Μνησίκακος όπως η καμήλα

Όποιος αναζητεί φυσικό παράδειγμα για να εικονίσει και να περιγράψει την μνησικακία δεν έχει παρά να ανατρέξει στη συμπεριφορά της καμήλας, η οποία συσσωρεύει την οργή της και κάποια στιγμή την εκφράζει δυναμικά και ανεξέλεγκτα. Γράφει συγκεκριμένα ο Μ. Βασίλειος: Ο μνησίκακος μοιάζει με καμήλα που δεν λησμονεί κάποιο κτύπημα, αποταμιεύει την οργή και όταν βρει την ευκαιρία ανταποδίδει το κακό. Η καμήλα μοιάζει με εκείνους που δεν ξεχνούν το κακό που τους έγινε ούτε βέβαια και την ανάγκη της ανταπόδοσης και εκδίκησης.

Η μνησικακία περιγράφεται από τους Πατέρες της Εκκλησίας μας ως ένα από τα χειρότερα πάθη και λόγω των αιτίων που την προκαλούν αλλά και λόγω των ολέθριων συνεπειών που την συνοδεύουν.

Για να είναι κάποιος μνησίκακος θα πρέπει

– να μην είναι φιλόθεος, αφού αρνείται να συμπεριφέρεται όπως ο Θεός, δηλαδή ως αμνησίκακος,

– να μην είναι φιλάνθρωπος αλλά σκληρόκαρδος και ανάλγητος, να μην έχει δηλαδή αισθήματα συμπάθειας, κατανόησης και αγάπης για τον πλησίον,

– να μην προτιμά να δίνει αλλά να παίρνει, αφού απαιτεί να συγχωρείται για τα λάθη του από το Θεό και τους άλλους, αλλά ο ίδιος αρνείται να κάνει το ίδιο. Μοιάζει με τον δούλο της σχετικής παραβολής που εκλιπαρούσε μεν να του χαριστούν τα πολλά οφειλόμενα αλλά αρνήθηκε να κάνει το ίδιο σε συνδούλο του, του οποίου τα οφειλόμενα ήταν ελάχιστα (Ματθ. 18, 21 εξ.).

– να μην φέρεται στους άλλους με επιείκεια και ανοχή αλλά με αυστηρότητα και ακρίβεια,

– να μην αντιμετωπίζει το κακό με το αγαθό, καθώς γράφει ο Παύλος, αλλά με το κακό,

– Τέλος, να μην διαθέτει ίχνος αγάπης αλλά ποταμό μίσους και απόρριψης.

Η μνησικακία βλάπτει σοβαρά τόσο τον ίδιο τον φορέα της όσο και το περιβάλλον του. Ο λόγος του Ιωάννη της Κλίμακος είναι περιεκτικός: Μνησικακία σημαίνει μίσος της δικαιοσύνης, απώλεια των αρετών, δηλητήριο της ψυχής, σκουλήκι του νου, ντροπή της προσευχής, αποξένωση της αγάπης, αδιάκοπη αμαρτία, συνεχής κακία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Νείλος ο Ασκητής την παρομοιάζει με δάγκωμα σκορπιού που προκαλεί πολύ δυνατό πόνο, επειδή η μνησικακία κρύβει πολύ πικρό δηλητήριο..

Αναλυτικότερα:

-Η μνησικακία καταρχήν απομακρύνει τον άνθρωπο από το Θεό. Τον αποξενώνει από την παρρησία προς το Θεό, όπως γράφει ο Αντίοχος ο Μοναχός.Εξάλλου, κατά τον ιερό Χρυσόστομο, τίποτε άλλο δεν αποστρέφεται ο Θεός περισσότερο από τον μνησίκακο. Τελικά γίνεται η αιτία για να αποκλεισθεί από τη Βασιλεία των Ουρανών.

-Η μνησικακία αδικεί τον ίδιο τον μνησίκακο. Γεμίζει το ανθρώπινο εσωτερικό με ανησυχία, φοβίες, ψυχώσεις. Είναι εχθρός της πραότητας, της αοργησίας, της χαράς και της ψυχικής ηρεμίας, φίλος όμως της ψυχικής οδύνης. Ευνοεί το θυμό που κατατρώγει την ψυχή σαν το σαράκι και οδηγεί σε περιπέτειες.Ο ιερός Χρυσόστομος σχολιάζει: Όποιος μνησικακεί στρέφεται κατά του εαυτού του και όχι εναντίον των άλλων, γιατί τα δικά του αμαρτήματα καθιστά ασυγχώρητα και όχι τα δικά τους.

-Ο μνησίκακος δεν μπορεί να είναι ελεήμων, αφού η ελεημοσύνη προϋποθέτει την εσωτερική ελευθερία, κυρίως όμως την αγάπη ακόμη και προς όσους μας βλάπτουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Μ. Αθανάσιος συνδέει την μνησικακία εκτός των άλλων και με την φιλαργυρία. Είναι δε γνωστό ότι ο φιλάργυρος ουδέποτε μπορεί να είναι και ελεήμων.

-Ο μνησίκακος εύκολα οδηγείται στην καταλαλιά,τη συκοφαντία και σε ό,τι άλλο μπορεί να βλάψει τον πλησίον,  σημειώνει ο Ιωάννης της Κλίμακος. Το ίδιο ισχυρίζεται και ο Μ. Αθανάσιος: Η μνησικακία προκαλεί φθόνο, λύπη, κατάκριση, που μοιάζουν με μικρά βέλη του εχθρού αλλά ικανά να φονεύσουν κρυφά τους ανθρώπους.

-Η μνησικακία ακυρώνει όλες τις προσπάθειες καταπολέμησης των παθών αλλά και οικοδόμησης των αρετών. Ό,τι κτίζεται με κόπο και μακρόχρονους αγώνες πηγαίνει χαμένο: Όπου είναι φυτεμένη η μνησικακία, γράφει ο Αναστάσιος Σιναϊτης, εκεί τίποτε δεν ωφελεί, ούτε η νηστεία, ούτε η προσευχή, ούτε τα δάκρυα, ούτε η εξομολόγηση, ούτε η δέηση, ούτε η παρθενία, ούτε η ελεημοσύνη ούτε κάποιο άλλο αγαθό, γιατί όλα τα καταστρέφει η μνησικακία. Γι’  αυτό το λόγο δεν υπάρχει χειρότερη αμαρτία από την μνησικακία. Κάθε αμαρτία διαρκεί λίγο και γρήγορα τελειώνει, όπως για παράδειγμα η πορνεία, ενώ η μνησικακία διατηρεί συνεχώς φλογισμένο το πάθος. Το ίδιο γράφει και ο ιερός Χρυσόστομος: όταν υπάρχει μνησικακία τίποτε άλλο δεν ωφελεί, ούτε η νηστεία, ούτε η ελεημοσύνη, ούτε η προσευχή, ούτε η θεία μετάληψη.

-Ο μνησίκακος δεν μπορεί επομένως να προσέρχεται στη θεία κοινωνία, αφού είναι ξεκαθαρισμένο ότι κανείς δεν μπορεί να εκκλησιάζεται, ούτε καν να εορτάζει, καθώς γράφει ο ιερός Χρυσόστομος, αν δεν προηγείται η συμφιλίωση και η καταλλαγή με τον αντίδικο. Το είπε άλλωστε ο ίδιος ο Κύριος: Αν, όταν προσφέρεις το δώρο σου θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, πήγαινε πρώτα να συμφιλιωθείς με τον αδελφό σου και κατόπιν πρόσφερε το δώρο σου» (Ματθ. 5, 23-24).

Η μεγάλη διαφορά μεταξύ της μνησικακίας του ανθρώπου και εκείνης της καμήλας έγκειται στο γεγονός ότι η μνησικακία του ανθρώπου θεραπεύεται.

Καταρχήν υπάρχει μια μορφή μνησικακίας που όχι μόνο δεν κατηγορείται αλλά επαινείται κιόλας. Την επικαλείται μάλιστα ο Ιωάννης της Κλίμακος, όταν αναφέρεται στη μνησικακία κατά του διαβόλου. Μνησικακώντας κάποιος στους δαίμονες δεν μνησικακεί κατά των ανθρώπων.

– Πατρίδα απαλλαγής και αποξένωσης από την μνησικακία είναι ο εκκλησιασμός και η συνειδητή συμμετοχή στα κοινά. Ο κοινωφελής αποκλείεται να είναι και μνησίκακος. Στις εορταστικές και λατρευτικές συνάξεις μαθαίνει κάποιος να αδικείται και όχι να αδικεί, να συγχωρά και όχι να εκδικείται, να είναι ειρηνικός και όχι εριστικός ή συγκρουσιακός, να είναι φιλάνθρωπος και όχι εγωιστής.

-Αποτελεσματικό όπλο κατά της μνησικακίας είναι κατά τον  Γρηγόριο Νύσσης η προσευχή. Κοινωνώντας κάποιος με το Θεό και θεωρώντας τον ως συνεχώς παρόντα στη ζωή του είναι αδύνατον να μνησικακεί. Όπου υπάρχει Θεός δεν μπορεί να υπάρχει τίποτε που να τον στενοχωρεί και να αντιστρατεύεται στο θέλημά του.

-Το ισχυρότερο όπλο κατά της μνησικακίας είναι η αγάπη.  Όπου υπάρχει αγάπη εκεί εξαφανίζονται όλα τα κακά, σχολιάζει ο ιερός Χρυσόστομος. Η αγάπη εξαφανίζει το μίσος, ημερεύει δε και τους πιο άγριους των ανθρώπων. Ως προς τα πάθη που αφανίζει η αγάπη αναλυτικότερος είναι ο Μάξιμος ο Ομολογητής: Όποιος αγαπά αγνοεί τη δόξα, μαραίνει το φθόνο, ξεριζώνει το θυμό και την ανθρωποκτονία, την οργή, το δόλο, την υποκρισία, την ειρωνεία, την μνησικακία και την πλεονεξία.Το ίδιο παρατηρεί και ο αββάς Δωρόθεος. Όπου υπάρχει συμπάθεια, αγάπη και ταπείνωση εκεί δεν μπορεί να υπάρχει θυμός, μνησικακία ή άλλο πάθος.