Προσβάσιμη σελίδα

Ο ψάλτης τη στιγμή που κλείνει τα μάτια-Το βίωμα της βυζαντινής μουσικής

Το βυζαντινό μέλος, τη «μουσική των αγγέλων», όπως έλεγε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, δεν μπορεί να το νιώσει ο κόσμος αν αυτός που ψέλνει δεν είναι ειλικρινής.

Νικόλας Ζώης

Ο πρωτοψάλτης Κωνσταντίνος Αγγελίδης σπούδασε βυζαντινή μουσική με τον Κωνσταντίνο Τασόπουλο και τον Λυκούργο Αγγελόπουλο.

Τη Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ, στο Μετόχι του Πανάγιου Τάφου, θα ψάλει ένα υμνολογικό οδοιπορικό στη Μεγάλη Εβδομάδα, μαζί με τον Βυζαντινό Χορό «Τρόπος», που ο ίδιος ίδρυσε και διευθύνει. Θα ακουστούν, μεταξύ άλλων, το τροπάριο του Νυμφίου, το δοξαστικό «Η αμαρτωλός έδραμε προς το μύρον» και Εγκώμια του Επιταφίου. Ποια είναι, όμως, για εκείνον, ως ψάλτη, η σημασία της Μεγάλης Εβδομάδας; Είναι η «στιγμή» του, στην οποία θα παρουσιάσει και θα βιώσει την τέχνη του; «Αν ο ψάλτης δεν βιώσει την τέχνη του», λέει ο πρωτοψάλτης Κωνσταντίνος Αγγελίδης, «τότε μάλλον είναι λανθασμένη η τοποθέτησή του στην εκκλησία. Ο ψάλτης εκπροσωπεί τον κόσμο, άρα πρέπει να τον κυριεύει το γεγονός για το οποίο βρίσκεται εκεί. Το υμνολογικό οδοιπορικό που θα παρουσιάσουμε είναι μια προσέγγιση στα γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδας, μέσα από τις ακολουθίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πρέπει να υπάρχει αυτός ο προσευχητικός, ο “αναγωγικός”, όπως λέμε εμείς, χαρακτήρας, ώστε να οδηγήσουμε τον πιστό στο να βιώσει αυτά τα γεγονότα, σε μια συμπόρευση με το Πάθος και με τη χαρά της Ανάστασης».

Εχοντας σπουδάσει βυζαντινή μουσική με τον Κωνσταντίνο Τασόπουλο και τον Λυκούργο Αγγελόπουλο, πρωτοψάλτης πλέον στο Μετόχι του Πανάγιου Τάφου, δάσκαλος επίσης σε ωδεία, εκκλησιαστικές μουσικές σχολές ή σχολεία, και με ένα βιογραφικό που περιλαμβάνει εκατοντάδες εκδηλώσεις ανά τον κόσμο με την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία και συνεργασίες με το ραδιόφωνο της ΕΡΤ και της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο Κωνσταντίνος Αγγελίδης έχει πολυετή πείρα, που ξεκίνησε από τα παιδικά του χρόνια στην Τρίπολη, πλάι στον παππού του, παραδοσιακό ψάλτη, και συνεχίζεται, δεκαετίες μετά, με μια πορεία που όπως λέει ο ίδιος «άξιζε τον κόπο, γιατί η βυζαντινή μουσική είναι μια μεγάλη τέχνη και επιστήμη, που για να την καταλάβω πέρασαν χρόνια».

Πρέπει όμως να είναι κανείς πιστός για να ψάλλει; «Ας το πάρουμε ανάποδα», αποκρίνεται: «Οποιοσδήποτε μπορεί να σπουδάσει βυζαντινή μουσική – την έχω διδάξει σε μαθητές από άλλα δόγματα. Θα έλεγα, όμως, ότι το να βρίσκεται στο ψαλτήρι κάποιος ένθεος, δεν είναι απλώς προϋπόθεση, αλλά δεν μπορεί να γίνει και αλλιώς. Το ψεύτικο δεν θα έχει διάρκεια. Πρέπει κανείς να ψάλλει για τον Θεό, όχι για τον κόσμο και αυτό δεν ισχύει σαν αναγκαστικός όρος. Εγώ ψάλλω στο Μετόχι του Πανάγιου Τάφου. Δεν με ρώτησαν αν πιστεύω, με ρώτησαν αν ξέρω να ψάλλω. Αλλά δεν μπορεί κανείς, αν δεν πιστεύει, να στερηθεί την οικογένειά του, την καθημερινότητά του, για να είναι στην εκκλησία κάθε Κυριακή, Χριστούγεννα, Πάσχα ή Δεκαπενταύγουστο. Θα μπορούσε κάποιος να σπουδάσει βυζαντινή μουσική, αλλά δεν θα βγάλει τον προσευχητικό της χαρακτήρα εάν δεν πιστεύει ο ίδιος. Η καλύτερη εγγύηση για έναν ψάλτη –μπορώ να σας παραθέσω ηχητικά παραδείγματα γι’ αυτό– είναι να κλείνει τα μάτια και να προσεύχεται ή να ζει τα γεγονότα. Το βυζαντινό μέλος, τη “μουσική των αγγέλων” όπως έλεγε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, δεν μπορεί να το νιώσει ο κόσμος αν ο ψάλτης δεν είναι ειλικρινής, αν η προσέγγισή του δεν είναι και πέρα από τη μουσική».

Η προσέγγιση του Βυζαντινού Χορού «Τρόπος» περιλαμβάνει, εκτός από τα παραπάνω, και μια προσπάθεια να προσεγγιστεί το άγνωστο ρεπερτόριο της βυζαντινής μουσικής και να μεταφερθεί στο κοινό, ως μέρος του ευρύτερου βυζαντινού πολιτισμού, μέσα από εκδηλώσεις ή ηχογραφήσεις. Γιατί, σύμφωνα με τον κ. Αγγελίδη, υπάρχουν πτυχές της βυζαντινής μουσικής που παραμένουν υποφωτισμένες. «Πολλές φορές ο κόσμος είναι κουρασμένος, θέλει κάτι εύκολο», σχολιάζει ο πρωτοψάλτης, «και δεν αντέχει να παρακολουθήσει μια ακολουθία πάνω από μισή ώρα. Δυστυχώς, όμως, η βυζαντινή μουσική δεν προβάλλεται κιόλας. Μπορεί να γίνει μια συναυλία τη Μ. Εβδομάδα, τα Χριστούγεννα, αλλά όχι τον υπόλοιπο χρόνο, με παρουσίαση συνθετών βυζαντινής μουσικής. Γνωρίζετε στην Ελλάδα κάποια μεγάλη σκηνή που να καλύπτει την ελληνική μουσική, την αρχαία, τη βυζαντινή, τη δημοτική; Εχουμε μια δύναμη πολιτιστική, με την οποία απευθυνόμαστε στο εξωτερικό, μένει όμως στη θεωρία, δεν περνάει στην πράξη».

Ο Βυζαντινός Χορός «Τρόπος» ιδρύθηκε το 2005.

Τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, πάντως, τον προβάλλουμε, με διάφορους τρόπους. Και συνήθως, τέτοια εποχή θυμόμαστε ότι ο «άγιος των ελληνικών γραμμάτων» όσο διέμενε στην Αθήνα έψελνε στον μικρό ναό του Αγίου Ελισαίου, στο Μοναστηράκι. Στον Παπαδιαμάντη και στους ύμνους που συνδέονται με τη μορφή του είναι αφιερωμένη η δεύτερη εκδήλωση που θα πραγματοποιήσει στο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής ο Βυζαντινός Χορός «Τρόπος», το βράδυ της Μεγάλης Τετάρτης, στον Αγιο Ελισαίο. Τι θα περιλαμβάνει; Και τι γνωρίζουμε για τον Παπαδιαμάντη ως ψάλτη; «Μαρτυρίες ηχητικές δεν έχουμε», αποκρίνεται ο Κωνσταντίνος Αγγελίδης. «Ξέρουμε, βέβαια, ότι ήταν ένας άνθρωπος που ένιωθε τα ψαλλόμενα, ένιωθε τι γινόταν στην εκκλησία και γι’ αυτό πάντα συγκινούνταν. Κοίταζε επίσης να διασώσει την παράδοση των Κολλυβάδων αγιορειτών μοναχών, έκανε αγρυπνίες στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισαίου, όπου ήταν δεξιός ψάλτης, με αριστερό τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη και ιερέα τον άγιο παπα-Νικόλαο Πλανά. Οπως και ο παπα-Νικόλαος, που ήταν ιδιαίτερη περίπτωση, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ακόμη και σε σχέση με την εποχή του, ήταν αποτραβηγμένος και είχε διαφορετική στάση ζωής, που περιλάμβανε την εκκλησία. Πήγαινε και στην ταβέρνα. Εγραφε. Αλλά η εκκλησία ήταν βίωμά του. Και εκτός από πεζογράφος ήταν και υμνογράφος – έχουν διασωθεί υμνογραφικά κείμενα του, αρκετά από τα οποία θα ψάλουμε στην εκδήλωση. Ηταν λοιπόν άνθρωπος της εποχής του, αλλά κρατούσε μια παράδοση αιώνων».

Ιnfo:

Υμνολογικό οδοιπορικό στη Μεγάλη Εβδομάδα:

Μεγάλη Δευτέρα, 10.30 μ.μ., Μετόχι Παναγίου Τάφου (Ερεχθέως και Πρυτανείου)

Παπαδιαμάντης – Μνήμη δικαίου μετ’εγκωμίων: Μεγάλη Τετάρτη, 10.30 μ.μ., Ιερός Ναός Αγίου Ελισαίου (Άρεως 14)

Το αναλυτικό πρόγραμμα του 1ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής βρίσκεται στο nationalopera.gr.

Πηγή: https://www.kathimerini.gr

Πρόσφατες
δημοσιεύσεις
Λόγος και Μέλος: Άρθρο Θωμά Αποστολόπουλου «Δέκα λεπτομέρειες για τη βυζαντινή μουσική»
Μνήμη Μανόλη Κ. Χατζηγιακουμή: σκαπανέας, διασώστης, κιβωτός
«Το ευ ζην μου εδίδαξε ο Λυκούργος Αγγελόπουλος»
«Θα ανοίξω το στόμα της ψυχής μου και θα γεμίσει από Άγιο Πνεύμα»
Λόγος και Μέλος: «Κεχαριτωμένη χαίρε»