο ομιλητής αναφέρθηκε στη στάση που κράτησε ο Ζαγορίσιος λόγιος Ν. Δούκας στο κίνημα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και στις διαφωτιστικές του δραστηριότητες στο χώρο της παιδείας και ιδεολογίας. Αναφέρθηκε στην αληθή Φιλοσοφία, όπως την εννούσε ο σοφός λόγιος, ως μοχλό δηλ. αναμόρφωσης του Ελληνισμού, στην εκπαιδευτική αναγέννηση των ελληνοπαίδων, στη θετική στάση του έναντι των  θετικών επιστημών και στην πρόταξη της ομοφροσύνης των διανοουμένων κατά την προεπαναστατική περίοδο και τη συνένωση των δυνάμεων όλων των Ελλήνων για την επιτυχή έκβαση του μεγάλου απελευθερωτικού αγώνα από την οθωμανική κυριαρχία, πράγμα το οποίο κατόρθωσε με την αγάπη και τη μετριοπαθή του θέση έναντι και των γλωσσικών του αντιπάλων.

Ο ομιλητής παρουσίασε, επίσης, τις καταπληκτικές δράσεις του Ν. Δούκα στο πεδίο του εθνικού προσανατολισμού με αναφορά στις πολλές του εκδόσεις με χρηστικά κυρίως σχολικά εγχειρίδια, τα οποία τέθηκαν στη διάθεση του φωτισμού των Ελλήνων, στην προσπάθειά του για έκδοση εφημερίδας στη Βιέννη και την δραστηριοποίησή του, όπως και πολλών άλλων Ζαγορισίων, στη Φιλική Εταιρεία.

Συμπερασματικά, τονίστηκε ότι οι μακροχρόνιοι αγώνες, τα οράματα, οι αμέτρητοι κόποι, οι υπεράνθρωπες θυσίες και ο πόθος του Ν. Δούκα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, η προσπάθειά του για τη συγκρότηση ενός Κράτους Δικαίου με ελληνορθόδοξη παιδεία για όλους τους Έλληνες, για εκκλησιαστική ευταξία, για ισότητα των πολιτών στην ελληνική κοινωνία, βρήκαν εν πολλοίς ανταπόκριση στην Ελλάδα και το εξωτερικο. Η Νεοελληνική Ιστορία, είπε ο ομιλητής, έχει καταγράψει τη θετική συμβολή του Ν. Δούκα από τους προεπαναστατικούς χρόνους μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1845. Για τους λόγους αυτούς, με Ψήφισμά της η Βουλή των Ελλήνων την επομένη του θανάτου του δίκαια τον χαρακτήρισε «Μεγάλο Ευεργέτη του Ελληνικού Έθνους».

Τα μηνύματα που εξέπεμψε με την ενάρετη, λιτή και ταπεινή  βιοτή του, καθώς και με τα πάμπολλα χρηστικά εγχειρίδια και τις χιλιάδες επιστολές του για να παρακινήσει τους Έλληνες στον μεγάλο Αγώνα για την απελευθέρωση του Γένους μας από τη σκληρή δουλεία των τετρακοσίων και πλέον χρόνων παραμένουν ανεξίτηλα για την ωφέλεια και τον παραδειγματισμό των Νεοελλήνων. Ο φωτισμός μέσω αυτών συνεχἰζεται και καλούμαστε στην ολοκλήρωσή τους.

Ακολούθησε συζήτηση με ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις και θετικούς σχολιασμούς για τους διοργανωτές της εκδήλωσης και τον ομιλητή.