Ορθοδοξία / Θεοτόκος
(†) Μητροπολίτης Πισιδίας Σωτήριος Τράμπας

Η Θεοτόκος στην Ορθόδοξη Λατρεία

19 Νοεμβρίου 2021

Η Εκκλησία μας στις αρχές του Σαρανταημέρου των Χριστουγέννων εορτάζει τα Εισόδια της Θεοτόκου. Η τριών ετών Μαρία, που θα αξιωθεί να γίνει ζωντανός ναός, κατοικητήριο, του Υιού του Θεού εισάγεται στον ναό των Ιεροσολύμων, όπως ωραία επεξηγεί ο θαυμάσιος ύμνος της Εορτής: «Σήμερον ὁ ναὸς ὁ ἔμψυχος, τῆς ἁγίας δόξης Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἡ μόνη ἐν γυναιξίν εὐλογημένη ἁγνὴ, προσφέρεται ἐν τῷ ναῷ τῷ νομικῷ κατοικεῖν εἰς τα ἅγια» (Στιχηρόν 2ον Εσπερινού Εορτής).

Βλέπουμε ότι η Εκκλησία από την αρχή προβάλλει την αγνή κόρη της Ναζαρέτ Μαρία στη σχέση της με τον Χριστό, ως έμψυχο ναό του Χριστού. Αυτή η ιδιότητα της Παρθένου Μαρίας την ανέδειξε όχι μόνον την ποιό ευλογημένη από όλες τις γυναίκες και όλους τους ανθρώπους όλων των αιώνων, αλλά ανώτερη και από τους Αγγέλους· «τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφεὶμ», όπως ψάλλουμε καθημερινά.

Αρκετοί ετερόδοξοι δεν καταλαβαίνουν γιατί στην Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάμε τόσο πολύ την Θεοτόκο. Τούτο οφείλεται στο ότι δεν κατανοούν τις αλήθειες των ιερών Ευαγγελίων. Αν όμως με ταπείνωση και προσευχή αναζητήσουν την αλήθεια, θα ανοίξουν τα μάτια τους, όπως άνοιξαν και ενός ετερόδοξου σπουδαστή θεολογικού Σεμιναρίου, που είχε διδαχθεί να μη τιμά την Θεοτόκο. Όταν όμως, μετά από πολλή προσευχή, άνοιξε το Ευαγγέλιο του Λουκά και είδε με τι σεβασμό η Ελισάβετ υποδέχθηκε την Μαριάμ στο σπίτι της, αναλύθηκε στα δάκρυα: Ποιός είμαι εγώ -αναλογίστηκε με συντριβή- που δεν τιμώ τη Μητέρα του Υιού του Θεού, την οποία η Ελισάβετ, σεβάσμια σύζυγος του ιερέα Ζαχαρία, αποκαλεί Μητέρα του Κυρίου (του Θεού), και η οποία -μόνον με την παρουσία της Μαριάμ- «ἐπλήσθη Πνεύματος Ἁγίου«και είπε τα θαυμάσια εκείνα λόγια, που αναγράφονται στο Ευαγγέλιο! (βλ. Λουκ. 1,39-45). Μετά από αυτό ο σπουδαστής αυτός κατηχήθηκε και έγινε Ορθόδοξος.

Η ιδιαίτερη τιμή προς το πρόσωπό της Παναγίας είναι ξεκάθαρη στην Καινή Διαθήκη: Ο αρχάγγελος Γαβριήλ την προσφωνεί ως εξής: «Χαίρε εσύ, η προικισμένη με τη χάρη του Θεού! Ο Κύριος είναι μαζί σου. Ευλογημένη από το Θεό είσαι εσύ, περισσότερο απ’ όλες τις γυναίκες» (Λουκ. 1,28). Στην Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάμε βαθύτατα την Παναγία, σύμφωνα και με τον προφητευμένο από το στόμα της λόγο: «Από τώρα θα με καλοτυχίζουν όλες οι γενιές» (1,48). Όταν μάλιστα ο Χριστός, πάνω από το Σταυρό Του, έδωσε στον Ιωάννη τη μητέρα Του για να την φροντίζει, και εκείνος την ανέλαβε πλέον ως μητέρα του, από τότε η Παναγία έγινε και μητέρα της Εκκλησίας και μητέρα όλων των πιστών.

Αδελφοί μου, όταν ερμηνεύουμε σωστά την Αγία Γραφή, με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος μας αποκαλύπτεται η αλήθεια, την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία διατηρεί ανόθευτη. Και στο θέμα της τιμής προς την Θεοτόκο η Εκκλησία μας αποφεύγει άλλων ετεροδόξων υπερβολές, τις οποίες μάλιστα στηρίζουν με νέα δόγματα, άγνωστα στην Μία, Αγία αδιαίρετη Εκκλησία. Στη Θεοτόκο οι Ορθόδοξοι αποδίδουμε τιμητική προσκύνηση, (όπως και στους αγίους) και όχι λατρεία, που αρμόζει μόνο στον Ιησού Χριστό ως Θεάνθρωπο – φυσικά- και στα δύο άλλα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, στον Θεό Πατέρα και στο Άγιο Πνεύμα.

Η μεγάλη αξία της Θεοτόκου, σύμφωνα με τους αγίους Πατέρες, οφείλεται στο ότι, όταν κλήθηκε να γίνει η Μητέρα του Υιού του Θεού υπάκουσε· συνεργάστηκε οικειοθελώς με το σχέδιο του Θεού και έγινε το όργανο της σωτηρίας του κόσμου. Χωρίς το δικό της ΝΑΙ στον Θεό, θα ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθεί η σωτηρία μας. Γι’ αυτό και παραμένει στη συνείδηση της Εκκλησίας η γέφυρα προς τον Θεό, το κατοικητήριο του Λόγου, και η μεγάλη μεσίτρια των πιστών.

Η Παναγία Μητέρα μας, για τους ανωτέρω λόγους, κατέχει σημαντική θέση στην προς τον Θεό λατρεία των πιστών. Συχνά στους ναούς μας μνημονεύουμε της «Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας«, ώστε να παρακινηθούμε από την υπακοή της και την αφοσίωσή της στον Θεό, και να εμπιστευτούμε κι εμείς τους εαυτούς μας και τους δικούς μας ανθρώπους, ολοκληρωτικά, στον Χριστό τον Θεό μας. Έτσι, εκτός άλλων ευεργετημάτων, η λειτουργία της Εκκλησίας αποσκοπεί στη δημιουργία πιστών σαν την Παναγία. Όπως η Παναγία έγινε πρότυπο του Χριστού, κι εμείς να γίνουμε δικά της πρότυπα. Να εξαγιασθούμε και να ενωθούμε με τον Χριστό.

Η μεγάλη Μορφή της Παναγίας μας, ιδιαίτερα δεσπόζει στην πιό ιερή στιγμή της θείας Λειτουργίας. Αμέσως μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων, ο Λειτουργός διακηρύττει εκφώνως, ότι η θυσία του Σώματος και Αίματος του Κυρίου προσεφέρθη «Ἐξαιρέτως«, ιδιαιτέρως προς τιμήν και δόξαν «τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας«. Αυτό σημαίνει ότι η Θεοτόκος είναι συνεχώς παρούσα στην Εκκλησία και στις λατρευτικές Συνάξεις της, για να πρεσβεύει στον Κύριο για τους πιστούς, που την επικαλούνται.

Αυτό εκφράζει και η εικόνα της Παναγίας ως «Πλατυτέρας των Ουρανών»στην κόγχη του Αγίου Βήματος των ναών μας, με τα απλωμένα χέρια, ή στο τέμπλο με τα χέρια σε στάση δεήσεως.

Ας μή παραλείπουμε, αδελφοί μου, προς τη στοργική Μητέρα μας να καταφεύγουμε σε κάθε ανάγκη μας, με την βεβαιότητα, ότι οι πρεσβείες της έχουν μεγάλη δύναμη και συγχρόνως να εμπνεόμαστε από το φωτεινό παράδειγμά της και να προσπαθούμε να της μοιάσουμε στην υπακοή και στην αφοσίωσή της στον Χριστό. Αμήν.