Όσιος Ιωσήφ: Όταν η φιλοτιμία του ανθρώπου συναντά την φιλοτιμία του Δεσπότη Χριστού!
16 Αυγούστου 2021Ο όσιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής (1898-1959) αποτελεί μια ιδιαίτερη και θαυμαστή ασκητική και οσιακή μορφή του 20ού αιώνα!
Η αναφορά και στον αιώνα θέλει να τονίσει το εξής παράδοξο. Ενώ αρκετές μελέτες επισημαίνουν ότι κατά τον αιώνα αυτό δεν ανθούσε ο αγιορειτικός μοναχισμός, όπως βεβαίως και ο ευρύτερος, εντούτοις κατά τον αιώνα αυτό έζησαν αρκετοί όσιοι μοναχοί και κυρίως ιερομόναχοι οι οποίοι τα τελευταία χρόνια κατατάσσονται στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Ανάμεσα σ’ αυτούς τους νέους οσίους της Εκκλησίας βρίσκουμε και αγιορείτες οι οποίοι ενώ έζησαν την «άνυδρη» αυτή εποχή, στην συνέχεια, όμως, αποτέλεσαν την βάση για την αναγέννηση του μοναχισμού στον Άθωνα και στον ευρύτερο ελληνικό κόσμο, όπως και στα πέρατα της οικουμένης. Αυτό είναι και το φοβερό παράδοξο!
Όταν, λοιπόν, ο μέγας όσον αφορά τους ασκητικούς του αγώνες όσιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής πήγε από την Αθήνα στον Άθωνα με σκοπό να ζήσει τα παλαίσματα των αρχαιότερων ασκητών της Εκκλησίας έζησε αρχικά μια μεγάλη απογοήτευση. Ο λόγος ήταν ότι δεν συνάντησε ανάλογο νηπτικό και ασκητικό κλίμα και ιδιαίτερα γιατί δεν έβρισκε κάποιον Γέροντα για να τον καθοδηγήσει, να τον μυήσει στην νοερά προσευχή.
Ο ίδιος είχε κάνει προσπάθειες για να βρει κατάλληλο Γέροντα στα ασκητικά «λημέρια» και τις σπηλιές του Άθωνα, αλλά παρ’ όλα αυτά έμεινε πνευματικά ανικανοποίητος, νηστικός, διψασμένος και θλιβερά απογοητευμένος! Περίεργη, ίσως, ήταν και η συμπεριφορά Γέροντα ο οποίος ενώ πράγματι είχε φτάσει στην πνευματική κατάσταση της διαρκούς νοεράς προσευχής, αλλά αυτός δεν δέχτηκε να τον διδάξει.
Ο νεαρός Φραγκίσκος έμοιαζε σαν έναν «λέοντα» του πνεύματος ο οποίος δεν μπορούσε να διδαχθεί πώς να «κυνηγήσει» και να «θηρεύσει» την Θεία Χάρη για να χορτάσει την ακόρεστη πνευματική του πείνα για τον Θεό. Και ας ήταν ακόμη λαϊκός και υποψήφιος μοναχός! Έβαζε πάρα πολύ ψηλά τον πήχη της πνευματικής ζωής που ήθελε να ζήσει!
Όαση γι’ αυτόν ήταν η γνωριμία και συνάντησή του με τον όσιο Δανιήλ Κατουνακιώτη, αλλά και πάλιν το λιοντάρι αυτό ήθελε να παλέψει στην πρώτη γραμμή του ασκητικού πολέμου.
Όσον αφορά τον χαρακτήρα του Φραγκίσκου νομίζω πως θα πρέπει να υποθέσουμε πως τον στόλιζε και τον διακατείχε ένα ξεχωριστό εσωτερικό φιλότιμο με το οποίο λίγοι είναι προικισμένοι σε κάθε κάθε γενιά! Και το φιλότιμο αυτό δεν τον άφηνε να συμβιβαστεί με τα πράγματα όπως έρχονταν!
Οι υψηλοί στόχοι που έθεσε για την πνευματική ζωή που ήθελε να ζήσει, προϋποθέτουν ακέραιη προσωπικότητα αφοσιωμένη στον στόχο της και ίσως και άτεγκτο χαρακτήρα. Και επειδή η βάση της πνευματικής ζωής είναι η ταπείνωση θα πρέπει όλα τα πιο πάνω να τα συνδυάσουμε και με την υψοποιό ταπείνωση! Διαφορετικά οι κίνδυνοι είναι πολλοί και μεγάλοι.
Γνωρίζοντας σήμερα την όλη πορεία του οσίου Ιωσήφ του Ησυχαστή θα μπορούσε κάποιος με περισσή ευκολία να πει πως ήταν απλώς ένα «σκεύος εκλογής». Αυτό, όμως, θα αδικούσε τις προσωπικές τους αγωνίες, αγώνες, προσπάθειες, τον κάματο του. Είναι, όμως, εμφανές πως αυτές οι αγωνίες και οι εξαιρετικά σπάνιες ασκητικές του προσπάθειες και «επιδόσεις» τον κατέστησαν «σκεύος εκλογής»!
Ο Φραγκίσκος, ενώ θα μπορούσε να διαλέξει κάποιον πιο εύκολο δρόμο, δεν «συμβιβάστηκε» γιατί πραγματικά αυτή ήταν η κράση του. Δεν είναι ίδιο του καθενός. Και μέσα στις αντίξοες καταστάσεις που ζούσε, όταν ακόμη βρισκόταν στα πρόθυρα της μοναχικής του ζωής τον έσωσε το πνευματικό του φιλότιμο. Και η σθεναρή εγρήγορσή του και η δεκτική συμβουλών ψυχή του, ήταν αυτά που τον οδήγησαν στην συνέχεια να αγωνίζεται στην πρώτη γραμμή και μάλιστα την πνευματική κορυφή του Άθωνα. Με ασκητικούς αγώνες και παλαίσματα που, ίσως, είχε πολλά χρόνια να ζήσει το Άγιον Όρος.
Έτσι, παρ’ όλο που δεν έμεινε κάτω από την ασφαλή καθοδήγηση του οσίου Δανιήλ του Κατουνακιώτη δέχτηκε, όμως, τις συμβουλές που του έδωσε. Έτσι, συνδέθηκε εφ’ όρου ζωής με τον επίσης ασκητικώς και οσιακώς διαλάμψαντα Γέροντα Αρσένιο τον Σπηλαιώτη τον απλούν, και μαζί διέγραψαν τρομερά και φοβερά ασκητικά παλαίσματα και άθλους. Και, ίσως, το φοβερότερο να θεωρούνται από πολλούς ως πλανεμένοι!
Και έτσι έζησαν τους χαριτωμένους καρπούς του πνευματικού τους φιλότιμου τους οποίους στην συνέχεια μεταβίβασαν και μεταλαμπάδευσαν με την βιωματική τους διδασκαλία στους μαθητές-υποτακτικούς τους! Ενώ, οι τελευταίοι σύμφωνα και με την «πρόβλεψη» του οσίου Γέροντος τους – ως και οι ίδιοι φιλότιμοι συνεχιστές της ζωής και του έργου του οσίου Ιωσήφ – μεταλαμπάδευσαν την εμπειρία της Θείας Χάριτος, που και οι ίδιοι έζησαν στις σπηλιές και στα σπιτάκια του Άθωνα, στους αντίστοιχους μαθητές-υποτακτικούς τους στα επίσημα αγιορείτικα μοναστήρια και σε όλη την οικουμένη!
Το ίδιο έργο συνεχίζουν στα χρόνια μας και τα πνευματικά εγγόνια του οσίου Ιωσήφ, δηλαδή τα τέκνα των Γερόντων Μοναχού Αρσένιου Σπηλαιώτη, Μοναχού Ιωσήφ Βατοπαιδινού, Ιερομονάχου Χαράλαμπου Διονυσιάτη και Ιερομονάχου Εφραίμ Φιλοθεΐτη και Αριζονίτη. Δεν ξεχνάμε βεβαίως και τα τέκνα του οσίου Εφραίμ Κατουνακιώτη.
Ιδιαίτερο, όμως, ενδιαφέρον έχει να δούμε την πρώτη αίσθηση και εμπειρία Θείας Χάριτος που έζησε ο όσιος Ιωσήφ, αφού αυτή μοιάζει να μην προέρχεται από κάποια «σκληρή» ασκητική εργασία αλλά από κάτι άλλο. Από το πληγωμένο πνευματικό του φιλότιμο κατά το πρώτο διάστημα στο Περιβόλι της Παναγίας.
Περνάμε, λοιπόν στο βιβλίο του Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινού, ο «Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής, Βίος, διδασκαλία, ‘Η δεκάφωνος σάλπιξ’», έκδοση Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου. Στο απόσπασμα αυτό ο Γέροντας Ιωσήφ αναφέρεται στις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο όσιος τον πρώτο καιρό και για τον λόγο αυτό εξέφρασε το παράπονο του με κλάματα στον Θεό και στην Υπεραγία Θεοτόκο.
Γράφει ο Γέροντας Ιωσήφ:
«Ως δραστήρια και ευφυής φύση δεν άργησε να αντιληφθεί την αδιαφορία που επικρατούσε, αλλά και τα σκώμματα από αυτούς που τηρούσαν τους τύπους της εκεί διαγωγής. Πληγώθηκε που όλη η κατάσταση αυτή δεν ήταν όπως την νόμιζε, και από κάποιο περιστατικό, που του δημιούργησε ο σύνοικος Γέροντας, αποτραβήχτηκε στο συνηθισμένο πια μέρος και άρχισε να παρακαλεί με δάκρυα τον Θεό.
‘Έκλαψα πολύ, μας έλεγε, εκείνη την ημέρα, όσο ποτέ άλλοτε. Κατά κάποιον τρόπο παραπονιόμουνα στον Θεό πως δεν βοήθησε όσο πίστευα. Ζητούσα και έλεγα πως δεν θα φύγω από εκεί, αν δεν μου δείξει το έλεος Του και αν δεν μου δώσει θάρρος.
Απευθυνόμουν στην Δέσποινά μας και Την ικέτευα. Όπως ήμουν εκεί και κοίταζα προς τον Άθωνα, όπου φαινόταν καλά και το μέρος με το εκκλησάκι της Παναγίας μας, σαν να αισθάνθηκα μέσα μου ένα σκίρτημα χαράς. Αμέσως βλέπω μία φωτεινή ακτίνα να βγαίνει από την εκκλησία της Παναγίας και σαν ουράνιο τόξο ήρθε και ακούμπησε επάνω μου.
Αμέσως αλλοιώθηκα όλος και ξέχασα τον εαυτό μου. Γέμισα φως μέσα στην καρδία μου, έξω και παντού και δεν αισθανόμουνα αν έχω σώμα. Τότε άρχισε να λέγεται η ευχή μέσα μου τόσο ρυθμικά, που απορούσα, γιατί εγώ δεν προσπαθούσα· μόνο έβλεπα και άκουγα ταυτοχρόνως, και θαύμαζα…’».
Αυτό μας θυμίζει και τον Κατηχητικό λόγο του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου ο οποίος αναφέρει:
«Φιλότιμος γαρ ων ο δεσπότης, δέχεται τον έσχατον, καθάπερ και τον πρώτον· αναπαύει τον της ενδεκάτης, ως τον εργασάμενον από της πρώτης· και τον ύστερον ελεεί, και τον πρώτον θεραπεύει· κακείνω δίδωσι, και τούτω χαρίζεται.
Και τα έργα δέχεται, και την γνώμην ασπάζεται. Και την πράξιν τιμά, και την πρόθεσιν επαινεί. Ουκούν εισέλθητε πάντες εις την χαράν του Κυρίου ημών».
Η ιδιαίτερη, λοιπόν, πνευματική φιλοτιμία του νεαρού Φραγκίσκου προσέλκυσε την προσωποποίηση της φιλοτιμίας, τον φιλότιμο Δεσπότη Χριστό και έτσι ο ίδιος γεύτηκε για πρώτη φορά την Θεία Χάρη την οποία στην συνέχεια γευόταν με φιλότιμους και φιλόπονους ασκητικούς αγώνες.
Να έχουμε την ευχή του!