Εορτή Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου στη Πάφο
24 Ιανουαρίου 2022Μια μεγάλη εκκλησιαστική μορφή, όχι μόνο της Κύπρου, αλλά ολόκληρης της Ορθοδοξίας και του Χριστιανισμού είναι ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, τόσο για τη σημαντική του συμβολή στην υπόθεση του Μοναχισμού, όσο κι ως πολυγραφότατος εκκλησιαστικός συγγραφέας με δεκαέξι βιβλία, από τα οποία ξεχωρίζουν τα Ερμηνευτικά του διά την Αγία Γραφή, οι λόγοι του για τις Δεσποτικές Εορτές και ο Κανονισμός Λειτουργίας του Κοινοβίου, θυμίζοντας μας τις μεγάλες ασκητικές μορφές της ερήμου της Αιγύπτου, τον άγιο Αντώνιο, τον άγιο Παχώμιο και τον άγιο Μακάριο.
Κοινό τους χαρακτηριστικό ο πνευματικός πλούτος της Αγίας Γραφής μέσα από το βίο των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και τη ζωή του Ιωάννου του Προδρόμου, του Ιησού Χριστού και του Αποστόλου Παύλου, όπου η έρημος αποτέλεσε μέρος της πνευματικής τους προετοιμασίας για να αλλάξουν τον κόσμο μεταφέροντας το Φως της παρουσίας του Θεού στη καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Έξι ημέρες την εβδομάδα ο άγιος Νεόφυτος παρέμενε μόνος του στην εκλείστρα του προσευχόμενος για όλους τους ανθρώπους και μελετώντας την Αγία Γραφή. Μόνο κάθε Κυριακή επέτρεπε να τον επισκεφθούν πονεμένοι άνθρωποι, μικροί, μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες, για να τους καθοδηγεί πνευματικά στον καθημερινό αγώνα της ζωής. Δεν προσπάθησε να καθιερώσει μια μορφή άβατου στο χώρο του ασκητικού και πνευματικού του αγώνα, όλοι ήσαν ευπρόσδεκτοι, με την ελπίδα να τονίσει στους επισκέπτες του ότι, όταν είσαι κοντά στο Θεό, είναι ως να τα έχεις όλα, κι όταν ζεις χωρίς τη παρουσία του Θεού, και να τα έχεις όλα, είναι ως να μη έχεις τίποτα.
Ο άγιος Νεόφυτος έζησε σε μια από τις πιο δύσκολες ιστορικές περιόδους της Κύπρου και του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, κατά την Υστεροβυζαντινή περίοδο και στην αρχή της Φραγκοκρατίας (12ος και αρχές 13ου αιώνα). Με τη διαφθορά στο Βυζάντιο στο αποκορύφωμα της , οι λεγόμενοι ελάχιστοι «Δυνατοί» της Βασιλεύουσας Πόλης της Κωνσταντινούπολης, που έλεγχαν την οικονομία ολόκληρης της Αυτοκρατορίας με την εξαγορά των πάντων, είχαν καταφέρει να διαλύσουν κυριολεκτικά την Αυτοκρατορία σε όλους τους τομείς έτοιμη να καταρρεύσει από τον «ένδον εχθρό». Μάλιστα αυτοί οι διεφθαρμένοι Δυνατοί είχαν διαλύσει σχεδόν και το Στρατό για να μη είναι δυνατός ο Αυτοκράτορας και να έχουν το φόβο ότι με τη κοινωνική πίεση του κόσμου μπορούσε να τους συντρίψει. Φρόντισαν μάλιστα, αφού είχαν συγκεντρώσει στα χέρια τους όλο το πλούτο της Αυτοκρατορίας να αποκτήσουν το δικαίωμα να οργανώνουν δικό τους στρατό με πληρωμένους επαγγελματίες μισθοφόρους. Ήταν η εποχή που όλα εξαγοράζονταν. Η πτώση της Πόλης από τους Φράγκους Σταυροφόρους δεν ήταν δύσκολη υπόθεση το 1204. Όταν οι όμοιοι τους τυχοδιώκτες σταυροφόροι υποσχέθηκαν στους μισθοφόρους των Δυνατών περισσότερα χρήματα πήγαν μαζί τους, που όλοι μαζί την λεηλάτησαν τη Πόλη και την κατέκλεψαν , έτσι ώστε η πτώση της Πόλης το 1453 να ήταν μια εύκολη υπόθεση για τους φανατικούς τούρκους και τους μισθοφόρους τους, που υιοθέτησαν πλέον ως μέσον για τη δημιουργία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας την βία, που τη είδαμε να εκδηλώνεται και στην εισβολή τους στην Κύπρο και το 1570 και το 1974, αλλά και στη τρομοκρατία του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους, που ως Έθνος τη ζήσαμε για τέσσερις αιώνες, ως επίσης και οι Ορθόδοξοι Βαλκανικοί Λαοί και ιδιαίτερα με τις γενοκτονίες των Αρμενίων, των Ποντίων και άλλων ανατολικών Λαών.
Αυτή τη τραγωδία που έζησε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η άλωση της Πόλης από τους Φράγκους το 1204, που έμελλε να σημαδέψει όχι μόνο την Ιστορία της Κύπρου και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά της Παγκόσμιας Ιστορίας, ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος είναι από τους λίγους Ιστορικούς συγγραφείς που ως άλλος Προφήτης επισημαίνει στα κείμενα του το ιστορικό αυτό γεγονός και τις τραγικές επιπτώσεις στην Ιστορία της Ανθρωπότητας. Και πράγματι ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές που ξεκινούν από τη Μικρά Ασία και φθάνουν μέχρι το σημερινό Ιράκ, οι χώρες της Μεσογείου και των Βαλκανίων, αν λειτουργούσε χωρίς διαφθορά η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, θα συνέχιζαν να είναι Κέντρα του Χριστιανισμού όπως τότε κι όχι όπως σήμερα να γίνουν κέντρα του φανατικού μουσουλμανισμού. Ο άγιος Νεόφυτος χρησιμοποιεί τον γνωστό βιβλικό όρο «αμαρτία» αντί διαφθορά για να ερμηνεύσει το κακό που μας βρήκε, την αμαρτία αυτών που είχαν το όνομα του χριστιανού χωρίς όμως να βιώνουν και τις εντολές του Ιησού Χριστού. Γι’ αυτό ως άλλος Προφήτης Ιωνάς με την ιστορία του Λαού της Νινευή, τόνιζε τη σημασία της Μετανοίας για μια αλλαγή πορείας με αξιολογικό προσανατολισμό στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Με την ίδια προσέγγιση ερμηνεύει και όσα συμβαίνουν στην Κύπρο με τον Ριχάρδο το Λεοντόκαρδο που στη συνέχεια για μερικά αργύρια μας πουλά στους Ναίτες και μετά στους Λουζινιανούς και μετά στους Ενετούς ώσπου τα διέλυσαν όλα για να έρθουν οι βάρβαροι τούρκοι το 1570 σπάζοντας και λεηλατώντας όπως έκαναν αργότερα και το 1974. Η προσέγγιση και η ερμηνεία αυτή του αγίου Νεοφύτου, οι αμαρτίες μας να επιφέρουν καταστροφές και τραγωδίες προέρχεται μέσα από τη διδασκαλία της Αγίας Γραφής, όπου οι αχάριστοι εβραίοι, έστω και αν απελευθερώθηκαν από τους δυνάστες τους Αιγυπτίους, περνώντας από τη σκλαβιά στην ελευθερία, άρχισαν να αδικούν ο ένας τον άλλον με τον ύψιστο βαθμό της διαφθοράς και της απιστίας, κακοποιώντας άσπλαχνα ορφανά και χήρες. Οι προειδοποιήσεις των προφητών για μετάνοια, όχι μόνο τις περιφρονούσαν, αλλά ακόμη τους καταδίωκαν και τους φόνευαν. Η τιμωρία δεν προέρχεται από το Θεό, απλώς επιτρέπει να γευθούν τους καρπούς των επιλογών τους από χειρότερους από αυτούς στη διαφθορά. Και η ιστορία της υπόθεσης της δικαιοσύνης συνεχίζεται, όποιος αδικεί, αδικείται από κάποιο άλλο κατά χειρότερο τρόπο. Γι’ αυτό ο άγιος Νεόφυτος επέμενε στη βιβλική προτροπή όχι μόνο για τους μοναχούς αλλά για όλους μας «δικαιοσύνη μάθετε οι ενοικούντες επί της γής». Ο Απόστολος Παύλος επισημαίνει ότι η έννοια της αμαρτίας είναι η κάθε μορφή αδικίας.
Το μήνυμα του αγίου Νεοφύτου είναι πολύ απλό και για την εποχή μας, όπως έκανε ο ίδιος με προσευχή, αγρυπνία και νηστεία να γίνουμε σκεύη εκλογής της παρουσίας του Θεού μέσα στο κόσμο μακριά από την αμαρτία και τη διαφθορά και τότε η θεία προστασία θα είναι μαζί μας για να οργανωθούμε με ενότητα ως Έθνος να προστατεύσουμε και τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας και την Παγκόσμια Κοινωνία. Πυξίδα της ζωής του ο Σταυρός του Χριστού, τόνιζε ότι η ζωή μας είναι ένας Γολγοθάς, γι’ αυτό και το πρώτο εκκλησάκι που λάξευσε στο βράχο στο Μελισσόβουνο το αφιέρωσε στο Τίμιο Σταυρό (ημέρα που τέλειωσε και την εκλείστρα του). Φαίνεται ότι ο άγιος Νεόφυτος ήταν από τους λίγους που είχαν τόση πολύπλευρη μόρφωση και μάλιστα με τις δικές του προσωπικές προσπάθειες και τη βοήθεια του Θεού, εκτός από κορυφαίος ασκητής και εκκλησιαστικός συγγραφέας και Αγιογράφος, γνώριζε την αρχιτεκτονική της εποχής του, Μηχανική, Ιατρική, Φιλοσοφία και Ιστορία. Μετά το Ιησού Χριστό ιδιαίτερη ευλάβεια είχε για τη Παναγία μας η οποία απάντησε εκ μέρους της Ανθρωπότητας στη κλήση του Θεού για τη σωτηρία μας («ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτο μοι κατά το Θέλημα Σου», γι’ αυτό και το Καθολικό της Μονής του Αγίου Νεοφύτου είναι αφιερωμένο στη Κοίμηση της Παναγίας μας. Τα πρώτα του νεανικά χρόνια στην Ιερά Μονή του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στο κατεχόμενο Κουτσοβέντη τον επηρέασαν να ακολουθήσει τη μορφή του συγγραφικού έργου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ποιμαντικές αγιογραφικές Δεσποτικές Ομιλίες και ερμηνευτικά κείμενα της αγίας Γραφής. Και επειδή η Μονή ανήκε στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων σε εποχές πολύ δύσκολες που δεν μπορούσες να ταξιδέψει μπόρεσε να επισκεφθεί τους αγίους Τόπους και να μυηθεί περισσότερο στην ασκητική ζωή μέσα από τη ζωντανή παράδοση του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου. Από την δεκαμελή οικογένεια του ένας εκ των αδελφών του έγινε Ηγούμενος στην Ιερά Μονή που ξεκίνησε την μοναχική του πορεία και μετά το θάνατο του πατέρα του η μητέρα του έγινε Μοναχή. Όταν έκτισε την Ανωτέρα Εγκλείστρα για να έχει περισσότερη ησυχία για προσευχή και άσκηση και την ονόμασε «Νέα Σιών», ήδη ζούσε στους ουρανούς ενώ ακόμη ήταν εις την γή.
Αφορμή για τη σημερινή εορτή είναι η ανεύρεση αυτή την ημέρα των αγίων του Λειψάνων το 1750. (ελάχιστον αντίδωρο στη μνήμη της μακαριστής μητέρας μου Ελένης που όπως που είπε κάποτε και δεν είχα δώσει σημασία με έταξε μικρό όταν κινδύνεψα να πεθάνω στον άγιο Νεόφυτο κι αργότερα μετά από πολλά χρόνια όταν η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου μου αποφάσισε να γίνει η χειροτονία μου εις Επίσκοπο την ημέρα της εορτής του Αγίου Νεοφύτου χωρίς να γνωρίζουν κάτι σχετικό, έδωσα σημασία και στα λόγια της κι άρχισα να διαβάζω και μέρος των βιβλίων του στους έξι τόμους 1996 – 2008 από τα χειρόγραφα σε περγαμηνές του αγίου που βρέθηκαν σε ξένες διεθνείς βιβλιοθήκες εκτός Κύπρου, πρωτοποριακός για την εποχή του και τη δική μας ο άγιος Νεόφυτος χρησιμοποιεί το κυπριακό ιδίωμα της Ελληνικής γλώσσας, θα λέγαμε δηλαδή τη δημοτική την οποία μπορούσε να καταλαβαίνει κι ο Λαός, γιατί το κάθε τι που έγραφε ήταν ποιμαντική φροντίδα για τη σωτηρία του κόσμου)
Μεταξύ αυτών που έχουν συμβάλει τα μέγιστα για την έκδοση του συγγραφικού έργου του Αγίου Νεοφύτου, μεταξύ άλλων, εκτός από τον Θεοφιλέστατο Ηγούμενο της Μονής άγιο Χύτρων κ. Λεόντιο και την Ακαδημαϊκή επιστημονική Επιτροπή, αξίζει να αναφέρουμε τη συμβολή του μακαριστού Αρχιμανδρίτη της Μονής Αλεξίου και του Μακαριωτάτου Προκαθημένου της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Κύπρου κ.κ. Χρυσοστόμου Β’, ο οποίος κι ως αδελφός της Μονής, ανέλαβε την χρηματοδότηση της εκδόσεως τους.
Ένα από τα καλύτερα βιβλία για τη ζωή και το έργο του Αγίου Νεοφύτου είναι το γνωστό βιβλίο «Αγίος Νεοφύτος» που συνέγραψε μια από τις σύγχρονες οσιακές Μορφές του Αγίου Όρους ο Γέροντας Ιωσήφ Βατοπαιδινός.
