Φασισμός επί…χάρτου

Ο φετινός Μάης, μεταξύ πολλών άλλων, πέρασε και με επεισόδια στο Αριστοτέλειο, προκειμένου να δημιουργηθεί -ή να μην δημιουργηθεί -μία βιβλιοθήκη σε έναν χώρο του πανεπιστημίου που τελούσε υπό κατάληψη για τριάντα (30) χρόνια.

Mάης ήτανε και πριν 89 χρόνια, το 1933, όταν, πάλι, βιβλία ήταν τα θύματα μιας τεράστιας πυράς στο κέντρο του Βερολίνου.

Φαίνεται πως ο Μάης δεν συμπαθεί ιδιαίτερα το διάβασμα. Φαίνεται όμως και πως ο  Μάης «φουντώνει» τους ποικιλόχρωμους φασισμούς, που, προφανώς, ούτε εκείνοι συμπαθούν το διάβασμα, εκτός ίσως από την ανάγνωση μανιφέστων.

10 Μαΐου λοιπόν του 1933, στην πλατεία Μπέμπελπλατς (Bebelplatz) στο Βερολίνο, μπροστά στο πανεπιστήμιο Χούμπολτ (Humboltd), οι Nαζί έριξαν στην πυρά 20.000 βιβλία. Η πνευματική δημιουργία 400 περίπου συγγραφέων χάθηκε στις φλόγες. Επρόκειτο ουσιαστικά για τον πνευματικό αποκεφαλισμό της λογοτεχνικής και επιστημονικής κοινότητας της Δημοκρατίας της Bαϊμάρης.

Μπροστά στα έκπληκτα μάτια 70 χιλιάδων ανθρώπων που είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία της όπερας του Βερολίνου, αφιονισμένοι Ναζί φοιτητές κουβαλούσαν χιλιάδες βιβλία Γερμανών συγγραφέων, ποιητών και φιλοσόφων για να τα κάψουν. Η καψαλίθρες γέμιζαν τον βερολινέζικο ουρανό σαν, οι ιδέες των βιβλίων, αγανακτισμένες από το κατάντημα του ορατού κόσμου, αναζητούσαν να ξαναγυρίσουν στον αόρατο κόσμο τους.

Η φρικιαστική αυτή η ενέργεια σκηνοθετήθηκε ως μία αποτρόπαιη τελετουργία. Πρώτα, άναψαν οι φωτιές και κατόπιν, εν μέσω τρομακτικών ήχων ταμπούρλων και ανατριχιαστικές ιαχές θριάμβου από τα όργανα του χιτλερικού μεσσιανισμού, έφτασαν με κάρα και φορτηγά γεμάτα βιβλία.

Ο ναζιστής φοιτητής Χέρμπερτ Γκούντερ, 23 ετών, έβγαλε μία σύντομη ομιλία, μνημείο και πρότυπο για όλους τους ολοκληρωτισμός που ξέρουν πάντα να ντύνουν με μεγάλα λόγια και υψηλές ιδέες τις πιο φρικώδεις πράξεις:

«Παραδίδω στην πυρά ό,τι είναι αντιγερμανικό», είπε καταχειροκροτούμενος. Και συνέχισε, αναπαράγοντας τις πομφόλυγες του Υπουργού Εκπαίδευσης και Προπαγάνδας Γκέμπελς:

«Ο αιώνας του ακραίου εβραϊσμού διανοουμενισμού τελείωσε και η γερμανική επανάσταση άνοιξε και πάλι το δρόμο στο  γερμανικό ον».

Είναι πράγματι απίστευτη η ικανότητα του κάθε είδους φασισμού να ευτελίζει και να σπιλώνει τις ευγενέστερες λέξεις και τα υψηλότερα ιδεώδη. Απίστευτη είναι και η ικανότητά του να μην αποδέχεται τίποτε το ανεπίτρεπτο, προκειμένου να υλοποιηθούν τα οράματα και οι ιδεοληψίες του εκάστοτε στρατιωτικού ή πνευματικού Φύρερ.

Μεγαλύτερη απόδειξη ότι διάγουμε περίοδο ακραίου, αλλά και κρυμμένου φασισμού είναι αυτή ακριβώς η άρνηση της σχολικής, ακαδημαϊκής, οικογενειακής, ενίοτε και εκκλησιαστικής ανατροφής να ορίσει το «ανεπίτρεπτο». Δεν είναι ανεπίτρεπτο να χτυπήσεις μέχρι θανάτου τον οποιονδήποτε διαφωνεί με την ιδεοληψία σου. Δεν είναι ανεπίτρεπτο να μαχαιρώσεις ανυπεράσπιστο παιδί που δεν ανήκει στην ομάδα σου. Δεν είναι ανεπίτρεπτο να συκοφάντησης τον οποιονδήποτε στέκεται εμπόδιο στον πολιτικό αριβισμό σου. Δεν είναι ανεπίτρεπτο να σπιλώσεις τον οποιονδήποτε θεσμό και με θράσος να χλευάσεις τον θεσμικό ή τον πνευματικό προϊστάμενο σου εάν δεν αποδέχεται την εγκυρότητα των …θεϊκών  φωνών της ψυχοπαθολογίας σου.

Το φασισμό πρώτα τον πληρώνουν διαχρονικά οι πιο ευαίσθητοι άνθρωποι όπως οι έφηβοι και τα πιο ευαίσθητα πράγματα όπως τα βιβλία. Πότε δεν πληγώνονται οι αδίστακτοι και ποτέ δεν θα ανάψει πυρά για κινητά και tablet που καταδυναστεύουν τον προσωπικό χρόνο και το ανθρώπινο μυαλό.

Τότε, την εποχή του ανόδου του Ναζισμού, αντιστάθηκαν πολλοί. Μεταξύ τους και ο Γερμανός ζωγράφος Γκέοργκ Γκρος, που με τους καυστικούς του πίνακες βάλθηκε να αποδομήσει το «μεγαλείο» του Ναζισμού. Στο έργο του «Οι στυλοβάτες της κοινωνίας» (1926), ο Γκρος καταγράφει σαρκαστικά τα δεινά που έρχονται. Στο βάθος του πίνακα, μια πόλη έχει γίνει παρανάλωμα του πυρός, ενώ, ακριβώς μπορετά της, ένας ιεροκήρυκας εκφωνεί ένα ανούσιο κήρυγμα, κρατώντας τα μάτια κλειστά για να μη βλέπει τι ακριβώς συμβαίνει γύρω του. Ο δημοσιογράφος στα αριστερά κρατά στο χέρι εφημερίδες και απεικονίζεται να έχει εξευτελίσει το ρόλο του με την πληρωμένη πένα του, φορώντας ένα δοχείο νυκτός που αναδεικνύει την ποιότητα της σκέψης του. Στα δεξιά, απεικονίζεται ένας επιφανής σοσιαλδημοκράτης βουλευτής με κολάρο στο λαιμό, στοιχείο που αναδεικνύει την αιχμαλωσία του στα κομματικά του συμφέροντα και από το κεφάλι του βγαίνουν μόνο αχνές σκέψεις που δεν προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό στην κοινωνία. Σε πρώτο πλάνο ένας άνδρας με κομμένο κρανίο που ταυτίζεται με ναζιστή στρατιωτικό όπως φαίνεται από τον αγκυλωτό σταυρό στη γραβάτα του. Μόνη του έννοια η μπύρα και το πάθος του για πόλεμο με τον ένοπλο μαύρο ιππέα να ξεπροβάλει από το κεφάλι του κρατώντας σπαθί.

Έχω την εντύπωση πως ένας σύγχρονος ζωγράφος που θα αποφάσιζε να εναντιωθεί στο σημερινό ολοκληρωτισμό του «τα πάντα επιτρέπονται», πολύ θα δυσκολευόταν να εξαιρέσει ένα από τα πρόσωπα αυτά. Στη δική σου αντίληψη και ευαισθησία εναπόκειται, αναγνώστη μο, το τι και ποιον θα προσέθετες ή θα αφαιρούσες.