«Κάτω στον τρανό τον κάμπο» – Πέτρος Ανδρουτσόπουλος

20 Μαρτίου 2022

Ιστορικό τραγούδι με προέλευση από τη Μεσσηνία της Πελοποννήσου, σε ζωντανή ηχογράφηση από παρουσίαση που πραγματοποιήθηκε στη μουσική σκηνή «Χίλιες και δυο Νύχτες» στις 18/03/2017.

Η μελωδία του είναι θεμελιωμένη στον Πρώτο Ήχο της Βυζαντινής Μουσικής.

Το ποιητικό κείμενο το συναντάμε και στην Ήπειρο με τη μορφή πολυφωνικού τραγουδιού και μικρές ποιητικές παραλλαγές χωρίς να αλλάζει το κύριο θέμα.
Άλλη μια παραλλαγή συναντάται στην περιοχή του Αξιού ποταμού (Μεσ’ στου Βαρδαριού τον κάμπο).

Στην παρούσα παραλλαγή ο θνήσκων πολεμιστής δεν είναι ονομαστός κλέφτης αλλά Τούρκος Μπέης.

Η λαϊκή Μούσα ασχολείται κυρίως με το διάλογο μεταξύ του λαβωμένου Μπέη και του αλόγου του. Καταφαίνεται η στεναχώρια του γρίβα του αφού ο Μπέης περνάει τις τελευταίες του στιγμές στη ζωή και ζητάει από το έμπιστο άλογό του να τον θάψει, στέλνοντας τ’ άρματά του πίσω στην οικογένειά του και τα προσωπικά του αντικείμενα στην αγαπημένη του.

Ο διάλογος μεταξύ αλόγου και Μπέη είναι μυθικό στοιχείο που το συναντάμε σε πολλά τραγούδια θρύλους, ιστορίες και άλλες παραδόσεις.

Το άλογο σε αυτή την περίπτωση επιβάλλει το παράστημα του αφέντη του, κι εκείνος με τη σειρά του αναφέρει το πόσο έμπιστος φίλος ήταν ο γρίβας του και πολυτιμότατος βοηθός του.

Στην κατακλείδα του τραγουδιού αυτή η εικόνα διακρίνεται εύκολα.

Ένα από τα υπεφυσικά χαρίσματά του είναι ο λόγος.

Προμηνύει το θάνατο του κυρίου του και παρέχει συνετές συμβουλές μετέχοντας κατά κάποιο τρόπο της θείας φύσεως. Παλαιότατο και τελειότατο πρότυπο για τέτοιες περιστάσεις όπως αυτή του τραγουδιού, θεωρείται ο διάλογος μεταξύ του Αχιλλέα και των αλόγων του (Ξάνθου και Βαλίου) στην Ιλιάδα του Ομήρου.

Επίσης ο ακριτικός κύκλος είναι μια μαρτυρία διαλόγων μεταξύ των αλόγων και του αφέντη τους η οποία μεταφέρεται από τον ίδιο το λαό και στα δημοτικά τραγούδια.

Στίχοι :

Κάτω στον τρανό τον κάμπο
και στης θάλασσας τον άμμο
στέκει Μπέης ξαπλωμένος
μεσ’ στο αίμα βουτηγμένος

και σ΄ενός δέντρου τη ρίζα
στέκει ο γρίβας του δεμένος
βρόνταγε τα πέταλά του
κι έσκουζε για τον αγά του

Σήκω Μπέη καβαλίκα
για να μπούμε στο σεφέρι
εσκουριάσαν τ’ αρματά σου
και τ’ ασημοχάντζαρά σου

δε μπορώ καημένε γρίβα
δε μπορώ να πολεμήσω
γιατί μ’ έχουν λαβωμένο
στην καρδιά πετυχημένο

σκάψε λάκκο με τα νύχια
με τ’ ασημοπέταλά σου
τράβηξέ με με τα δόντια
ρίξε με μέσα στο χώμα

πάρε και τα άρματά μου
να τα πας στα γονικά μου
πάρε και το δαχτυλίδι
το χρυσό μου το μαντήλι

τα ασημένιο χαϊμαλί μου
θυμητάρι στην καλή μου
πάρ’ τα γρίβα πήγαινέ τα
να με κλαίει σαν θα τα γλέπει.

Το αποδίδει ιστορικός και τραγουδιστής της παράδοσης, Πέτρος Ανδρουτσόπουλος και τον συνοδεύουν οι επίσης εξαίρετοι μουσικοί της παράδοσης : Κώστας Κοπανιτσάνος με κλαρίνο, Γιάννης Ζαριάς με βιολί, Θοδωρής Γιαννόπουλος με λαούτο, Χριστίνα Κουκή με σαντούρι και ο Νεκτάριος Πάλμος με νταούλι.