Τον δρόμο που χάραξε ο Ρήγας ακολούθησαν οι Φιλικοί και οι επαναστάτες του 1821

Δρ. Δημήτριος Καραμπερρόπουλος, Ιστορικός της Ιατρικής και πρόεδρος της Επιστηµονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-βελεστίνου-Ρήγα. (Φωτογραφία αρχείο ΕΡΤ).

Συνέντευξη Στέλιος Κούκος

Ο δρ. Δημήτριος Καραμπερρόπουλος, Ιστορικός της Ιατρικής και πρόεδρος της Επιστηµονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-βελεστίνου-Ρήγα, Ιστορικός της Ιατρικής και πρόεδρος της Επιστηµονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-βελεστίνου-Ρήγα, είναι ένας από του σημαντικότερους μελετητές του έργου του Ρήγα Βελενστινλή. Ο ίδιος, πέραν από την επιστημονική του συμβολή δεν διστάζει να παρέµβει και δηµόσια για να διορθώσει και να τακτοποιήσει ποικίλες ανακρίβειες γύρω από τον βίο και το έργο του Ρήγα Βελεστινλή και οι απόψεις του εισακούονται.

Το βιβλίο του «Μελέτες για τον Ρήγα Βελεστινλή, 30 χρόνια (1990-2020)» που εκδόθηκε πέρυσι, προσφέρει στον αναγνώστη το απόσταγμα µιας ιδιαίτερα μεγάλης και άοκνης ερευνητικής προσπάθειας για τον Θεσσαλό λόγιο και επαναστάτη, αλλά και εμψυχωτή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Γι’ αυτό και αρχίσαµε την συνομιλία µας από την σηµαντική αυτή έκδοση.

Πρόσφατα εξεδόθη σας βιβλίο «Μελέτες για τον Ρήγα Βελεστινλή, 30 χρόνια (1990-2020)». Τώρα που το έχετε στα χέρια σας πώς μοιάζει να αναδύεται ο Ρήγας µέσα από τις σελίδες του;

Οι διάσπαρτες μελέτες µου για τον Ρήγα Βελεστινλή, που δημοσιεύθηκαν σε πρακτικά συνεδρίων, περιοδικά και εφημερίδες συγκεντρώθηκαν στον εκ 1228 σελίδων τόμο. Κατανεµήθηκαν σε θεματικές ενότητες, για το στρατηγικό σχέδιο της επανάστασης του, την φυσιογνωμία του, την παιδεία, το όνοµα και την καταγωγή του, την τοπική ιστορία κ.ά. Περιέχονται όλες οι πρωτότυπες έρευνες, που έχουν πραγµατοποιηθεί στα τριάντα χρόνια για τη ζωή και το έργο του Ρήγα. Η συµβολή των μελετών αυτών ήταν καθοριστική στην παρουσίαση του στρατηγικού σχεδίου της επανάστασής του.

Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798).

Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί της ζωής του, οι οποίοι καθόρισαν την πορεία και το έργο του;
Σημαντικό ρόλο στην διαµόρφωση της προσωπικότητας του Ρήγα είχαν πρώτα τα βιώματά του στην γενέτειρα του. Εκεί βίωσε την αγριότητα του οθωμανού κατακτητή, όπως την περιγράφει στα έργα του «Φυσικής απάνθισμα» και «Νέος Ανάχαρσις». Αλλά εκεί ένιωσε επίσης το μεγαλείο του τόπου του. Ψηλάφησε τα αρχαία λείψανα και αισθάνθηκε την δόξα και μεγαλείο του. Παράλληλα είχε βιώσει την δημοκρατική λειτουργία των Ελληνικών Κοινοτήτων και ιδιαίτερα του Πηλίου.

Οι μελέτες του ήταν ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε στην πορεία του. Από μαθητής ακόµα στο Ελληνομουσείο της Ζαγοράς μελετούσε τους αρχαίους κλασικούς και γοητεύθηκε από την Αθηναϊκή δημοκρατική πολιτεία. Μελετούσε την Γαλλική Εγκυκλοπαίδεια και τους Γάλλους διαφωπστέ, Ρουσσώ, Μοντεσκιέ, Βολταίρο, Μπαρτελεμύ.

Τρίτος παράγοντας ήταν τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του. Αυτά ήταν οι δύο Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι, που κατέληξαν στις συνθήκες του Καηναρτζή το 1774, του Συστόβ και Ιασίου το 1791 και 1792, διαψεύδοντας έτσι τις ελπίδες των σκλαβωμένων Ελλήνων, για την απελευθέρωσή τους µε την βοήθεια των χριστιανικών δυνάµεων.

Επίσης, σηµαντική επίδραση είχε και το ιστορικό γεγονός της νέας πολιτειακής μεταβολής στη Γαλλία µε την κατάργηση της κληρονοµικής εξουσίας, της βασιλείας, και εγκατάσταση της δηµοκρατικής εκλεγµένης αιρετής εξουσίας.

Ο Ρήγας είχε ένα ολοκληρωμένο επαναστατικό σχέδιο που σίγουρα για την εποχή του αλλά και αργότερα δεν φαίνεται να έχει εκπονηθεί κάτι αντίστοιχο…

Πράγματι, ο Ρήγας, πριν από την κάθοδο του στην Ελλάδα, είχε ένα συγκροτηµένο στρατηγικό σχέδιο για την αποτίναξη της πολύχρονης σκλαβιάς και την δημιουργία ενός δηµοκρατικού κράτους στον ίδιο χώρο όπου ήταν η οθωμανική εξουσία.

Αυτό περιλάμβανε πρώτα την προετοιµασία της επανάστασης µε την εμψύχωση των σκλαβωµένων µε τον Θούριο, «Ως πότε παλληκάρια», και τον «Ύμνο Πατριωτικό». Την σµίλεψη της ιστορικής συνείδησης µε τα «Ολύμπια» µε τα Ολυμπιακά αγωνίσματα, τονίζοντας πως αυτά διατηρούνται στην εποχή του, στην Θεσσαλία και σε όλη την Ελλάδα, επισημαίνοντας την διαχρονικότητα του Ελληνισμού. Και µε τον «Νέο Ανάχαρσι» αναδείκνυε την αρχαία δόξα της Ελλάδος υπενθυμίζοντας στους σκλαβωμένους ποιων ενδόξων προγόνων ήταν απόγονοι.

Το δεύτερο µέρος περιλάμβανε τον ένοπλο αγώνα. Πίστευε πως χωρίς στρατιωτική νίκη δεν αποκτιέται η ελευθερία. Εξέδωσε ένα εγχειρίδιο περί της τέχνης του πολέμου, το «Στρατιωτικό Εγκόλπιο», και συνιστούσε την ξιφολόγχη, που εκείνα τα χρόνια άρχισε να χρησιµοποιείται στις μάχες. Επί πλέον, σχεδίαζε να ξεκινήσει την επανάστασή του από την Πελοπόννησο, από τους ένοπλους Μανιάτες και να συνδεθεί µε τους άλλους ένοπλους πληθυσμούς, τους Σουλιώτες, γενικεύοντας έτσι την επανάσταση. Και πράγματι εκεί στην Πελοπόννησο στέργιωσε µετά δύο δεκαετίες η επανάσταση του 1821, επιβεβαιώνοντας την επιτελική τακτική του Ρήγα.

Το τρίτο µέρος περιλάμβανε το ενδιαφέρον του για τον τρόπο λειτουργίας του ελευθερωµένου µετά την στρατιωτική νίκη ελληνικού και βαλκανικού χώρου. Προτίµησε τον δημοκρατικό τρόπο διακυβέρνησης του κράτους του. Γι’ αυτό μετέφρασε το γαλλικό δημοκρατικό σύνταγµα του 1793, στο οποίο πρόσθεσε σηµαντικά στοιχεία και το εξέδωσε παράνομα το 1797, ώστε να το έχει έτοιμο µετά την στρατιωτική νίκη. Αποτελεί το πρώτο Σύνταγμα του ελληνισμού και του βαλκανικού χώρου. Παράλληλα, εξέδωσε την µεγαλειώδη δωδεκάφυλλη «Χάρτα της Ελλάδος», τον χάρτη της Βλαχίας και Μολδαβίας, που αποτελούν τους πολιτικούς χάρτες του κράτους του.

Ο Ρήγας θεωρήθηκε ιδιαίτερα επικίνδυνο πρόσωπο για την Οθωµανική αυτοκρατορία;

Μετά την προδοσία και τη σύλληψή του είχε γίνει γνωστό το στρατηγικό σχέδιο της επανάστασής του κατά της οθωμανικής εξουσίας, γι’ αυτό και ο σουλτάνος απαίτησε από την Αυστρία την παράδοση του Ρήγα και των συντρόφων του, που είχαν το τραγικό τέλος στις 24 Ιουνίου 1798.

Πώς επηρέασε ο Ρήγας τις επαναστατικές προσπάθειες των υποδούλων και ιδιαίτερα την Ελληνική Επανάσταση του 1821, τους αγωνιστές της ελεύθερης στη συνέχεια Ελλάδας;

Ο Θούριος είχε διαδοθεί πλατιά στον ελληνικό και βαλκανικό χώρο και γι’ αυτό συμπεριλήφθηκε το 1824 στα δηµοτικά τραγούδια από τον Γάλλο Φωριέλ. Δονούσε τις καρδιές των σκλαβωμένων εμψυχώνοντας τους για να πάρουν τα όπλα. Ο Θούριος έγινε συνώνυμος µε την Επανάσταση. Παράλληλα, ο Ρήγας εναντιώνονταν στους τίτλους ευγενείας και στην κληρονομική εξουσία. Γι’ αυτό και έγινε σύμβολο των δημοκρατικών προσπαθειών των Ελλήνων.

Τον δρόµο που χάραξε ο Ρήγας, «τώρα η επανάσταση, όλοι στην επανάσταση και µε τις δικές µας δυνάμεις η επανάσταση», τον ακολούθησαν µε συνέπεια ο Ανώνυμος ο Έλλην στην «Ελληνική Νοµαρχία» το 1806, οι Φιλικοί µε την Φιλική Εταιρεία το 1814 και οι επαναστάτες το 1821 και έτσι ήρθαν οι καρποί της λευτεριάς, γι’ αυτό και αποκαλείται Πατέρας της ελληνικής ανεξαρτησίας.

Η συνέντευξη πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα  «Speaknews», τεύχος 19, τον Μάρτιο του 2021, στο αφιέρωμα για την επέτειο της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.