Η αμαρτία: γεγονός υπαρκτικό και όχι νομικό
14 Φεβρουαρίου 2022‘’Ακριβώς εδώ έγκειται η ουσία της αμαρτίας: στην έλλειψη εμπιστοσύνης και απολύτου αγάπης προς τον Δημιουργό Θεό και στην απόλυτη προσκόλληση στο «εγώ»’’.
Η έννοια της αμαρτίας, κυρίως στην σημερινή κοινωνία, έχει εσκεμμένα αλλοιωθεί. Και τούτο για τον λόγο ότι παραμείναμε στην επιφανειακή ερμηνεία της λέξεως (αποτυχία, αστοχία κ.τ.ό.) και χάσαμε το βαθύτερο νόημά της.
Για την Ορθόδοξο Εκκλησία και Θεολογία η αμαρτία δεν είναι νομικό γεγονός. Δεν συνιστά μία απλή παράβαση, αλλά παρακοή στο αιώνιο «θέλω» του Θεού.
Γι’ αυτό και είναι γεγονός υπακτικό. Συνιστά έμπρακτη άρνηση του ανθρώπου να είναι αυτό που οντολογικά είναι, δηλαδή εικόνα του Θεού. O Όσιος Μακάριος ο Αιγύπτιος λέγει σχετικά: «Απώλεσε γαρ την εικόνα αυτής η ψυχή παραβάσα την εντολήν» (PG, 34 548 A)
Ο άνθρωπος παραβάς την εντολήν του Θεού στον Παράδεισο έχασε την εν Θεώ ζωή με τις τρεις μορφές της, α) Απεκόπη από την κοινωνία με τον Θεό Δημιουργό του. β) Ἐχασε την δυνατότητα της αθανασίας με τον φυσικό θάνατο και γ) στερήθηκε τις προϋποθέσεις που είχε να φθάσει στο «καθομοίωσιν» και άρα να αποκτήσει την αιώνιο ζωή.
Οχυρώθηκε ο της παρακοής άνθρωπος στην βιολογική και ψυχολογική του ατομικότητα. Έπαυσε να είναι πρόσωπο ώστε να έχει κοινωνία με τον Δημιουργό του Θεό και τον συνάνθρωπο και πορεύεται μακριά από το «θέλω» του Θεού.
Ο πράττων την αμαρτία άνθρωπος ανταρτεύει έναντι του θελήματος του Θεού και υπακούει στο δικό του εμπαθές θἐλημα. Η παρακοή αυτή αποδεικνύει ότι κλονίστηκε η εμπιστοσύνη του στο Θεό και άρα η προσωπική του σχέση μετ’ Αυτού. Ακριβώς εδώ έγκειται η ουσία της αμαρτίας: στην έλλειψη εμπιστοσύνης και απολύτου αγάπης προς τον Δημιουργό Θεό και στην απόλυτη προσκόλληση στο «εγώ». Αυτός ο εγωκεντρισμός οδηγεί τον άνθρωπο στην ανυπακοή και άρα στην αμαρτία.
Πιστεύει, δυστυχώς, ο άνθρωπος της παρακοής, ότι πολεμά την φθορά και τον θάνατο γαντζωμένος απεγνωσμένα στην ατομική εξασφάλιση και αυτάρκεια και την κοινωνική αναγνώριση. Εκείνο, όμως, που απολαμβάνει στο τέλος είναι η ψυχοσωματική διάλυσή του, μέσα στο χώρο της εγωιστικής μοναξιάς του.
Ο Ιερός Χρυσόστομος μας λέει ότι τόσο μεγάλο κακό είναι αμαρτία, ώστε όχι μόνο απομακρύνει τον άνθρωπο από την αγάπη του Θεού, αλλά οδηγεί τον εμπεσόντα σ’ αυτήν σε μεγάλη ντροπή και ταπείνωση, αφαιρώντας του όλη την παρρησία, αφού προηγήθηκε η αποστέρηση όλων των αγαθών: «Τοσούτον εστιν αμαρτία κακόν. Ου μόνον γαρ της άνωθεν ευνοίας ημάς αφίστησιν αλλά και εις πολλήν υμάς αισχύνην και ταπεινότητα κατάγει, και των ήδη υπηριγμένων αγαθών αποστερήσασα, πάσαν ημών αφαιρείται την παρρησίαν». (PG 53,133)
Ο Μ. Βασίλειος παρομοιάζει Τις οικίες των ανθρώπων, των οποίων τα έργα είναι νεκρά, με τάφο, αφού ο πράττων την αμαρτία νεκρώνεται ψυχικώς. Λέγει συγκεκριμένα: «Ών γαρ ο βίος νεκρών έργων των από πάσης αμαρτίας πεπλήρωται, τούτων τάφοι εισίν αι οικίαι εις τον αιώνα» (PG 39,448 B-C)
Πρωταρχική αιτία της αμαρτίας δεν είναι το συναίσθημα ή απλώς οι επιθυμίες, αλλά η ανταρσία κατά του θελήματος του Θεού, η οποία προέρχεται από την άγνοια του Θεού Δημιουργού ή από τον εγκλωβισμό του ανθρώπου στον εγωκεντρικό του χώρο.
Η αμαρτία ως παρακοή στο θέλημα του Δημιουργού Θεού και ως ρήξη μετ’ Αυτού, εισάγει τον παρακούοντα σε μια δεύτερη ρήξη, αυτήν με το συνάνθρωπο. Ο Αδάμ κατηγορεί την Εύα και με αυτό τον τρόπο παύει να πιστεύει ότι είναι «οστούν εκ των οστέων αυτού και σαρξ εκ της σαρκός αυτού» (Γεν. 2.23).
Η αμαρτία, τελικά, απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Θεό και τον συνάνθρωπο. Ο Dostoevsky είχε πει πριν από τον Sartre: «Κόλαση είναι το μαρτύριο του να μην αγαπάει κανείς».
Εκείνο το οποίο χρειάζεται στην αλλοπρόσαλλη εποχή που ζούμε είναι η πραγματική μετάνοια, η οποία θα φέρει την απόλυτη υπακοή στο θέλημα του Θεού. Η λύση του σημερινού δράματος που βιώνει ο άνθρωπος έγκειται στην απομάκρυνση από την αμαρτία με την την αληθινή μετάνοια.
