Το έμφραγμα και η αντιμετώπισή του

Ο λόγος που χάνουμε καθημερινά ανθρώπους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν γνώριζαν ότι πάσχουν, είναι συνήθως το έμφραγμα δηλαδή η νέκρωση ενός τμήματος της καρδιάς από αιφνίδια έμφραξη της αρτηρίας που το τροφοδοτούσε με αίμα. Δυστυχώς δεν μπορούμε να προβλέψουμε πότε θα συμβεί ένα έμφραγμα. Μπορούμε όμως να το προλάβουμε, αν δώσουμε σημασία σε ενοχλήματα που προηγήθηκαν ή πρωτοεμφανίζονται.

αφορά στους συνανθρώπους μας που χάνονται, επειδή τους πρόδωσε η καρδιά τους. Κάποιοι μάλιστα μπορεί να είχαν ολοκληρώσει τον ετήσιο καρδιολογικό τους έλεγχο χωρίς να παρουσιάσουν οιοδήποτε πρόβλημα!

Κατά κανόνα αρκετές ώρες πριν από το έμφραγμα -συχνότερα μία δύο ή και περισσότερες ήμερες -προηγείται αιφνίδια ενόχληση στο στήθος. Συνήθως είναι «σφίξιμο», «κάψιμο» ή «βάρος» πίσω από το στέρνο και προς τα αριστερά του στήθους και μπορεί να αντανακλά στην πλάτη ή στον αριστερό ώμο και αγκώνα. Ο πάσχων το ξεχωρίζει από άλλες ενοχλήσεις που μπορεί κατά καιρούς να είχε στο στήθος, όπως «βελονιές» ή «σουβλιές», γιατί είναι διαφορετικό από οτιδήποτε έχει νοιώσει μέχρι τότε. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι το ενόχλημα δεν του επιτρέπει να κινείται ελεύθερα αφού επιδεινώνεται ακόμα και σε ελάχιστη προσπάθεια

Αν κανείς νοιώσει τέτοιο ενόχλημα για πρώτη φορά στη ζωή του, ιδιαίτερα αν τον ξυπνήσει τις πρώτες πρωινές ώρες, είναι πιθανό να οφείλεται σε βαθμιαία έμφραξη κάποιας αρτηρίας της καρδιάς. Ο οργανισμός αντιστέκεται στην αρχόμενη έμφραξη της αρτηρίας, οπότε η ενόχληση υποχωρεί μετά από λίγα λεπτά της ώρας, συνήθως όμως επανέρχεται αργότερα. Αν η αρτηρία φράξει ολοσχερώς, το ενόχλημα πλέον δεν υποχωρεί, αντίθετα γίνεται εντονότερο και μπορεί μάλιστα να συνοδεύεται από ναυτία εφίδρωση ή δύσπνοια.

Η ολοσχερής έμφραξη της αρτηρίας οδηγεί σε νέκρωση του τμήματος της καρδιάς, το οποίο τροφοδοτούσε με αίμα, δηλαδή σε έμφραγμα. Η νέκρωση αρχίζει τριάντα περίπου λεπτά μετά την πλήρη έμφραξη της αρτηρίας και ολοκληρώνεται αρκετές ώρες αργότερα. Το εύρος της νεκρώσεως θα εξαρτηθεί από τυχόν ύπαρξη εφεδρικής παροχής αίματος από παράπλευρη κυκλοφορία στο τμήμα της καρδιάς που απειλείται.

Η παράπλευρη κυκλοφορία είναι συχνή σε περιπτώσεις χρονιότητας της νόσου, γιατί η σταδιακή ανάπτυξη ολοένα και μεγαλύτερης στένωσης στην πάσχουσα αρτηρία οδηγεί στην παράλληλη δημιουργία μικρών καναλιών από τις διπλανές της αρτηρίες, που δίνουν αίμα στο τμήμα της καρδιάς που υποφέρει. Αυτή η εφεδρική κυκλοφορία, ενώ δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του πάσχοντος τμήματος της καρδιάς, μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια σε περίπτωση αιφνίδιας έμφραξης της αρτηρίας, περιορίζοντας την έκταση της νέκρωσης, δηλαδή του εμφράγματος. Ο λόγος που νεώτεροι ασθενείς υφίστανται συχνότερα μεγάλης έκτασης εμφράγματα σε σύγκριση με τους πιο ηλικιωμένους, είναι ότι συνήθως δεν έχει προλάβει να αναπτυχθεί εφεδρική, παράπλευρη κυκλοφορία ειδικά σε ηλικίες μικρότερες των σαράντα ετών, όπου οι καπνιστές αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία των εμφραγματιών, είναι δυστυχώς σύνηθες φαινόμενο ένα έμφραγμα που οδηγεί σε μεγάλου βαθμού αναπηρία.

Η έγκαιρη παρέμβαση αποτρέπει το έμφραγμα

Η καλύτερη εξέλιξη για τον πάσχοντα προϋποθέτει τη διάγνωση της κρισιμότητας της κατάστασης με την αρχική εμφάνιση του ξαφνικού ενοχλήματος στο στέρνο, που συνήθως προηγείται της πλήρους έμφραξης της αρτηρίας. Αιφνίδιο «σφίξιμο», «κάψιμο» ή «βάρος» πίσω από το στέρνο και προς τα αριστερά του στήθους, που επιδεινώνεται ακόμα και σε ελάχιστη προσπάθεια ιδιαίτερα αν μας ξυπνήσει τις πρώτες πρωινές ώρες, πρέπει να μας οδηγήσει σε εφημερεύουσα Καρδιολογική Κλινική. Καλό είναι να πάρουμε, μασώντας την, μία κλασική ασπιρίνη των 500 χιλιοστογραμαρίων (αυτές που παίρνουμε για τον πονοκέφαλο), αν βέβαια δεν μας έχει απα­γορευθεί η λήψη ασπιρίνης, λόγω κάποιας αιμορραγίας ή αλλεργίας στο φάρμακο.

Η διάγνωση της επαπειλούμενης έμφραξης της αρτηρίας θα βασιστεί στα χαρακτηριστικά του ενοχλήματος. στο ηλεκτροκαρδιογράφημα του πάσχοντος και στη μέτρηση ενός μυοκαρδιακού ενζύμου, της τροπονίνης, μέσω της οποίας ανιχνεύεται ακόμα και η απειροελάχιστη νέκρωση της καρδιάς,

Το ηλεκτροκαρδιογράφημα έχει ιδιαίτερη αξία, όταν γίνεται κατά τη διάρκεια του ενοχλήματος, αφού ανάμεσα στα ενοχλήματα συχνά δεν είναι διαγνωστικά. Η τροπονίνη ανιχνεύεται στο αίμα λίγες ώρες μετά από αντίστοιχο ενόχλημα, που διήρκεσε για ικανό χρόνο. Εξέταση αίματος τέσσερις ή περισσότερες ώρες μετά από ενόχλημα διάρκειας τριάντα λεπτών τουλάχιστον, στην οποία δεν ανιχνεύεται τροπονίνη, περιορίζει στο ελάχιστο το ενδεχόμενο καρδιακής προέλευσης του ενοχλήματος.

Όταν τα χαρακτηριστικά του ενοχλήματος αφήνουν ικανό ενδεχόμενο καρδιακής προέλευσης, καλό είναι να γίνεται στεφανιογραφία, εξέταση με την οποία απεικονίζονται οι αρτηρίες της καρδιάς και διαπιστώνεται χωρίς αμφιβολία η ύπαρξη της νόσου. Στο πλαίσιο της στεφανιογραφίας μπορούμε άλλωστε να παρέμβουμε θεραπευτικά, όταν υπάρχει στένωση που απειλεί με έμφραξη την αρτηρία διορθώνοντάς την με διάνοιξη με μπαλόνι και τοποθέτηση stent, οπότε απελευθερώνεται η ροή του αίματος και αποτρέπεται το έμφραγμα.

Χάρη στην εξέλιξη της καρδιολογίας έχουμε λοιπόν άμεση διάγνωση και θεραπεία με ένα «τσίμπημα» στο πόδι, που δεν προκαλεί πόνο μεγαλύτερο από την αιμοληψία για μία αιματολογική εξέταση, αφού η στεφανιογραφία γίνεται εύκολα και με αξιόπιστο τρόπο σε πολλά σημεία της ελληνικής επικράτειας. Εισαγωγή σε νοσοκομείο την Τρίτη το πρωί, διενέργεια στεφανιογραφίας ως το μεσημέρι και έξοδος την Τετάρτη είτε καθησυχασμένος πως δεν επίκειται έμφραγμα (όταν οι αρτηρίες είναι καλές), είτε θεραπευμένος με ανοικτή την αρτηρία που κινδύνευε να φράξει ολοσχερώς και να οδηγήσει σέ έμφραγμα!

Αντιμετώπιση του εμφράγματος κατά την εξέλιξή του

Η δεύτερη καλύτερη εξέλιξη για τον πάσχοντα είναι η διάγνωση και η θεραπεία ενός εν εξελίξει εμφράγματος να γίνει στο συντομότερο δυνατά χρόνο από την ολοσχερή έμφραξη της αρτηρίας. Η νέκρωση του τμήματος της καρδιάς, που βασίζεται για την αιμάτωσή του στην κλειστή αρτηρία αρχίζει τριάντα περίπου λεπτά μετά την πλήρη έμφραξη της και ολοκληρώνεται αρκετές ώρες αργότερα.

Η κλινική εικόνα είναι συνήθως εντονότερη μετά από πλήρη έμφραξη της αρτηρίας, αφού το οπισθοστερνικό ενόχλημα είναι σταθερό και επιμένει, ενώ συνήθως προστίθεται ναυτία εφίδρωση ή δύσπνοια. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα του πάσχοντος και η τιμή του μυοκαρδιακού ένζυμου, της τροπονίνης, είναι δηλωτικά ενός εμφράγματος σε εξέλιξη.

Η άμεση διενέργεια στεφανιογραφίας με ταυτόχρονη διάνοιξη της φραγμένης αρτηρίας αποκαθιστά την αιματική ροή, οπότε διασώζεται το κομμάτι της καρδιάς που κινδύνευε με ολοσχερή νέκρωση. Αν μάλιστα η αποκατάσταση της αιματικής ροής επιτευχθεί μέσα στην πρώτη ώρα από την έναρξη του πόνου μπορούμε να… ξεχάσουμε ότι περάσαμε έμφραγμα Είναι γι’ αυτό κρίσιμη η δυνατότητα άμεσης λειτουργίας του τμήματος καθετηριασμών, όπου γίνονται οι στεφανιογραφίες και οι επεμβάσεις με μπαλόνι και stent, με ετοιμότητα του αντίστοιχου, έμπειρου προσωπικού σε εικοσιτετράωρη βάση.

Εναλλακτικός τρόπος αποκατάστασης της ροής στη φραγμένη αρτηρία για την πλειονότητα των νοσοκομείων που δεν διαθέτουν αντίστοιχο τμήμα είναι η χορήγηση φαρμάκων που διαλύουν το θρόμβο (θρομβόλυση). Παρ’ όλο που γενικά η θρομβόλυση υπολείπεται σε αποτελεσματικότητα έχει αποτελέσματα εφάμιλλα της διάνοιξης με μπαλόνι και τοποθέτησης stent όταν δίνεται ενωρίς, ιδιαίτερα κατά την πρώτη ώρα από την έναρξη του ενοχλήματος.

Σε κάθε περίπτωση, είναι κρίσιμο να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη σημασία ενός αιφνίδιου ενοχλήματος στο στήθος, γιατί η άμεση αναζήτηση και παροχή ιατρικής βοήθειας μπορεί να αποτρέψει την εξέλιξη προς το έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Για να μειώσουμε την πιθανότητα να βιώσουμε αντίστοιχο ενόχλημα βαδίζουμε καθημερινά, διατρεφόμαστε υγιεινά, ελέγχουμε την περίμετρο της μέσης μας και τα επίπεδα της «κακής» LDL χοληστερίνης μας και αποφεύγουμε κλειστούς χώρους που μας φουμάρουν τον καπνό τους!

Πηγή: «Στους ρυθμούς της καρδιάς», εκδ. Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας. Τομ. 19, τευχ. 218, σ. 87-88