Όσ. Σωφρόνιος: Ο Θεός χαρίζει τη δωρεά του Αγ. Πνεύματος και τότε ο άνθρωπος γίνεται ελεύθερος!

Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (αριστερά) και άγιος Σωφρόνιος Αθωνίτης και του Έσσεξ.

[Επιμέλεια Στέλιος Κούκος]

Για τον όσιο Σιλουανό τον Αθωνίτη

Η ζωή του Γέροντα πέρασε κυρίως μέσα στην προσευχή.

Κι ο νους που προσεύχεται δεν σκέφτεται, αλλά ζη.

Η ενέργεια του προσευχομένου νου δεν είναι χειρισμός αφηρημένων εννοιών, αλλά συμμετοχή στην ύπαρξη.

Ένας νους που προσεύχεται αληθινά, δεν ασχολείται με ορθολογικές κατηγορίες, αλλά με κατηγορίες ποιοτικά διαφορετικές· τέτοιες κατηγορίες είναι η ενεργητική ύπαρξη, που δεν μπορεί να περιληφθή στα στενά πλαίσια των αφηρημένων εννοιών.

Ο Γέροντας δεν ήταν φιλόσοφος με τη συνηθισμένη σημασία της λέξεως, αλλά πραγματικά σοφός και είχε γνώση για τα πράγματα, που ξεπερνούν τα όρια της φιλοσοφίας.

Ας πάρουμε σαν παράδειγμα την πείρα της «μνήμης θανάτου».
Μ’ αυτό τον όρο η ασκητική γραμματεία των Πατέρων εννοεί όχι τη συνηθισμένη συνείδηση του ανθρώπου για τη θνητότητά του, δηλ. την απλή σκέψη πως θα πεθάνωμε, αλλά μιαν ιδιαίτερη πνευματική αίσθηση, που εμπνέεται από τη χάρη.

Η μνήμη του θανάτου αρχίζει με τη συναίσθηση της συντομίας της επίγειας υπάρξεώς μας.

Άλλοτε αδυνατίζοντας κι άλλοτε δυναμώνοντας, γίνεται τελικά βαθύ «αίσθημα» της φθοράς και της παροδικότητας κάθε τι του επιγείου, που μεταβάλλει έτσι τη στάση του ανθρώπου απέναντι σ’ ο,τιδήποτε υπάρχει στον κόσμο.

Όσα δεν μένουν αιώνια χάνουν γι’ αυτόν την αξία τους κι εμφανίζεται η συναίσθηση πως όλα τα γήινα αποκτήματα είναι μάταια.

Η προσοχή του νου φεύγει υπό τον εξωτερικό κόσμο που τον περιβάλλει και συγκεντρώνεται προς τα μέσα, όπου η ψυχή αντιμετωπίζει κατά πρόσωπο την ακατάληπτη άβυσσο του σκότους.

Αυτό το θέαμα τρομάζει την ψυχή μα και γεννά σύντονη προσευχή, που διαρκεί συνεχώς, μέρα και νύχτα.

Ο χρόνος χάνει τη διάστασή του -στην αρχή όχι διότι η ψυχή είδε το φως της αιώνιας ζωής, αλλ’ αντίθετα επειδή το αίσθημα του αιώνιου θανάτου καταβρόχθισε τα πάντα.

Τελικά, αφού περάσει πολλά και διάφορα στάδια, η ψυχή μπαίνει με την επενέργεια της χάρης στη σφαίρα του άναρχου Θείου φωτός.

Αυτό όμως δεν είναι φιλοσοφική «υπέρβαση», αλλά η ζωή στην πραγματική της εκδήλωση, που δεν έχει ανάγκη από διαλεκτικές «αποδείξεις».

Γνώση απροσδιόριστη, αναπόδεικτη, ανεκδήλωτη· παρόλο όμως που είναι απροσδιόριστη, όπως η πραγματική ζωή, είναι ασύγκριτα πιο δυνατή και πιο πειστική εσωτερικά απ’ ότι η πιο άψογη αφηρημένη διαλεκτική.

Προσευχόταν ο Γέροντας:

«Κύριε, οι άνθρωποι έχουν λησμονήσει Σε, το Δημιουργό τους, και ζητούν την ελευθερία τους. Δεν καταλαβαίνουν πως Συ είσαι ελεήμων κι αγαπάς τους μετανοούντες αμαρτωλούς και δίνεις σ’ αυτούς τη χάρη του Αγίου Σου Πνεύματος».

Όταν προσευχόταν στον παντογνώστη Θεό, ο Γέροντας δεν πολυλογούσε και δεν επεξηγούσε στον Κύριο τις σκέψεις του.

«Οι άνθρωποι ζητούν την ελευθερίαν των», δηλαδή έξω από το Θεό, έξω από την αληθινή ζωή, εκεί όπου δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξη· γιατί η ελευθερία, βρίσκεται μόνον εκεί, όπου δεν υπάρχει θάνατος, αλλά αιώνια ύπαρξη, δηλαδή κοντά στο Θεό.

«Εσύ είσαι ελεήμων και τους δίνεις τη χάρη του Αγίου Πνεύματος».

Ο Θεός χαρίζει τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος και τότε ο άνθρωπος γίνεται ελεύθερος. «Ου δε το Πνεύμα Κυρίου, εκεί ελευθερία» (Β’ Κορινθ. γ’ 17).

«Πας ο ποιών την αμαρτίαν δούλός εστι της αμαρτίας. Ο δε δούλος ου μένει εν τη οικία εις τον αιώνα· ο Υιός μένει εις τον αιώνα. Εάν ουν ο Υιός υμάς ελευθερώση, όντως ελεύθεροι έσεσθε» (Ιωάν. η’ 34-36).

Στην προσευχή που παραθέσαμε πιο πάνω η υπαρξιακή, όπως την έλεγε ο Γέροντας, η «έμπειρη» γνώση της ανθρώπινης ελευθερίας είναι εξαιρετικά βαθειά.

Εκείνος ήξερε απ’ όλη την ψυχή του πως η πραγματική δουλεία είναι μόνο μία: η δουλεία στην αμαρτία, κι η αληθινή ελευθερία είναι μόνο μία: η ανάσταση κοντά στο Θεό.

Κι όσο ο άνθρωπος δεν αξιώθηκε να βιώση την εν Χριστώ ανάστασή του, όλα μέσα του είναι παραμορφωμένα από το φόβο του θανάτου, κι επομένως από τη δουλεία στην αμαρτία.

Κι απ’ όσους δεν γνώρισαν ακόμα τη χάρη της αναστάσεως, μόνον εκείνοι ξεφεύγουν απ’ αυτήν την παραμόρφωση, αυτοί για τους οποίους ελέχθη: «Μακάριοι οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες».

Απόσπασμα από το βιβλίο του Αρχιμανδρίτη Σωφρονίου (νυν οσίου Σωφρονίου), ο «Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης», έκδοση Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας.