Πολιτισμός / Αρχαιολογία / Ιστορία
Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος – Συγγραφέας

Τα τεχνικά έργα των Μινύων

25 Ιανουαρίου 2022

(Προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=331514)

Η αποξήρανση της Κωπαΐδας

Κολοσσιαία, από την άποψη της έκτασης όσο και της τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε, ήταν τα ευρείας κλίμακας αρδευτικά και αποξηραντικά έργα που εκτέλεσαν οι Μινύες του Ορχομενού στην κοιλάδα της Κωπαΐδας (3η χιλιετία π.Χ.). Ήταν τόσο σημαντικά τα έργα αυτά ώστε οι Γερμανοί ερευνητές, που τα μελετούν από το 1980, τα χαρακτήρισαν σαν τα «μεγαλύτερα αρδευτικά έργα της αρχαίας Ευρώπης».

Κατά τον Στράβωνα, όλη η έκταση του λιμναίου εδάφους ανήκε αρχικώς στην χώρα του Ορχομενού, στην κυριαρχία του οποίου έθεσαν τέρμα οι Θηβαίοι, βοηθούμενοι από τον Ηρακλή, ο οποίος έφραξε τις καταβόθρες, καταστρέφοντας έτσι την χώρα των Μινύων.

Οι Μινύες επιχείρησαν να αποξηράνουν την πεδιάδα της Κωπαΐδας, η οποία πλημμύριζε από τα νερά των παρακείμενων ποταμών Μέλανα και Κηφισού. Για τον σκοπό αυτό κατασκεύασαν ένα τεράστιο αρδευτικό κανάλι, πλάτους 40 μ. και βάθους έως και 5 μ, που χρησίμευε και ως πλωτός ποταμός, η περίφημη «Διώρυγα των Μινύων». Στην διώρυγα αυτή συγκεντρώνονταν όλα τα ύδατα, τα οποία μέσω αυτής, κατευθύνονταν προς διάφορες φυσικές καταβόθρες, απ’ όπου κατέληγαν στον σημερινό κόλπο της Λάρυμνας (Ευβοϊκός Κόλπος).

Η πιο σημαντική καταβόθρα ήταν μία υπόγεια επικλινής σήραγγα, σκαμμένη στο βράχο και είχε μήκος 2230 μ., ύψος 1,80 μ. και πλάτος 1,50 μ. Διέθετε 16 κάθετα ανοίγματα (φρεάτια), που ανοίχτηκαν πρώτα και μέσω των οποίων σκάφτηκε η σήραγγα μέσα στον βράχο. Πρόκειται για ένα τεράστιο τεχνητό έργο που δεν έχει εξερευνηθεί ούτε έχει μελετηθεί σε βάθος. Τα έργα αυτά οι Μινύες τα συντηρούσαν για εκατοντάδες χρόνια έως ότου καταστράφηκαν από σεισμούς στα 1100 π.Χ.

Ο καθηγητής Θ. Σπυρόπουλος βάσει των ερευνών που έκανε κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η λίμνη για πρώτη φορά είχε αποξηρανθεί στα τέλη της 4ης ή στις αρχές της 3ης χιλιετίας, περί το 3100-2800 π.Χ.. Το καταπληκτικό αυτό έργο της αποξήρανσης της λίμνης σε τόσο πρώιμους χρόνους το έκαναν οι Μινύες με εξαιρετική τεχνική. Απομεινάρια του μπορεί ακόμα και σήμερα να διακρίνει ο επισκέπτης στην μεγάλη καταβόθρα της Κωπαΐδος, μεταξύ Λάρυμνας και Γλά. Πράγματι, την αποξήρανση της Κωπαΐδας κατά τους χρόνους των Μινύων αποδεικνύουν τα λείψανα των αποξηραντικών έργων, τα όποια αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές, που έγιναν στην περιοχή.

Τα τεχνικά έργα των Μινύων

Οι Μινύες πράγματι θεωρούνται πρωτοπόροι στην κατασκευή τεχνικών έργων, όχι μόνο στην περιοχή τους αλλά και σε άλλα μέρη, π.χ. στην Πελοπόννησο. Ένα από τα έργα τους στην περιοχή της Αργολίδος φαίνεται να είναι και η περίφημος πυραμίδα του Ελληνικού. Φυσικά, κατά την καθιερωμένη άποψη, η πυραμίδα του Ελληνικού θεωρείται φρυκτωρία των ελληνιστικών χρόνων. Βάσει των αρχαιομετρικών όμως ερευνών του ακαδημαϊκού και πανεπιστημιακού καθηγητού Ι. Λυριντζή, η πυραμίδα του Ελληνικού τοποθετείται χρονολογικά στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. και είναι αρχαιότερη των Αιγυπτιακών πυραμίδων, όπως και τα Κυκλώπεια τείχη των Μυκηνών.

Η αρχαιολογική έρευνα έχει αποδώσει στους Μινύες ένα πλήθος τεχνικών έργων (υδραυλικά έργα, κυκλώπεια τείχη), που προκαλούν μέχρι σήμερα τον θαυμασμό μας. Το υψηλότατο επίπεδο τεχνογνωσίας δε στο οποίο είχαν φθάσει, εντυπωσιάζει και τους πλέον προοδευτικούς τεχνοκράτες. Οι αρχαίοι Έλληνες ίσως γι’ αυτό να είχαν αποδώσει στον ημίθεο Ηρακλή τα έργα αυτά, καθώς και όλες τις φυσικές καταβόθρες, θεωρώντας τις κι αυτές έργα του υπεράνθρωπου ήρωα, διότι μόνον ένας ισόθεος μπορούσε να κατασκευάσει ανάλογα έργα. Μοιραία λοιπόν οι Μινύες και τα τεχνικά τους επιτεύγματα συνδέθηκαν και με τον Μινυακό Ηρακλή κατά τον Παυσανία (Βοιωτικά, 27).

Το 1944 ο Χρήστος Θ. Πανάγος μίλησε πρώτος στην διδακτορική του διατριβή για τα υδραυλικά έργα των Μινύων στον αρχαίο Πειραιά. Κατά τον Χ. Θ. Πανάγο, ο τότε βασιλιάς των Αθηνών Μούνιχος τους παρεχώρησε ως κατοικία μία περιοχή του Πειραιώς, την οποία ονόμασαν προς τιμήν του Μουνιχία. Κατά την διάρκεια λοιπόν της εκεί παραμονής τους οι Μινύες κατασκεύασαν ένα εκπληκτικό δίκτυο υδραυλικών έργων.

Μινύες και Άτλαντες

Μητρόπολη των Μινύων ήταν ο Ορχομενός Βοιωτίας και αποικίες η Ιωλκός, η Λήμνος και η Τροία. Οι Μάγνητες, που είναι Μινύες, θεωρούνται απόγονοι του Άτλαντα. Ο Άτλας κατά την Μυθολογία ήταν Τιτάνας, γιος του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης και τα αδέλφια του ήταν ο Προμηθέας, ο Επιμηθέας και ο Μενοίτιος και θεωρούνταν και οι τρεις Τιτανίδες. Οι απόγονοι του Άτλαντα είναι άνθρωποι της εποχής του Κρόνου, ο οποίος κυβέρνησε τους ανθρώπους, που έζησαν κατά την εποχή του Χρυσού αιώνα, πριν επισυμβούν κατακλυσμοί και καταστροφές, που έθεσαν τέλος στην εποχή αυτή.

Οι Μινύες Άτλαντες της Θεσσαλίας σχεδίασαν την Αργοναυτική εκπολιτιστική εκστρατεία και έκτισαν ως αποικία την Τροία για τον έλεγχο των στενών των Δαρδαναλίων. Επομένως οι Τρώες είναι Μινύες και Άτλαντες, αλλά οι Μινύες Άτλαντες της Τροίας ανεξαρτοποιήθηκαν κάποια στιγμή. Επομένως οι Μυκήνες, επειδή θίγονταν και τα συμφέροντα τους λόγω της αυτονομίας της Τροίας, ήταν λογικό να θελήσουν να τους κατακτήσουν και την βοήθεια των Μινύων Μυρμιδόνων και λοιπών Θεσσαλικών φύλων. Η συμμετοχή τους στην Τρωική εκστρατεία ήταν καταλυτική για την έκβαση του πολέμου. Έτσι οι Μινύες Άτλαντες της Ιωλκού εκστρατεύουν εναντίον των Μινύων Ατλάντων της Τροίας.

Επίλογος

Οι Μινύες, αυτός ο θρυλικός Ελληνικός λαός, απετέλεσαν τους πρωτοπόρους, τους οδηγούς της Ελληνικής Φυλής, σε κάθε τομέα δραστηριότητας. Άριστοι ναυτικοί, τεχνικοί και μηχανικοί, οι Μινύες μεταλαμπάδευσαν τον υψηλό θεσσαλικό πολιτισμό, που έχει τις απαρχές του στην μεσολιθική περίοδο, 9η χιλιετία π.Χ., σε όλη την ηπειρωτική και νησιωτική χώρα. Προϊόντα του Μινυακού πολιτισμού είναι ο Μινωικός και Μυκηναϊκός πολιτισμός, πιθανώς δε και ο Σουμεριακός, αλλά και ο Αιγυπτιακός.

Οι Μινύες ήταν Έλληνες και όχι επήλυδες «Ινδοευρωπαίοι», οι οποίοι, κατά τα γνωστά μυθεύματα, ήρθαν από τον Βορρά ή την Ανατολή. Αυτό τεκμαίρεται από την συνέχεια του Ελληνικού πολιτιστικού γίγνεσθαι στους τόπους, όπου κατοίκησαν και μεγαλούργησαν. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα όποια ενισχύουν την άποψη αυτή. Στις πρόσφατες ανασκαφές της η κ. Βασιλική Αδρύμη-Σισμάνη, η έφορος αρχαιοτήτων Βόλου, την προϊστορική ακρόπολη του Διμηνίου και έτσι έβγαλε το συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια Μυκηναϊκή πόλη, την οποία ταύτισε με την Μινυακή Ιωλκό. Έχουμε δηλαδή μία λογική χρονική μετάβαση από την περίοδο του Σέσκλου (μέσα 6ης – μέσα 5ης χιλιετίας π.Χ.), στην περίοδο του Διμηνίου (μέσα 5ης – τέλη 3ης χιλιετίας π.Χ.) και τέλος στην περίοδο της Ιωλκού. Ο τεχνικός διαχωρισμός μεταξύ των Ελλήνων, των Μινύων, των Μινωιτών και Μυκηναίων δεν υφίσταται. Τα ονόματά τους αυτά δεν υποδηλώνουν κανέναν ξεχωριστό πολιτισμό, αλλά απλώς την εκάστοτε μετατόπιση του πολιτικού, διοικητικού και πολιτισμικού κέντρου βάρους του Ελληνισμού, κατά περιόδους.

Είναι λυπηρό που ένας τόσο παλιός και τόσο λαμπρός πολιτισμός είναι άγνωστος εν πολλοίς και δεν προβάλλεται. Ο Μινύες μας πάνε πολύ πίσω από το 2.000 και δεν είναι «επήλυδες», ξενόφερτοι, αλλά αυτόχθονες, όπως το διακηρύσσουν όλοι οι αρχαίοι μυθολογικοί και ιστορικοί συγγραφείς. Γι’ αυτόν τον αξιοθαύμαστο πολιτισμό των Μινύων και όχι μόνο για τον κλασικό πολιτισμό των Αθηναίων θα πρέπει να είμαστε περήφανοι, γιατί οι πανάρχαιοι αυτοί προπάτορές μας αποτελούν τις πανάρχαιες ρίζες του ελληνισμού.

Βιβλιογραφία:

1. ΔΗΜΟΣ ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ ΒΟΙΩΤΙΑΣ: ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ, Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΜΙΝΥΑΚΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ)

2. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΙΚ. ΚΟΣΣΥΒΑΚΗ: ΟΙ ΠΡΩΤΟΕΛΛΗΝΕΣ

ΜΙΝΥΕΣ, «ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ»

3. ΔΙΑΛΕΞΗ «ΛΑΚΕΔΑΙΜΩΝ – ΠΕΛΛΑΝΑ» ΑΠΟ ΤΟΝ

ΘΕΟΔΩΡΟ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ ΠΕΙΡΑΙΑ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ –

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2003.

4. Θ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ&ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΤΡΙΤΟ ΜΑΤΙ»

ΠΑΝΟΡΑΜΙΟΝ HELLENIC ART OF LIVING . INIOXOS