Ιωάννης Καποδίστριας, η συμβολή του Κυβερνήτη στην Ελληνική Εκπαίδευση

Σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό Φερνάν Λ’Ουιλιέ, ο Καποδίστριας αγωνιζόταν να δημιουργήσει ένα κόσμο που θα τον αποτελούσαν άνθρωποι τόσο τέλειοι σαν τον ίδιο. Καμμία άλλη κρίση δεν περιγράφει καλύτερα την προσωπικότητά του, όσο αυτή.

Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της Κέρκυρας, σπούδασε στην Ιταλία και κατέλαβε δημόσια αξιώματα κατά τη ρωσική κατοχή της Επτανήσου 1799 με 1807. Ακολούθησε τους Ρώσους μετά το τέλος της κατοχής και έγινε υπουργός του τσάρου Αλέξανδρου Α’. Προς τον τσάρο Αλέξανδρο Α’, ο Καποδίστριας υποστήριξε ότι συνέφερε τη Ρωσία να μην εγκαταλειφθούν οι Έλληνες στη διάθεση των Οθωμανών. Ωστόσο, μετά την παραίτηση του, εγκαταστάθηκε στην Ελβετία, για να συντρέξει ως ιδιώτης, τον αγώνα των Ελλήνων. Η εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας τον Μάρτιο του 1827 αποφάσισε η νομοθετική εξουσία να παραδοθεί σε έναν κυβερνήτη. Ο Ιωάννης Καποδίστριας εξελέγη ομόφωνα τον Απρίλιο 1827 ως κυβερνήτης της Ελλάδος, με θητεία 7 ετών.

Μία από τις προτεραιότητες του Καποδίστρια ήταν η εκπαίδευση σε μία χώρα όμως που δεν είχε χρήματα. Στον Κοραή εμπιστευόταν το πρόβλημα του: <<Η Δημόσια εκπαίδευσις, δεν είναι δυνατόν να οργανωθεί όσον ταχέως αι χρείαι το απαιτούσι και ημείς το επιθυμούμεν. Διά τα σχολεία χρειάζονται οικήματα, εγώ δε, φθάσας ευρήκα μόνο καλύβας, όπου εσκεπάζοντο πλήθος οικογενειών πειναλέων>>.

Τον Οκτώβριο του 1828 θεμελιώθηκε το ορφανοτροφείο Αιγίνης με χρήματα Ελλήνων του εξωτερικού και Φιλελλήνων. Από τον Μάρτιο, εγκαταστάθηκαν εγκαταλελειμμένα παιδιά του Αγώνα που περιφέρονταν μόνα και πεινασμένα σε όλη τη χώρα, 500 στον αριθμό. Πολλά μάλιστα είχαν εξαγοραστεί στην Αλεξάνδρεια από τα σκλαβοπάζαρα, με δωρεά του βασιλιά της Γαλλίας Καρόλου του Ι’, ο οποίος παρακινήθηκε από τον Κυβερνήτη. Εκτός από τα αλληλοδιδακτικά σχολεία μέσα στο Ίδρυμα καθιερώθηκαν “τρεις κλάσεις ελληνικών μαθημάτων” και πολλά “χειροτεχνεία” δηλα δή εργαστήρια διαφόρων τεχνών για όσους μαθητές δεν έπαιρναν τα γράμματα. Η στοιχειώδης εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική, ενώ μεγάλο μέρος των παιδιών κατευθυνόταν προς τη ναυτική τέχνη και οι αριστούχοι κατατάσσονταν στους Ευέλπιδες του Κεντρικού Πολεμικού Σχολείου του Ναυπλίου. Τον Ιούνιο του 1829, λειτούργησε στο ορφανοτροφείο, πρότυπο σχολείο για τους προχωρημένους μαθητές που προορίζονταν να γίνουν δάσκαλοι στα διδακτικά σχολεία των μεγάλων πόλεων. Τον Νοέμβριο του 1829 ιδρύθηκε στην Αίγινα το Κεντρικό Σχολείο, ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα.

Δημιουργήθηκαν 121 αλληλοδιδακτικά σχολεία, ενώ ακόμη και στο στρατό συστάθηκαν αλληλοδιδακτικά σχολεία. Οι μαθητές έφτασαν τους 10.000. Ο Καποδίστριας θέσπισε 45 υποτροφίες για απόρους μαθητές από διάφορες περιοχές, που ήθελαν να σπουδάσουν στο Κεντρικό Σχολείο της Αίγινας, καθιέρωσε επαίνους και μετάλλια, φρόντισε για τα βιβλία και για τα προγράμματα σπουδών. Κατηγορήθηκε παρ’ ολ’ αυτά ως φωτοσβέστης, επειδή δεν ίδρυσε κάποιο Πανεπιστήμιο, άστοχα μάλλον, γιατί οι καθηγητές Πανεπιστημίου ήσαν ελάχιστοι και οι υποψήφιοι φοιτητές επίσης πάρα πολύ λίγοι.

Πολλά Ελληνόπουλα σπούδασαν σε Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Ευρώπης, με έξοδα του Ιωάννη Καποδίστρια. Πολλά ορφανά έζησαν και έμαθαν γράμματα χάρη σ’αυτόν. Φρόντιζε να βρει δασκάλους για αυτά, οργάνωνε σχολεία σε κάθε πόλη που είχε ελληνικό στοιχείο, όπως στην Τεργέστη, το Λιβόρνο, την Μπολόνια, την Ανκόνα, το Παρίσι, τη Μασσαλία, τη Γενεύη, τη Ζυρίχη κ.α. Ένα σχολείο, ένας ιερέας – δάσκαλος ελληνικών, βιβλία θρησκευτικά και εθνικού περιεχομένου, κάποιοι ξένοι δάσκαλοι για τα υπόλοιπα μαθήματα.  Αρωγοί σε αυτό, ο Εϋνάρδος και ο Ανδρέας Μουστοξύδης. Η απόκτηση ελληνικής παιδείας, ήταν το κύριο ζητούμενο για τον Καποδίστρια. Ήθελε τα παιδιά να λάβουν μόρφωση και να προσφέρουν στον ταλαίπωρο τόπο τους, ό, τι καλύτερο. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να απολαύσει τους καρπούς των κόπων του, ούτε να ολοκληρώσει όλα όσα θα ήθελε για το καλό της Ελλάδας.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Βακαλόπουλος Απόστολος, Ιστορία Νέου Ελληνισμού, Β΄ τόμος, 1998

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ΙΒ’ τόμος, (συλλογικό έργο), 1975

Κωνσταντάρας Κωνσταντίνος, Ιωάννης Καποδίστριας, ο ηγέτης, ο κυβερνήτης, ο διπλωμάτης, ο άνθρωπος, 2015

Πασπαλιάρης Παναγιώτης, Ο Ιωάννης πίσω από τον Καποδίστρια, 2014