Ελ Αλαμέιν: Ο τόπος του Άη Μηνά

Το Ελ Αλαμέιν είναι μία μικρή πόλη της Βορείου Αιγύπτου, κοντά στις μεσογειακές ακτές, 115 χιλιόμετρα δυτικά της Αλεξάνδρειας. Εκεί, στις αρχές Νοεμβρίου του 1942, τα συμμαχικά στρατεύματα υπό τον Μοντγκόμερι, νίκησαν τους Γερμανούς του Ρόμελ, τους ανάγκασαν σε υποχώρηση και έσωσαν την Αίγυπτο από την άμεση απειλή.

Στην ιστορική μάχη του Ελ Αλαμέιν, έλαβε μέρος και ελληνική ταξιαρχία,η οποία, με τη γενναιότητα της, συνέβαλε σημαντικά στην κοινή νίκη.

Ποια είναι όμως η ετυμολογία και η σημασία της λέξεως «Ελ Αλαμέιν»; Θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε αραβοελληνική. Το «Ελ» είναι το γνωστό αραβικό άρθρο, που χρησιμοποιείται και σαν πρώτο συνθετικό σε πολλά ονόματα, ίδιο για όλες τις πτώσεις και αριθμούς. Το «Αλαμέιν» είναι ο ελληνικός γλωσσικός συνδυασμός Άη Μηνάς με προφορά αραβική.

Πρόκειται για τον Άγιο Μηνά, τον λεγόμενο «Αιγύπτιο». Στα χρόνια των διωγμών του Διοκλητιανού, ύστερα από βασανισμούς, αποκεφαλίστηκε ο πρώην στρατιώτης και ύστερα ασκητής Μηνάς, για τις χριστιανικές του ιδέες. Το σώμα του ρίχτηκε στις φλόγες. Οι Χριστιανοί πήραν την τέφρα και τα καμένα λείψανα και τα έθαψαν σε αυτή την τοποθεσία το 296 μετά Χριστόν.

Αργότερα, ο Μέγας Αθανάσιος, επάνω στον τάφο του Αγίου, έκτισε, ύστερα από παράκληση χιλιάδων Χριστιανών που πήγαιναν εκεί από πολλά μέρη για να προσκυνήσουν (350 μ. Χ.).

Ο αυτοκράτορας Αρκάδιος, στο ίδιο μέρος, έχτισε νέο μεγαλοπρεπέστατο ναό σε ρυθμό Βασιλικής (380 μ. Χ.).

Ύστερα από 60 χρόνια, ο αυτοκράτορας Ζήνων τελειοποίησε το ναό και γύρω του οικοδόμησε ολόκληρη πόλη, καθώς και βασιλικά ανάκτορα.

Μετά την αραβική κατάκτηση της Αίγυπτο, ακολούθησαν αρπαγές και λεηλασίες και κατάρρευση πολλών κτισμάτων. Με το πέρασμα του καιρού, τα πάντα ερειπώθηκαν και σκεπάστηκαν από πυκνά στρώματα άμμου.

Στα 1905, ο Γερμανός αρχαιολόγος Κάουφμαν ακόμα διενήργησε δύο χρόνια ανασκαφές και έφερε στο φως όσα μνημεία είχαν απομείνει.

Οι Άραβες διατήρησαν την παλιά ελληνοχριστιανική ονομασία, προσαρμοσμένη στη δική τους προσφορά (Ελ Αλαμέιν – ο Άγιος Μηνάς).

Οι βεδουίνοι που κατοικούν εκεί γύρω, σέβονται τον τόπο σαν κάτι ιερό και ας είναι Μουσουλμάνοι. Λένε «Κάριμα Άμπου – Μηνά, ο τίμιος τόπος του Αγίου Μηνά (πατρο Μηνά).

Δεν υπάρχουν μαρτυρίες για το εάν οι Έλληνες που πολέμησαν εκεί γνώριζαν όλο αυτό το ιστορικό παρελθόν. Το γεγονός είναι πάντως ότι και στα μέρη εκείνα αναδείχθηκε γενναιότητα του Ελληνικού στρατού.

Από ελληνικής πλευράς συμμετείχε και τμήμα του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος της Μέσης Ανατολής με την 1η Ταξιαρχία υπό τον συνταγματάρχη Παυσανία Κατσώτα, η οποία υπαγόταν στην βρετανική 50η Μεραρχία. Πάντως η τακτική των Άγγλων ήταν να μην εμπλακούν έλληνες στρατιώτες στην πρώτη γραμμή. Η σκοπιμότητα αυτής της τακτικής αφορούσε τον αγγλικό σχεδιασμό για την επόμενη μέρα του πολέμου και τις ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις, στις οποίες ο ρόλος του ελληνικού στρατού θα ήταν καθοριστικός. Παρ΄ όλ΄ αυτά, οι Έλληνες παρακαλούσαν να πάνε στην πρώτη γραμμή και πολλοί μπήκαν «λάθρα» σε τμήματα μετακινούμενων Νεοζηλανδών που πήγαιναν στην πρώτη γραμμή, οι οποίοι συγκινήθηκαν και μεσολάβησαν, για να γίνει δεκτό το αίτημα της προώθησης του ελληνικού στρατού στο μέτωπο του Ελ Αλαμέιν, όπου τα ελληνικά τμήματα μπήκαν στη μάχη δύο ώρες πριν αρχίσει η γενική επίθεση.

Ο ελληνικός στρατός έκανε αρκετές παραπλανητικές επιθέσεις από τις 19 ως τις 23 Οκτωβρίου στο νότιο τομέα και δημιούργησε σημαντικές απώλειες στον εχθρό, διότι, όπως προαναφέραμε, υπήρχε σχέδιο παραπλάνησης του αντιπάλου για το σημείο όπου θα γινόταν η κύρια επίθεση.

Ακολούθως, από τις 23 Οκτωβρίου έως τις 3 Νοεμβρίου, ο ελληνικός στρατός έκανε αρκετές επιδρομές και όταν άρχισε η υποχώρηση των αντιπάλων, ανέλαβε την καταδίωξή του, προελαύνοντας σε βάθος 100 χιλιομέτρων.

Οι απώλειες των Συμμάχων ανήλθαν σε 3.500 νεκρούς και 10.000 τραυματίες. Οι απώλειες των ελληνικών δυνάμεων ανήλθαν σε 6 αξιωματικούς και 83 οπλίτες νεκρούς και 26 αξιωματικούς και 202 οπλίτες τραυματίες.

Η γενναιότητα των Ελλήνων αναγνωρίστηκε και από τους πρωταγωνιστές της κρίσιμης εκείνης μάχης, η οποία, ουσιαστικά, έκρινε την έκβαση του πολέμου στην Βόρειο Αφρική:
«Στην μεγάλη νίκη του Ελ Αλαμέιν η ελληνική ταξιαρχία πολέμησε υπέροχα» (στρατηγός Αλεξάντερ).

«Τα ελληνικά καταδιωκτικά συνέβαλαν γενναία στη μάχη του Ελ Αλαμέιν» (στρατάρχης Τέντερ).