Ποιός είναι ο διάβολος και πώς ενεργεί;

Η Αγία Γραφή μάς λέει ότι ο διάβολος είναι «ο πεσών Εωσφόρος». Γι’ αυτόν μας πληροφορεί ο Κύριος: «είδον τον σατανάν ως αστραπήν εκ του ουρανού πεσόντα» (Λουκ. 10,18). Είναι ο άρχο­ντας, ο αρχηγός του αγγελικού τάγματος των εκπεσόντων από τον ουρανό, όταν θέλησαν να αποστατήσουν από το θείο θέλημα. Τότε αυτόματα συντρίφτηκαν και ξέπεσαν από την αξία και τη θέση τους. Έχασαν συγχρόνως και την έκπαγλη και φω­τεινή ωραιότητα της μορφής τους. Έγιναν φρικιαστικά τέρατα των οποίων και μόνο η μνήμη είναι μισητή. Δεν υπάρχει στη διαβολική του υπόσταση τίποτε το καλό, το αγαθό, το δίκαιο, το ευθές, το λογικό, το αληθινό.

Ο διάβολος, ο άλλοτε φορέας του φωτός της δι­καιοσύνης, της αγάπης και του αγιασμού, μεταβλή­θηκε απότομα -με την ανταρσία κατά του Θεού-, σε απόλυτο όργανο του σκότους, του μίσους, του ψεύδους, του ολοκληρωτικού κακού και όσων συντελούν στον όλεθρο της φθοράς και του θανάτου. Έγινε και θα παραμείνει πάντοτε σκότος και ψεύδος και απώλεια -με ένα επί πλέον σκοπό-, την αντίσταση σε ο,τιδήποτε είναι του Θεού και σε όσα ο Θεός προνοεί και ιδιαίτερα τον άνθρωπο. Έγινε -και θα παραμείνει στο διηνεκές-, κληρονόμος του θανάτου και κάτοικος του Άδη, με κύριό του σκοπό να αποπλανά και να παρασύρει προς το μέρος του όσους μπορέσει.

Κεντρικό στόχο του έχει τον άνθρωπο, που βα­δίζει να ενωθεί με το Θεό. Ο διάβολος δεν ανέχε­ται να τον βλέπει να ανεβαίνει ψηλότερα από την πρώτη αξία, που είχε πριν την έκπτωσή του, γι’ αυτό και ρίχνει εναντίον του τα πιο λυσσαλέα βέλη του. Έγινε και έμεινε κατά πρόθεση ανθρωποκτόνος.

Ως ψέμα και δόλος και κακία δεν παρουσιάζε­ται φανερά. Μόνο με υποβολές ερεθίζει το νου και τις αισθήσεις με δόλια προσχήματα, για να αποπλανήσει τη σκέψη και τη θέληση, να παρασύρει σε συγκατάθεση τη γνώμη και έτσι να υποσκελίσει το θύμα πάντοτε με δόλο, υποκρισία και απάτη. Ο άνθρωπος κινείται και ενεργεί περισσότερο με τις αισθήσεις και τα συναισθήματα. Ο εχθρός το γνω­ρίζει αυτό. Γι’ αυτό ερεθίζει τις αισθήσεις με προφά­σεις ευλογοφανείς και έτσι κλέβει ευκολότερα τη συγκατάθεση. Προβάλλει, βλέπετε, τη βιολογική αναγκαιότητα. Αυτό γίνεται και στο σωματικό και στον ψυχικό κόσμο.

Αν ο άνθρωπος είναι ελεύθερος από πάθη και κακές συνήθειες, εύκολα απαλλάσσεται από τη δια­βολική επιβουλή και πάλη. Αν όμως είναι αιχμά­λωτος πονηρών έξεων, η μάχη είναι σκληρή και αγωνιώδης. Πάντως η αντίσταση με βάση τον προ­ορισμό μας και τις θείες εντολές γίνεται κατορθωτή με τη συμμαχία της χάριτος, που συνυπάρχει με μας.

Η αποστολική υπόδειξη «αντίστητε τω διαβόλω, και φεύξεται αφ’ υμών» (Ιακ. 4,7) είναι αληθινή και βέβαιη. Και «εάν πνεύμα του εξουσιάζοντος αναβή επί σε, τόπον σου μη αφής» (Εκκλ. 10,4). Δεν έχει εξουσία ο διάβολος απ’ ευθείας ή αισθητά να πειράξει τον άνθρωπο. Μόνο με τη φα­ντασία, με εικόνες, που προβάλλει στην οθόνη της διάνοιας, και με έννοιες μέσω του νου, προκαλεί. Τότε ο άνθρωπος μόνος του αποφασίζει να αποδε­χθεί την πρόκληση (προσβολή) ή να την απορρίψει. Αυτός είναι ο κύριος τρόπος επαφής του πονηρού με τον άνθρωπο. Η συνέχεια πλέον εξαρτάται από τη θέληση του ανθρώπου. Ή να υποκύψει ή να αντισταθεί.

Ο αμεσότερος τρόπος της δικής μας άμυνας και αντιστάσεως είναι η θεία επίκληση (προσευχή) και η ενθύμηση του σκοπού και προορισμού μας. Το παράδειγμα του Κυρίου μας, όταν ήταν στην έρημο, μάς χάραξε τον πρακτικό τρόπο της πάλης με τον εχθρό, καθώς και όσα συντελούν σ’ αυτόν.

Ο διάβολος δεν έχει προορατική ικανότητα, ού­τε γνωρίζει τί σκέπτεται ο άνθρωπος. Συμπεραίνει από τις κινήσεις των συναισθημάτων και ερεθίζει ανάλογα τα μέλη και τις αισθήσεις με εμπαθή νοή­ματα. Όταν βλέπει να κλίνει η διάθεση μετά την εικόνα, είτε του πράγματος είτε του νοήματος, που προσέβαλε τη φαντασία, καταλαβαίνει ότι σ’ αυτό έχει ο άνθρωπος την επιθυμία και την πρόθεσή του και φέρνει τα κατάλληλα αίτια για να υποτάξει το θύμα του.

Στη φύση του ο διάβολος είναι όμοιος με τη φύση του νου. Είναι ταχύτατος, ακούραστος, ανύστακτος και αδίστακτος, αμετάβλητος στην πονη­ριά και κακία. Μεταβάλλεται και μετασχηματίζε­ται αμέσως σε διάφορα σχήματα και μορφές, αν αυτό βοηθά τον πονηρό του σκοπό. Μετακινείται πάντοτε ταχύτατα, σε κάθε χώρο, και μετέρχεται κάθε τρόπο, με κύριο σκοπό την παρεμπόδιση του θείου θελήματος.

(Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού, Συζητήσεις στον Άθωνα, σ. 19-23, Ψυχωφελή Βατοπαιδινά 13)