Η ευλογία των Νεομαρτύρων. Αφορμές για βίαιο εξισλαμισμό

Το μαρτύριο των Νεομαρτύρων ήταν υπόθεση που προέκυπτε από τη μία στιγμή στην άλλη. Ενώ η καθημερινότητά τους περνούσε με τις οικογένειές τους, με τις εργασίες στο χωράφι ή στο μαγαζί τους, ενώ οι συναναστροφές τους περιελάμβαναν Τούρκους, συχνά με φιλική διάθεση απέναντί τους, η ώρα της λογοδοσίας τους για την πίστη και την αγάπη τους στο Χριστό, η ώρα του διήμματος αν θα μείνουν Χριστιανοί και πιστοί στη θρησκεία των πατέρων τους ή θα αλλαξοπιστήσουν αποτελούσε υπόθεση της στιγμής.

Πολλές ήταν οι αφορμές, άλλες σοβαρές κι άλλες απλές και τυχαίες. Ο χρυσοχόος Γεώργιος θαυμαζόταν από τους Τούρκους για την ωραιότητα του όπως και ο Ιωάννης ο ράπτης. Οι Μωαμεθανοί θεώρησαν κρίμα, τόσο ωραία παλικάρια να μην έχουν την τύχη και την άνετη ζωή ενός Μωαμεθανού. Η άρνηση και των δύο, τους οδήγησε στο Μαρτύριο. Στη Θεσσαλονίκη, ο Μιχαήλ Μαυρουδής μιλούσε σε ένα παιδί των Αγαρηνών για την πίστη του και οδηγήθηκε στο μαρτύριο δήθεν για προσηλυτισμό. Άλλοι παγιδεύτηκαν να φορέσουν τουρκικά ρούχα και αυτό θεωρήθηκε ομολογία αρνήσεως της χριστιανικής πίστης. Στην πρόσκληση να ομολογήσουν και επίσημα την άρνηση του Χριστού δεν ανταποκρίθηκαν και μαρτύρησαν. Για τον Νεομάρτυρα Αγγελή, η ανταλλαγή σκούφου με Τούρκους κατά τη διάρκεια ενός γλεντιού θεωρήθηκε ομολογία αρνήσεως της πίστης του. Όταν εκείνος το αρνήθηκε οδηγήθηκε στο Μαρτύριο.

Πολλοί Νεομάρτυρες, είτε κατά την διάρκεια της διασκέδασης είτε μετά απο πλεκτάνη, ακούστηκαν να διαβάζουν την μωαμεθανική ομολογία (σαλαβάτι). Η κατοπινή άρνηση τους αποτέλεσε και την καταδίκη τους.

Ακόμη όμως και οι διαφωνίες για τιμές προϊόντων και αθέτηση συμφωνιών έγιναν αιτία συκοφαντίας χριστιανών εμπόρων οι οποίοι δήθεν προέβησαν στην μωαμεθανική ομολογία. Και αυτοί είχαν το ίδιο τέλος.

Υπάρχουν όμως και θλιβερές περιπτώσεις στις οποίες συκοφάντες και προδότες υπήρξαν Χριστιανοί και μάλιστα ιερωμένοι:

Ο Νεομάρτυς Ιάκωβος, αφού πλούτισε στην Κωνσταντινούπολη, πήγε στο Άγιον Όρος και έγινε μοναχός. Θέλοντας να βοηθήσει τους Χριστιανούς, βρέθηκε σε Μονή, κοντά στη Ναύπακτο, όπου συνέρρεαν Χριστιανοί από τα γύρω χωριά για να ακούσουν τη διδαχή του. Ο Άρτης Ακάκιος, έχοντας διαπράξει παρανομίες και φοβούμενος μήπως αποκαλυφθούν από τον Άγιο, τον πρόδωσε στον Αγά του τόπου με την καταγγελία ότι εγείρει ταραχές. Μετά την καταγγελία αυτή άρχισε το φρικτό του Μαρτύριο όπως και των δύο μαθητών του.

Ο αρχιεπίσκοπος Σερβίας Γαβριήλ συκοφαντήθηκε από τον άρπαγα του θρόνου Μάξιμο ότι δήθεν εγείρει επανάσταση. Την ίδια κατηγορία απέδωσαν και στον Νεομάρτυρα Δαμιανό οι χριστιανοί ακροατές του στα χωριά του Ολύμπου. Μετά τις καταγγελίες αυτές οι Τούρκοι τον συνέβαλαν με την κατηγορία ότι κήρυττε την κατάργηση των αγοραπωλησιών κατά την ημέρα της Κυριακής.

Υπάρχουν και περιπτώσεις κατά τις οποίες Νεομάρτυρες προκάλεσαν οι ίδιοι το μαρτύριο. Ο μοναχός Νήφων ήρθε από το Άγιον Όρος και μετά από άδεια του Πατριάρχη Νήφωνος που έμενε τότε εκεί, κήρυξε τον Χριστό σε τόπο όπου ήταν συγκεντρωμένοι Τούρκοι προκαλώντας το θάνατο του. Τέτοιες πράξεις δεν ήτανε εξάρσεις της στιγμής. Ο Άγιος Νεομάρτυρας Κυπριανός, ποθώντας το εκούσιο μαρτύριο, προετοιμαζόταν από τον πνευματικό του επί έτη σε νηστεία και προσευχή.

Γενικώς, προς το εκούσιο μαρτύριο, οι έμπειροι πνευματικοί ήταν πολύ επιφυλακτικοί. Τον Άγιο Ιωάννη από τα Ιωάννινα, ο μέγας πρωτόπαπας της Μεγάλης Εκκλησίας, ο επονομαζόμενος Καλόθετος, τον συμβούλευσε να μην ζήτα αυτά με αυθάδεια γιατί δεν είναι επιτρεπτό από τους ιερούς κανόνες να πηγαίνουν οι Χριστιανοί προς το μαρτύριο με δική τους πρωτοβουλία. Ήταν διάχυτη η αντίληψη πως η επιθυμία προς το εκούσιο μαρτύριο μπορούσε να αποβεί, από μαρτυρία αλήθειας, σε αιτία χλευασμού της πίστης στην περίπτωση που ο Μάρτυρας δεν άντεχε τα βασανιστήρια. Την ίδια γνώμη εκφράζει και ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης λέγοντας ότι το εκούσιο μαρτύριο «είναι κινδυνώδες και όχι τόσον νόμιμον (Νέον Μαρτυρολόγιο, σ. 18).