Ορθόδοξη ανθρωπολογία και τεχνοανθρωπισμός
3 Ιουνίου 2022Πως φθάσαμε στον τεχνοανθρωπισμό; Οι απαρχές της επιστημονικής σκέψης
Στα προηγούμενα κεφάλαια διερευνήθηκε ημεγάλη εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας και έγινε μία αναφοράστο φιλοσοφικό ρεύματου Μετανθρωπισμού.Είναι γεγονός ότι οι εξελίξεις αυτές οδηγούν σε μία νέα εποχή, όπου τα όρια του ανθρώπου και της μηχανικής κατασκευής,παύουν να είναι ξεκάθαρα.Η σύγχυση αυτή επί της ουσίας, σημαίνει την αμφισβήτηση των οντολογικώνιδιαιτεροτήτων των ειδών του πλανήτη, αφού κάποιες από τις ιδιότητες της βιολογικής ύπαρξης αποδίδονται πλέον και στην ανόργανη ύλη. Σύμφωνα με τους θεωρητικούς του Μετανθρωπισμού, άνθρωπος, ζώα, φυτά και ανόργανα υλικά, μπορούν να συγχωνευτούν σε ένα νέο είδος ζωής, αποκτώντας συνείδηση,με νομικές και ηθικές αξιώσεις.
Προκειμένου να απαντηθούν τα δύο βασικά ερωτήματα που θέτει η εργασία, αν δηλαδή η μηχανή μπορεί να μετατραπεί σε ένα είδος ανθρώπου με συνείδηση ενώ παράλληλα ο άνθρωπος μπορεί χάσει μέρος της ανθρωπιάς του, έχοντας αναθέσει στις μηχανές πολλές από τις λειτουργίες που τον χαρακτηρίζουν, θα πρέπει να αναζητηθεί η έννοια του ανθρώπου και μάλιστα με τον τρόπο που αυτή κατανοείται από μία μερίδα των επιστημόνων, ώστε να γίνει κατανοητό πως έφθασε ο άνθρωπος στο σημείο να θεωρείται ως ένα υλικό, το οποίο μπορεί να τροποποιηθεί κατά βούληση.
Η σύγχρονη επιστημονική σκέψη έχει τις ρίζες της στην περίοδο της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού. Η αντίδραση στη θεοκρατία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας οδήγησε τη διανόηση στην άποψη, ότι κέντρο της ζωής και της σκέψης θα πρέπει να είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και όχι ο Θεός. Ωστόσο οι απαρχές της επιστημονικής σκέψης βρίσκονται στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία.Αναζητώντας τις ρίζες της επιστήμης,μπορούμε να ανατρέξουμε στους προσωκρατικούς Έλληνες φιλοσόφους και ιδιαίτερα στον πρωτοπόρο αρχαίο φιλόσοφο Θαλή τον Μιλήσιο. Στην Ιωνία τον 6ο αι. π. Χ., η φιλοσοφίαεγκατέλειψε τον μυθολογικό τρόπο αναζήτησης της αλήθειας[1] και ξεκίνησε το ταξίδι του ανθρώπου στον χώρο της επιστήμης, αναζητώντας πιο στέρεες βάσεις για την εύρεση της αλήθειας. Λίγους αιώνες αργότερα ο Αριστοτέλης, με τη μέθοδο συλλογιστικής που ανέπτυξε, καθιερώθηκε ως ο πατέρας της κλασικής λογικής, η οποία κυριάρχησε επί αιώνες και εξακολουθεί να ισχύει σε κάποιους επιστημονικούς κλάδους μέχρι και σήμερα, κυρίως στον χώρο της δυτική σκέψης[2].
Τον 17ο αι. ύστερα από την περίοδο του Μεσαίωνα, άρχισε να αναδύεται μία επανάσταση στον κόσμοτων επιστημών και της φιλοσοφίας, ύστερα από τις συγκλονιστικές ανακαλύψεις του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα[3]. Η ανακάλυψη των νόμων της φυσικής που ανέτρεπαν τα μέχρι τότε δεδομένα, κλόνισε την απόλυτη εμπιστοσύνη που είχε ο άνθρωπος του Μεσαίωνα στη δυτική Εκκλησία και οδήγησε με τον καιρό στην απολυτοποίηση ενός συγκεκριμένου τρόπου σκέψης και μιας συγκεκριμένης μεθοδολογίας στην αναζήτηση της αλήθειας. Οι νέες αυτές ανακαλύψεις, σε συνδυασμό με την αναβίωση του θαυμασμού για την αρχαία ελληνική σκέψη, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις ώστε να αναδυθούν νέοι φιλοσοφικοί στοχασμοί και καινούργιοι τρόποι επιστημονικής αναζήτησης. Ο Ανθρωπισμός κατέλαβε τη θέση της θεοκεντρικής σκέψης του Μεσαίωνα, χωρίς ωστόσο εκείνη την εποχή να πάψει η πίστη στον Θεό. Σταθμός στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία θεωρείται το έργο του René Descartes, με τη θεμελίωση της φιλοσοφίας της αιτιοκρατίας ή ντετερμινισμού όπως καθιερώθηκε να λέγεται, σύμφωνα με την οποία το σύμπαν και ολόκληρη η δημιουργία, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, λειτουργούν με βάσει συγκεκριμένους κανόνες της φυσικής, με τον τρόπο που λειτουργεί μία μηχανή, στην οποία οφείλεται και η ονομασία μηχανοκρατία ή μηχανιστικός υλισμός[4]. Έτσι όλα τα φαινόμενα, είτε πρόκειται για φυσικά, είτε για βιολογικά, είτε για ψυχικά, υπάγονται στον ίδιο φυσικό μηχανισμό. Ο νόμος αιτίας-αποτελέσματος διέπει τα πάντα με τέτοιο τρόπο, ώστε το μέλλον να θεωρείται απόλυτα προβλέψιμο[5].ΟDescartes πίστευε στον ανθρωπολογικό δυϊσμό, θεωρώντας ότι το μέρος του ανθρώπου που υπάγεται στους νόμους της μηχανικής είναι η βιολογική του υπόσταση.Εξαιρούσε όμως την ψυχή από τους νόμους αυτούς[6].Παράλληλα, ανάλογα με την προτεραιότητα που έδιναν στην πηγή της γνώσης τα διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα, εμφανίστηκε η αισθησιαρχία, όπου αληθινό είναι μόνο αυτό το οποίο μπορεί να γίνει αντικείμενο των αισθήσεων του ανθρώπου, ενώ μία παραλλαγή αυτής, ο εμπειρισμός, θεωρούσε ως την πιο αξιόπιστη πηγή της αλήθειας την εμπειρία[7].
Άλλα ρεύματα που προέκυψαν από τις ευρωπαϊκές διανοητικές ζυμώσεις της εποχής μετά τον διαφωτισμό μέχρι και τις μέρες μας, ήταν ο υλισμός, σύμφωνα με τον οποίο η ύλη, στην οποία υπάγεται και το πνεύμα, είναι η μόνη πραγματική αξία, ο θετικισμός, στον οποίο απορρίπτεται κάθε έννοια μεταφυσικής, αφού το μόνο που υπάρχει είναι η μαθηματική λογική και ο νατουραλισμός,όπου διακηρύσσεται ότι κάθε τι αληθινό μπορεί να εξηγηθεί αποκλειστικά και μόνο με τους νόμους της φυσικής[8]. Μία πιο σύγχρονη και ίσως η πιο ακραία μορφή ορθολογισμού, είναι ο λεγόμενος οπερασιοναλισμός, σύμφωνα με τον οποίο, πραγματικό και άρα αληθινό είναι μόνο ότι μπορεί να υπαχθεί σε μία κλίμακα και να μετρηθεί επί τη βάση της [9].
Στην προσπάθειά της η επιστήμη να αποφύγει την υποκειμενικότητα και να γίνει όσο το δυνατόν πιο έγκυρη, έφθασε στο σημείο να απολυτοποιήσει συγκεκριμένους τρόπους διερεύνησης της πραγματικότητας. Με αυτόν τον τρόπο όμως παρέβλεψε το γεγονός, ότι η αναζήτηση της καθολικής αλήθειας υπερβαίνει κατά πολύ τη σχετικότητα των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Είτε πρόκειται για τις αισθήσεις, είτε για την εμπειρία, είτε για την μαθηματική προσέγγιση, είτε για την υλιστική ερμηνευτική, όλες αυτές οι μέθοδοι χάνουν την αξία τους όταν απολυτοποιούνται και θεωρούνται ως η μόνη δίοδος προς την αλήθεια. Η καθολικότητα της αλήθειας και η σχετικότητα της ανθρώπινης σκέψης, είναι δύο παράμετροι τις οποίες θα έπρεπε πάντα να λαμβάνονται υπόψη, όταν επιχειρείται να γίνει αναγωγή στην ουσία των πραγμάτων. Η εγκυρότητα της επιστήμης θεωρείται δεδομένη, ωστόσο θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι τα ανθρώπινα εργαλεία είναι ανεπαρκή για την κατανόηση της αλήθειας ως σύνολο.
Σήμερα, πολλές από τις βεβαιότητες των φιλοσοφικών αυτών ρευμάτων, τίθενταιυπό αμφισβήτηση. Η επιστήμη, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι όσα περισσότερα ανακαλύπτει, τόσο περισσότερα νέα προβλήματα εμφανίζονται, έχει μία καθολικότερη άποψη για την ουσία των πραγμάτων. Στη σύγχρονη εποχή, η πρόοδος της φυσικής και ηανακάλυψη των νόμων της κβαντομηχανικής,η πρόοδος της ψυχολογίας, της νευροφυσιολογίας και η ανακάλυψη της θεωρίας της σχετικότητας από τον Albert Einstein, συνέβαλλαν στη σχετικοποίηση κάποιων από τα επιστημονικά συμπεράσματα, τα οποία μέχρι πρότινος θεωρούνταν απόλυτα. Είναι επιβεβαιωμένο από πολλές επιστήμες, ότι οι ανθρώπινες αισθήσεις είναι ελλιπείς, όσον αφορά στην ικανότητα μιας πλήρους και ολοκληρωμένης ανάγνωσης και ερμηνείας του κόσμου, σε αντίθεση με αυτά που πίστευεο άνθρωπος κατά την εποχή της Αναγέννησης. Σήμερα ηανακάλυψη ότι τα πάντα, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, υπάρχουν σε ένα περιβάλλον τουλάχιστον τετραδιάστατο, ενώ ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί και αντιλαμβάνεται μόνο τις τρείς από τις τέσσερεις διαστάσεις, αλλά και το γεγονός ότι οι εγκεφαλικές λειτουργίεςσυλλαμβάνουν μόνο ένα μικρό φάσμα των πληροφοριών που δέχονται από το περιβάλλον, οδηγούν την επιστήμη στο βέβαιο συμπέρασμα ότι ο κόσμος είναι διαφορετικός από τον τρόπο με τον οποίο τον αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος[10].Στην σύγχρονη εποχή, η επιστημονική σκέψη κάνει την αυτοκριτική της, αναγνωρίζοντας ότι η αναζήτηση της αλήθειας μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους και μέσα από το πρίσμα όλων των επιστημών, αλλά και άλλων μορφών σκέψης, που μπορεί να βρίσκονται πέρα από τον χώρο της επιστήμης με τη στενή έννοια του όρου, αλλά σίγουρα με τον τρόπο τους μπορούν να συμβάλλουν στη γνώση της πραγματικότητας..
Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ
