Προσέγγιση της ιατρικής και πολιτικής διαχείρισης της πανδημίας covid-19 στη βάση των θεμελιωδών αρχών της βιοηθικής και της χριστιανικής ηθικής

24 Ιουνίου 2022

Eισαγωγή

Η πανδημία COVID-19 επηρέασε βαθιά και σε παγκόσμια κλίμακα συστήματα υγείας και δημόσιας διοίκησης, οικονομικά και πολιτικά μοντέλα, μοντέλα κοινωνικής συμπεριφοράς και ηθικής. Ο τρόπος αντίδρασης σε επίπεδο κρατών δεν ήταν ενιαίος. Διαφορές υπήρχαν τόσο στα μέτρα αντιμετώπισης και προστασίας (είδος, έκταση, αυστηρότητα, χρονοδιάγραμμα, προτεραιότητες, αιτιολογημένη στόχευση), όσο και στα μέτρα για την επάνοδο στην πρότερη κατάσταση.

Η καθολικότητα και σφοδρότητα του υγειονομικού κινδύνου, τα ακραία μέτρα και οι επείγουσες διαδικασίες νομοθέτησης και εφαρμογής αυτών μας έφεραν αντιμέτωπους με βιοηθικά διλήμματα και προβληματισμούς. Η  προσέγγιση των μέτρων αυτών με βάση τις θεμελιώδεις αρχές της Βιοηθικής και της Χριστιανικής Ηθικής αναδεικνύει τον πυρήνα του ηθικού προβληματισμού που αφορά στα κριτήρια λήψης αποφάσεων και στο αποτύπωμα της εφαρμογής των μέτρων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η Βιοηθική με τις θεμελιώδεις αρχές της συμπλέει σε μεγάλο βαθμό με τον χώρο των ατομικών δικαιωμάτων, γεγονός που άλλωστε έχει εκφραστεί και μέσω της Οικουμενική Διακήρυξης για την Βιοηθική και τα ανθρώπινα Δικαιώματα. Στην παρούσα ΜΔΕ θα εξεταστούν αναλυτικά τα μέτρα αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης με βάση τις αρχές αυτές και θα αξιολογείται το πλαίσιο λήψης αποφάσεων, καθώς και οι επιπτώσεις σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η Χριστιανική Ηθική προσφέρει μία διακριτή θεώρηση και μέσω αυτής θα εξεταστεί η στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς και θα αποτυπωθεί ένα συνολικό ηθικό πλαίσιο που δικαιολογεί και καθοδηγεί αποφάσεις και προσεγγίσεις διαχείρισης της πανδημίας.

Θεμελιώδεις αρχές Βιοηθικής

Η Βιοηθική αποτελεί διεπιστημονικό κλάδο με αντικείμενο την ενασχόληση με τα ηθικά προβλήματα που αναφύονται από τις αλματώδεις εξελίξεις στο χώρο της Ιατρικής, της Βιολογίας, της Γενετικής, της Βιοτεχνολογίας  και άλλων επιστημών της ζωής που δεν μπορούν να εξεταστούν και να αντιμετωπιστούν από την «κλασική» ηθική της Ιατρικής, η οποία περιορίζεται στις ηθικές υποχρεώσεις των ιατρών κατά την εξάσκηση του επαγγέλματός τους, καθώς και στη σχέση ιατρού ασθενούς [1,2]. Η Βιοηθική καθιερώθηκε ως ασφαλιστική δικλείδα απέναντι στην ιλιγγιώδη τεχνοεπιστημονική πρόοδο, αλλά και ως τόπος συνάντησης και συμφιλίωσης επιστήμης και αξιών, βιοτεχνολογικής προόδου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων [3].

Από τον Όρκο του Ιπποκράτη και την Ιατρική Ηθική του Thomas Percival (1806) , μέχρι τις σύγχρονες διακηρύξεις αρχών στην Βιοϊατρική,  μπορούμε να αναγνωρίσουμε ποικίλες ηθικές προσεγγίσεις και κανονιστικά πλαίσια, όπως η βασισμένη σε αρχές προσέγγιση (principle-based approach) [5], η προσέγγιση του απόλυτου κανόνα (absolute rule approach) [6], η ωφελιμιστική προσέγγιση (utilitarian approach) [7], η προσέγγιση που βασίζεται στην αρετή (virtue-based approach) [8], η προσέγγιση της φροντίδας (care approach) [9], η περιπτωσιολογική προσέγγιση (case approach) [10] .

Κατά τους Beauchamp και Childress υπάρχουν τέσσερις prima facie αρχές, που διέπουν τη Βιοηθική:

1.Η αρχή του σεβασμού της αυτονομίας

2.Η αρχή της αγαθοποιίας

3 .Η αρχή του μη βλάπτειν

4. Η αρχή της δικαιοσύνης [4].

Μεταξύ άλλων δευτερευουσών αρχών συγκαταλέγονται η υποχρέωση της αλήθειας προς τον ασθενή, η τήρηση του ιατρικού απορρήτου και  η συναίνεση μετά από ενημέρωση [4]. Στη βιβλιογραφία έχουν υποστηριχθεί διαφορετικές ιεραρχήσεις των βασικών αυτών αρχών, έχουν προταθεί επιπλέον κανόνες, έχει κατακριθεί η προσέγγιση που βασίζεται σε αρχές χρησιμοποιώντας τον όρο «principalism» [11], όπως επίσης έχουν υποστηριχθεί αυτόνομες θεωρήσεις όπως η Χριστιανική θεώρηση του Engelhardt [12].

Σύμφωνα με την UNESCO  «είναι αναγκαίο και καίριο για τη διεθνή κοινότητα να διατυπώσει οικουμενικές αρχές που θα θεμελιώσουν την απάντηση της ανθρωπότητας

στα αλλεπάλληλα διλήμματα και τις διαμάχες που η επιστήμη και η τεχνολογία

δημιουργούν για την ανθρωπότητα και το περιβάλλον» [13]. Οι αρχές αυτές με βάση την Οικουμενική Διακήρυξη για την Βιοηθική και τα ανθρώπινα Δικαιώματα (2005) είναι :

1) Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

2) Η αρχή της αγαθοποιίας : μεγιστοποίηση της ωφέλειας και ελαχιστοποίηση της βλάβης.

3) Η αρχή της αυτονομίας και της ατομικής ευθύνης.

4) Η αρχή της συναίνεσης μετά από ενημέρωση

6) Ο σεβασμός προς την ευαλωτότητα και την ακεραιότητα του ατόμου.

7) Η αρχή της ιδιωτικότητας και της εμπιστευτικότητας.

8) Η αρχή της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ευθυδικίας.

9) Η αρχή της μη διάκρισης και του μη στιγματισμού.

10) Ο σεβασμός στην πολιτισμική διαφορετικότητα και στον πλουραλισμό.

11) Η αρχή της αλληλεγγύης και της συνεργατικότητας.

12) Η αρχή της κοινωνικής ευθύνης στα θέματα Υγείας

13) Η συμμετοχή όλων στα οφέλη που προκύπτουν από την επιστημονική έρευνα.

14) Η προστασία των μελλοντικών γενεών.

15) Η προστασία του περιβάλλοντος, της βιόσφαιρας και της βιοποικιλότητας.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

 

Παραπομπές:

[1]  Κόιος, Ν.  Ηθική θεώρηση των τεχνικών παρεμβάσεων στο ανθρώπινο γονιδίωμα. Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη 2002; σελ.97  Retrieved December 9, 2021, from https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/20515

[2] Πρωτοπαπαδάκης Ε. Δ.   Κλωνοποίηση και Βιοηθική. Εκδόσεις Παπαζήση , Αθήνα 2013; σελ.22-23

[3] Δραγώνα-Μονάχου, Μ. (2015). Ηθική και βιοηθική. Επιστήμη Και Κοινωνία: Επιθεώρηση Πολιτικής Και Ηθικής Θεωρίας, 8, 1. https://doi.org/10.12681/sas.715

[4] Beauchamp, T. L., & Childress, J. F. (2009). Principles of Biomedical Ethics. Oxford University Press.

[5] Kuhse, H., & Singer, P. A Companion to Bioethics, Wiley-Blackwell 2009; p.67

[6] Kuhse, H., & Singer, P. A Companion to Bioethics, Wiley-Blackwell 2009; p.77

[7] Kuhse, H., & Singer, P. A Companion to Bioethics, Wiley-Blackwell 2009 ; p. 85

[8] Kuhse, H., & Singer, P. A Companion to Bioethics, Wiley-Blackwell 2009 ; p.91

[9] Kuhse, H., & Singer, P. A Companion to Bioethics, Wiley-Blackwell 2009 ; p. 105

[10] Kuhse, H., & Singer, P. A Companion to Bioethics, Wiley-Blackwell 2009 ; p.117

[11] K. Danner Clouser, Ph.D., Bernard Gert, Ph.D., A Critique of Principlism, The Journal of Medicine and Philosophy: A Forum for Bioethics and Philosophy of Medicine, Volume 15, Issue 2, April 1990, Pages 219–236, https://doi.org/10.1093/jmp/15.2.219

[12] Engelhardt, H. T. Τα θεμέλια της Βιοηθικής: Μία Χριστιανική θεώρηση, Εκδόσεις Αρμός 2017.

[13] UNESCO. (n.d.). Universal declaration on bioethics and human rights. UNESCO. Retrieved December 9, 2021, from http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=31058&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html