Ὁ Άγιος Ιωάννης επιδόθηκε στην άσκηση από νεαρή ηλικία και διετέλεσε ηγούμενος της μονής Σινά. Είναι γνωστός για το θαυμάσιο σύγγραμμά του «Κλίμαξ». Συνέγραψε τριάντα λόγους περί αρετής, όπου ο κάθε λόγος περιλαμβάνει και μία αρετή και συμβολίζει και ένα σκαλοπάτι που πρέπει να το ανεβούμε, για φτάσουμε στην ηθική τελείωση. «Η υπακοή είναι το πρώτο σκαλοπάτι, η μετάνοια το δεύτερο, και η μνήμη του θανάτου το τρίτο», υποστηρίζει, και ακολουθούν και τα άλλα.
Ο άγιος Ιωάννης συνδυάζει τη δογματική διδασκαλία με την ησυχαστική παράδοση και έτσι καταφέρνει να συμπεριλάβει σχεδόν όλα τα βασικά δόγματα της ορθόδοξης παράδοσης και να τα περάσει κωδικοποιημένα μέσα από το έργο του.
Ο Χριστὸς μάς προσφέρει την σωτηρία, αλλά η αποδοχή της στηρίζεται στη δική μας θέληση και συγκατάβαση, που αποδεικνύεται με την πράξη. Δεν επαρκεί να λέμε ότι αγαπούμε τον Χριστό. Χρειάζεται και να το δείχνουμε έμπρακτα. Και απόδειξη της έμπρακτης αγάπης μας προς τον Χριστό είναι ἡ τήρηση των εντολών Του, όπως ο Ίδιος μας βεβαιώνει.
Η παράσταση του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος και των Βατοπαιδινών μοναχών που τον ακολουθούν καθώς κινείται προς την «κλίμακα». Διακρίνεται καθαρά η γραμμή συμπληρώσεως από τους Γαλατσιάνους (1819) του τμήματος της παραστάσεως του 1312 που καταστράφηκε προκειμένου να διευρυνθεί (ή να διανοιγεί;) η είσοδος προς το διαβατικό της Αντιφωνήτριας
Ακούστε ένα τροπάριο αφιερωμένο στον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος από τον εσπερινό του Σαββάτου:
«Πάτερ Ἰωάννη ἔνδοξε, ταῖς τῶν δακρύων πηγαῖς,
τὴν ψυχὴν καθαιρόμενος, καὶ παννύχοις στάσεσι τὸν Θεὸν ἱλασκόμενος,
ἀνεπτερώθης πρὸς τὴν ἀγάπησιν τὴν τούτου, Μάκαρ, καὶ ὡραιότητα».
Κοντάκιον Ἦχος δ’ Ἐπεφάνης σήμερον
Ἐν τῷ ὕψει Κύριος τῆς ἐγκρατείας
ἀληθῆ σε ἔθετο ὥσπερ ἀστέρα ἀπλανῆ,
φωταγωγοῦντα τὰ πέρατα,
καθηγητὰ Ἰωάννη Πατὴρ ἡμῶν.
Στην κορυφή της εγκρατείας σε έβαλε ο Κύριος
σαν αστέρα απλανή, που φωτίζει τα πέρατα της οικουμένης
Καθηγητά Ιωάννη, πατέρα μας.
Σημεία για σχολιασμό
Στη μέση της περιόδου της νηστείας της Μ. Τεσσαρακοστής και μάλιστα στην ψηλότερη κορφή η εκκλησία θέσπισε τον εορτασμό του αγίου Ιωάννη της Κλίμακος, για να τον προβάλλει ως αγωνιστή των αρετών μέσα στο στάδιο των αρετών της Μ. Τεσσαρακοστής. Ακολουθώντας τη διδασκαλία του Χριστού να είμαστε ο λύχνος που μπαίνει ψηλά και φωτίζει και άλλους ανθρώπους, ο άγιος Ιωάννης αναδείχθηκε από τον Κύριο σε αστέρι που φωτίζει συνεχώς τα πέρατα της οικουμένης και έγινε καθηγητής της οικουμένης.
Ὁ Οἶκος
Οἶκον Θεοῦ ὡς ἀληθῶς σαυτὸν εἰργάσω Πάτερ,
ταῖς θείαις ἀρεταῖς σου σαφῶς κατακοσμήσας,
Τον εαυτό σου, Πάτερ, τον έπλασες πράγματι σαν οίκο Θεού
αι τον στόλισες με τις θείες αρετές σου
ὥσπερ χρυσίον τηλαυγές, πίστιν ἐλπίδα καὶ ἀγάπην ἀληθῆ,
θείους θεσμοὺς ἐκθέμενος, ἐγκρατείᾳ ἀσκήσας ὡς ἄσαρκος,
φρόνησιν, ἀνδρείαν, σωφροσύνην κτησάμενος ταπείνωσιν,
δι’ ἧς ἀνυψώθης·
Σαν το χρυσάφι που αστράφτει παρουσίασες ως θείους θεσμούς την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη, ασκήθηκες στην εγκράτεια σαν μην είχες σώμα και απέκτησες φρόνηση, ανδρεία, σωφροσύνη και ταπείνωση, με την οποία έφτασες στα ύψη.
διὸ καὶ ἐφωτίσθης εὐχαῖς ἀεννάοις, καὶ τοῦ οὐρανοῦ κατέλαβες τὰς σκηνώσεις, καθηγητὰ Ἰωάννη Πατὴρ ἡμῶν.
Γι αυτόν τον λόγο φωτίστηκες με αέναες προσευχές
και κατέκτησες ουράνιες κατασκηνώσεις, καθηγητά Ιωάννη, Πατέρα μας.
Σημεία για σχολιασμό
Το σώμα του Χριστιανού είναι ναός του Θεού και ο άγιος Ιωάννης έκανε τον εαυτό του οίκο Θεού, τον οποίο όμως τον στόλισε όχι με λαμπερό χρυσάφι αλλά με τις αρετές της πίστης, της ελπίδας και της αγάπης, οι οποίες είναι οι πιο σημαντικές χριστιανικές αρετές, αλλά επιπλέον και με τις αρχαιοελληνικές αρετές, την φρόνηση, την ανδρεία και την σωφροσύνη. Με αυτούς τους αγώνες ο άγιος Ιωάννης, που είναι ο καθηγητής και ο Πατέρας μας, κατόρθωσε να γίνει μόνιμος κάτοικος του ουρανού.
Δόξα…Ἦχος α’ Ἰδιόμελον
Δεῦτε ἐργασώμεθα ἐν τῷ μυστικῷ ἀμπελῶνι καρποὺς μετανοίας,
Εμπρός ας εργαστούμε στον μυστικό αμπελώνα
για να αποκτήσουμε καρπούς μετανοίας
ἐν τούτῳ ποιούμενοι οὐκ ἐν βρώμασι καὶ πόμασι κοπιῶντες,
ἀλλ’ ἐν προσευχαῖς καὶ νηστείαις τάς ἀρετὰς κατορθοῦντες,
και σε αυτόν εργαζόμενοι όχι για φαγητά και ποτά κοπιάζοντας
αλλά με προσευχές και νηστείες πετυχαίνοντας τις αρετές.
τούτοις ἀρεσκόμενος ὁ Κύριος τοῦ ἔργου δηνάριον παρέχει
δι οὗ ψυχὰς λυτροῦται, χρέους ἁμαρτίας, ὁ μόνος πολυέλεος.
Με αυτά αρέσκεται ο Κύριος και μας αποζημιώνει για την εργασία μας
με ένα «δηνάρο», το οποίο παίρνει για να μας ελευθερώσει
από το χρέος της αμαρτίας μας, αυτός που είναι ο μόνος πολυέλεος.
Σημεία για σχολιασμό
Βρισκόμαστε σε περίοδο νηστείας και καλούμαστε να εργαστούμε στον αμπελώνα του Κυρίου σαν τίμιοι εργάτες χωρίς να κοπιάζουμε για το τι θα φάμε και το τι θα πιούμε αλλά για το πως θα αποκτήσουμε τις αρετές με νηστείες και προσευχές. Έτσι ο Κύριος του αμπελώνα θα μας πληρώσει με ένα δηνάριο, δηλαδή με τα καλά μας έργα, που είναι το εισιτήριο για τον άλλο κόσμο, όπως ήταν και το δηνάριο που δίνανε οι αρχαίοι στον Πλούτωνα, για να τους μεταφέρει στον Κάτω κόσμο και εκεί να δικαστούν. Το δηνάριο, τα καλά μας έργα, που γίνονται και αυτά με την βοήθεια του Θεού, δεν αρκούν να ξεπληρώσουμε τα ουράνια αγαθά που μας ετοίμασε ο Θεός από καταβολής κόσμου, αλλά είναι μια ένδειξη της οφειλόμενης προς τον Κύριο αγάπης και μια ένδειξη ευγνωμοσύνης και αναγνώρισης του χρέους , δηλαδή αυτών που έκανε ο Χριστός για εμάς.
(ψαλμωδία του Χαρίλαου Ταλιαδώρου, άρχοντος πρωτοψάλτου του Ι.Ν. της του Θεού Σοφίας Θεσσαλονίκης)
