Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς: Το μέγα θέαμα του φωτός της Μεταμορφώσεως του Κυρίου είναι μυστήριο του μέλλοντος αιώνος

Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος. Εικόνα Θεοφάνη του Έλληνα, 14ος αι. λεπτομέρεια.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, Ομιλία στην σεπτή Μεταμόρφωση του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος μας Ιησού Χριστού, Στην οποία αποδεικνύεται ότι το κατ’ αυτήν φως είναι άκτιστο (ομιλία 34η)

(Η περικοπή τού ευαγγελίου του όρθρου είναι Λουκά 9:28-36. Βλέπε και Ματθαίος 17:1-9 και Μάρκος 9:2-8).

3. […] Σήμερα γιορτάζουμε τη σεπτή Μεταμόρφωση του Χριστού και ο λόγος μας είναι για το φως της, εναντίον του οποίου πολύς αγώνας διεξάγεται ακόμη τώρα, από τους εχθρούς του φωτός. Ας προβάλουμε λοιπόν από λίγο παραπάνω το αναγινωσκόμενο σήμερα ευαγγελικό κείμενο γι’ ανάπτυξη του μυστηρίου και απόδειξη της αληθείας.

«Έπειτα από έξι ημέρες παραλαμβάνει ο Ιησούς τον Πέτρο και Ιάκωβο και Ιωάννη και τους ανεβάζει ιδιαιτέρως σε υψηλό όρος, και μεταμορφώθηκε εμπρός τους και έλαμψε το πρόσωπό του σαν ο ήλιος»1.

Τούτο λοιπόν είναι ανάγκη να εξετάσουμε πρώτα από το ευαγγέλιο: Έπειτα από ποια ημέρα αριθμεί τις έξι ημέρες ο Απόστολος του Χριστού και ευαγγελιστής, έπειτα από τις οποίες έφθασε η ημέρα της μεταμορφώσεως του Κυρίου; Μετά από ποια λοιπόν;

Έπειτα από εκείνην, κατά την οποία ο Κύριος, διδάσκοντας τους μαθητές του, έλεγε ότι πρόκειται να έλθει ο Υιός του ανθρώπου μέσα στη δόξα του Πατρός Του, και προσέθετε, «ότι υπάρχουν μερικοί από αυτούς που στέκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευθούν θάνατο, έως ότου δουν τον Υιό του ανθρώπου να έρχεται στη βασιλεία Του»2.

«Δόξα του Πατρός» και «βασιλεία Του» καλεί εδώ το φως της μεταμορφώσεώς Του. Τούτο υποδεικνύει και εκθέτει σαφέστερα και ο ευαγγελιστής Λουκάς, όταν λέει: «Πέρασαν έπειτα από αυτούς τους λόγους οκτώ περίπου ημέρες· τότε, αφού παρέλαβε τον Πέτρο και τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, ανέβηκε στο όρος για να προσευχηθεί· και, καθώς προσευχόταν, το είδος του προσώπου Του έγινε διαφορετικό και τα ρούχα Του άστραψαν από λευκότητα»3.

4. Αλλά πώς συμφωνούν μεταξύ τους, αφού ο μεν ένας είπε φανερά οκτώ τις ημέρες μεταξύ της επαγγελίας και της επιφανείας, ο δε άλλος, μετά έξι ημέρες;

Ακούσατε και αντιληφθείτε. Επάνω στο όρος ήταν οκτώ και φαίνονταν έξι. Αυτοί οι τρεις, Πέτρος και Ιάκωβος και Ιωάννης, που ανέβηκαν μαζί με τον Ιησού και είδαν εκεί να βρίσκονται και να μιλούν μαζί Του και ο Μωυσής και ο Ηλίας, ώστε να είναι αυτοί έξι.

Αλλά πάντως μαζί με τον Κύριο συνυπήρχαν αοράτως και ο Πατήρ και το Πνεύμα το Άγιο· ο Πρώτος μαρτυρώντας με τη φωνή Του ότι τούτος είναι αγαπητός Υιός Του, Το Δεύτερο συνεκλάμποντας δια της φωτεινής νεφέλης και δείχνοντας το συμφυές και ενιαίο του φωτός του Υιού, τόσο προς Αυτό όσο και προς τον Πατέρα· επειδή πλούτος τούτων είναι η συμφυΐα και η ενιαία έξαρση της λαμπρότητας. Έτσι λοιπόν οι έξι είναι οκτώ.

Όπως λοιπόν ο αριθμός έξι δεν έχει καμιά διαφωνία προς τον οκτώ σ’ αυτούς, έτσι ούτε οι ευαγγελιστές δεν διαφωνούν, όταν ο μεν ένας λέει «έπειτα από έξι ημέρες», ο δε Λουκάς «πέρασαν μετά τους λόγους τούτους οκτώ περίπου ημέρες»· αλλά και με τους δύο τούτους λόγους μάς έδωσαν ένα είδος τύπου των συναθροισμένων στο όρος, με μυστικό μαζί και φανερό τρόπο.

5. Θα μπορούσε μάλιστα έτσι να δει κανείς, εξετάζοντας καλώς και κατά το γράμμα, ότι είναι ομόλογοι οι θεοκήρυκες ευαγγελιστές. Επειδή ο Λουκάς είπε οκτώ ημέρες, χωρίς να διαφωνεί προς εκείνον που είπε έπειτα από έξι ημέρες, αλλά συμπεριλαμβάνοντας και την ημέρα κατά την οποία ελέχθηκαν οι λόγοι εκείνοι και την ημέρα κατά την οποία μεταμορφώθηκε ο Κύριος.

Αυτές (τις ημέρες) ακριβώς επιτρέπει και ο Ματθαίος να εννοήσουν οι συνετώς εξετάζοντες, χρησιμοποιώντας και την πρόθεση «μετά», που δηλώνει την επομένη. Αυτός μεν την χρησιμοποίησε, ο άλλος όμως την παρέλειψε· διότι δεν λέγει μετά οκτώ ημέρες, όπως εκείνος μετά έξι ημέρες, αλλά «πέρασαν οκτώ περίπου ημέρες».

Έτσι δεν υπάρχει καμιά διαφορά στην ιστορική έννοια των Ευαγγελιστών.

6. Αλλά με την φαινομενική διαφωνία μεταξύ τους μας υποδηλώνουν και κάτι άλλο μεγάλο και μυστικό. Γι’ αυτό όσοι είσθε διαπεραστικοί κατά τη διάνοια εντείνετε την προσοχή σας σε όσα θα λεχθούν:

Γιατί ο μεν ένας είπε μετά έξι ημέρες, ο δε άλλος πέρασε και την εβδόμη, μνημονεύοντας την ογδόη;
Επειδή το μέγα θέαμα του φωτός της μεταμορφώσεως του Κυρίου είναι μυστήριο της ογδόης ημέρας, δηλαδή του μέλλοντος αιώνος, που αναφαίνεται μετά την κατάπαυση του κόσμου που έγινε σε έξι ημέρες και την υπέρβαση της αισθήσεώς μας που ενεργεί εξαδικώς· επειδή πέντε αισθήσεις έχουμε, και αν προσθέσουμε σ’ αυτές τον αισθητό προφορικό λόγο, τότε αυτός καθιστά εξαδική την ενέργεια της αισθήσεώς μας.

Είναι δε η υποσχεμένη για τους αξίους βασιλεία του Θεού, όχι μόνο πάνω από την αίσθηση, αλλά και πάνω από τον λόγο· γι’ αυτό μετά την καλή απραξία τούτων των εξαδικώς εκτελούμενων, (της οποίας ανενεργησίας την αξία καρπώνεται η εβδόμη), κατά την ογδόη με τη δύναμη ασυγκρίτως ανώτερης ενεργείας αναφαίνεται η βασιλεία του Θεού.

Και αυτή τη δύναμη του θείου Πνεύματος, δια της οποίας βλέπεται από τους αξίους η βασιλεία του Θεού, προείπε ο Κύριος φανερώνοντας κατά τον θείο Λουκά στους μαθητές: «υπάρχουν μερικοί από αυτούς που στέκονται εδώ οι οποίοι δεν θα γευθούν θάνατο, έως ότου δουν τη βασιλεία του Θεού να έχει έλθει εν δυνάμει»4.

Αυτό σημαίνει τη δύναμη που παρέχει στους βλέποντες, να δουν τα αθέατα προκαθαρίζοντας τη θανάσιμη και ψυχώλεθρη φθορά, που είναι η αμαρτία. Και γεύση αυτής της αμαρτίας είναι η αρχή της κακίας στο λογισμό, από την οποία όσοι προκαθαρθούν δεν γεύονται τον κατά ψυχή θάνατο, διατηρούμενοι αμόλυντοι και κατά την διάνοια, (όπως νομίζω εγώ), με τη δύναμη της μέλλουσας επιφανείας.

Συνέχεια εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=319351

1. Ματθ. 17: 1
2. Ματθ. 16: 28
3. Λουκά 9: 28
4. Λουκά 9: 27

Απόσπασμα από http://www.oodegr.com/oode/pateres1/palamas/metamorfwsi_2.htm#1.

Όπως αναφέρουν οι υπεύθυνοι της ιστοσελίδας αυτής, για το αρχαίο κείμενο χρησιμοποιήσαμε το έργο: Παναγιώτη Χρήστου «Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας», τόμος 10, σελ. 354-378 των Πατερικών εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1985. Η μετάφραση του ιδίου έργου χρησιμοποιήθηκε ως βάση της δικής μας απόδοσης λόγω τής ακριβείας της. Όμως στην προσπάθειά μας να την αποδώσουμε σε ακόμα απλούστερο γλωσσικό τύπο, χρησιμοποιήσαμε υλικό και από την εξαιρετικά γλαφυρή μετάφραση αποσπάσματος, που συλλέξαμε από τον ιστότοπο: http://www.pemptousia.gr