Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Μιχαήλ Τρίτος μας δίνει μια ερμηνευτική προσέγγιση των ύμνων των Χριστουγέννων:
«Αναμφίβολα οι ύμνοι των Χριστουγέννων, οι οποίοι γοητεύουν με την ομορφιά τους, πείθουν με το πνευματικό τους περιεχόμενο και εντυπωσιάζουν με τον πλούτο των εξαίσιων εικόνων τους, εντάσσονται στα υψηλής ποιοτικής στάθμης ποιητικά κείμενα της ανθρωπότητας. Διαθέτουν έξοχο συμβολισμό, βαθύτατη υποβλητικότητα και αποτελούν δείγματα αφθάστου θεολογικού βάθους, δογματικής ακριβολογίας και μετρικής τελειότητας. Υπέροχες ποιητικές εκφράσεις, επιλογή των πλέον εντυπωσιακών λέξεων από το πλούσιο λεξιλόγιο της ελληνικής γλώσσας, θερμή πνοή πίστεως και ελπίδας και κυρίως ξεχείλισμα δυνατών βιωματικών καταστάσεων είναι τα κύρια στοιχεία που συνθέτουν τη μεγαλοσύνη της ανεπανάληπτης αυτής υμνολογίας». Ας ακούσουμε πρώτα ένα χριστουγεννιάτικο τροπάριο του Όρθρου των Χριστουγέννων και ύστερα ας το σχολιάσουμε:
«Ὁ ἀχώρητος παντί, πῶς ἐχωρήθη ἐν γαστρί;
ὁ ἐν κόλποις τοῦ Πατρός, πῶς ἐν ἀγκάλαις τῆς Μητρός;
πάντως ὡς οἶδεν ὡς ἠθέλησε καί ὡς ηὐδόκησεν·
ἄσαρκος γάρ ὢν, ἐσαρκώθη ἑκών·
καί γέγονεν ὁ Ὢν ὃ οὐκ ἦν δι’ ἡμᾶς·
καί μή ἐκστάς τῆς φύσεως, μετέσχε τοῦ ἡμετέρου φυράματος.
Διπλοῦς ἐτέχθη, Χριστός τόν ἄνω κόσμον θέλων ἀναπληρῶσαι».
Στο τροπάριο αυτό ο άγνωστος υμνογράφος εκφράζει την απορία του για το πώς εκείνος που είναι έξω από το χώρο χώρεσε στην κοιλιά της Θεοτόκου και πώς εκείνος που βρίσκεται στους κόλπους του Πατέρα βρέθηκε σε αγκαλιά μητέρας. Την απάντηση δίνει ο ίδιος επικαλούμενος τη θεία παντοδυναμία: «πάντως ως είδε, ως ηθέλησε και ως ηυδόκησε».
Στη συνέχεια στο τροπάριο περιγράφεται πολύ συνοπτικά και περιεκτικά όλο το Χριστολογικό πρόβλημα, δηλαδή το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Χριστού, στο οποίο επιτυγχάνεται η αρμονική σύνθεση των αντιθέσεων δύο διαφορετικών κόσμων, του ορατού και του αόρατου. Κοιτάξτε αυτή την αρμονική σύνθεση των αντιθέσεων: Ο Χριστός ήταν άσαρκος και θέλησε να λάβει σάρκα και οστά, για τη σωτηρία του ανθρώπου, ήρθε στην «εν χρόνω» ανθρώπινη ύπαρξη ο «αχρόνως» υπάρχων Θεός εξαιτίας μας.
Από την άλλη μεριά χωρίς να πάψει να είναι ως προς τη φύση του Θεός, έγινε μέτοχος του ανθρωπίνου φυράματος κι έτσι έγινε διπλός, Θεός και άνθρωπος, δηλαδή Θεάνθρωπος, θέλοντας να αναπληρώσει τον άνω κόσμο, τον πνευματικό κόσμο, να τον συμπληρώσει δηλαδή και με την ανθρώπινη παρουσία των αγίων του. Αυτό είναι όλο το θεολογικό περιεχόμενο της ενσαρκώσεως του Υιού του Θεού, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, το οποίο τονίζει το τροπάριο με αυτήν την λιτή και πυκνή διατύπωση.
Ας ακούσουμε τώρα και μερικά από τα ανεπανάληπτα χριστουγεννιάτικα τροπάρια του Εσπερινού και του Όρθρου των Χριστουγέννων:
ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Εὐφράνθητι Ἱερουσαλήμ καί πανηγυρίσατε πάντες οἱ ἀγαπῶντες Σιών.
Σήμερον ὁ χρόνιος ἐλύθη δεσμός τῆς καταδίκης τοῦ Ἀδάμ, ὁ Παράδεισος ἡμῖν ἠνεῴχθη, ὁ ὄφις κατηργήθη … Ὢ βάθος πλούτου, καί σοφίας, καί γνώσεως Θεοῦ… Χορευέτω τοίνυν πᾶσα ἡ κτίσις καί σκιρτάτω.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΌΡΘΡΟ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Θεοτόκε Παρθένε, ἡ τεκοῦσα τόν Σωτῆρα, ἀνέτρεψας τήν πρώτην κατάραν τῆς Εὔας, ὅτι Μήτηρ γέγονας τῆς εὐδοκίας τοῦ Πατρός βαστάζουσα ἐν κόλποις Θεόν Λόγον σαρκωθέντα. Οὐ φέρει το μυστήριον ἔρευναν· πίστει μόνῃ τοῦτο πάντες δοξάζομεν, κράζοντες μετά σοῦ καί λέγοντες· Ἀνερμήνευτε Κύριε, Δόξα σοι.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΖΗ ΚΑΤΑΒΑΣΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ.
Ὠδή θ΄
Μυστήριον ξένον ὁρῶ καί παράδοξον!
οὐρανόν τό σπήλαιον· θρόνον χερουβικόν τήν Παρθένον·
τήν φάτνην χωρίον, ἐν ᾧ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος,
Χριστός ὁ Θεός, ὃν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνομεν.
Καθώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, «την Μητρόπολιν των εορτών», καλούμαστε να προσεγγίσουμε τη μεγάλη αυτή γιορτή βιωματικά. Να προσέλθουμε στο νοητό σπήλαιο της Βηθλεέμ με τον πόθο και τη νοσταλγία των Μάγων, με την ταπείνωση και την απλότητα των Ποιμένων και με την καθαρότητα των αγγέλων, για να επαναλάβουμε κι εμείς τον αγγελικό ύμνο «δόξα εν υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία», για να συναντήσουμε τον Σωτήρα και Λυτρωτή του κόσμου, τον Χριστό, αφού «ουκ έστιν εν άλλω ουδενί η σωτηρία μας» (Πρ.4,12), παρά μόνο σ’ Αυτόν.
Καλά και αναγεννημένα Χριστούγεννα!
