Η Αγία Παρασκευή μέσα από το Απολυτίκιό της

Γνωστός ο βίος της Αγίας Παρασκευής και θαυμαστή η πολιτεία της. Ενήθλησε στερρώς και κέρδισε επαξίως τον στέφανο της θείας δόξης, αυτόν που αποδίδει ο Κύριος σ’ όλους όσους αγωνίστηκαν «τον αγώνα τον καλόν» και ολοκλήρωσαν με επιτυχία την πορεία των (Τιμ. Β’, δ’ 5-8).

Έτσι, λοιπόν, ο υμνογράφος, του οποίου το όνομα δεν γνωρίζομε, εμπνεόμενος από το παράδειγμα της Αγίας, συνέθεσε το Απολυτίκιό της, πλούσιο σε έκφραση και βαθύ σε θεολογικό περιεχόμενο. Αξίζει, θεωρούμε, να το προσεγγίσωμε και να προσπαθήσωμε να το κατανοήσωμε, δεδομένου ότι πρόκειται, κατά κοινή ομολογία, για ένα από τα δυσκολώτερα Απολυτίκια. Όσο περισσότερο, όμως, εμβαθύνει κανείς στην υπέροχη γλώσσα του και διεισδύει στα πυκνά του νοήματα, τόσο μεγαλύτερη ωφέλεια αποκομίζει και ο ίδιος και έτσι οδηγείται καλύτερα στην μίμηση της Αγίας, πράγμα το οποίο αποτελεί, εξ άλλου, και τον στόχο κάθε Χριστιανού: «μνήμη Αγίου, μίμησις Αγίου».

Παραθέτομε, στην συνέχεια, το Απολυτίκιο, τοποθετώντας τα κόμματα όχι με βάση τις παύσεις, κατά το ψάλσιμο, αλλά με βάση το νόημα. Να διευκρινίσωμε, επίσης, ότι η απόπειρά μας στοχεύει όχι στην πιστή απόδοση, αλλά στην ερμηνευτική προσέγγιση του Απολυτικίου, για την οποία λάβαμε φυσικά υπ’ όψιν και αντίστοιχες ερμηνευτικές προσπάθειες.

«Την σπουδήν σου τη κλήσει κατάλληλον εργασαμένη, φερώνυμε,

την ομώνυμόν σου πίστιν εις κατοικίαν κεκλήρωσαι, Παρασκευή αθληφόρε·

όθεν προχέεις ιάματα και πρεσβεύεις υπέρ των ψυχών ημών.»

Γίνεται φανερό, μετά από μια πρώτη προσέγγιση, ότι ο υμνογράφος δεν χειρίζεται μόνον με ευελιξία την γλώσσα αλλά θεολογεί κιόλας. Κατορθώνει, μάλιστα, να αποδώση με συντομία αλλά και ευστοχία την παράδοση της Εκκλησίας για την Αγία, θεμελιώνοντας, παράλληλα, τον λόγο του πάνω στις θείες γραφές.

Ο βασικός του στόχος είναι να δείξη ότι η Παρασκευή, που το όνομά της σημαίνει προετοιμασία, δεν έκανε τίποτε άλλο στην επίγεια ζωή της από το να προετοιμάζη τον εαυτό της για την ουράνια Βασιλεία. Για να πετύχη τον στόχο του ο υμνογράφος, αξιοποιεί άριστα τις δυνατότητες που του προσφέρει τόσο ο εκφραστικός πλούτος όσο και η δομή της γλώσσας μας.

Λέει, λοιπόν, ότι η Αγία εργάστηκε με τέτοιο ζήλο («σπουδή»), που αποδείχθηκε αντάξιος του ονόματός της («τη κλήσει κατάλληλον»). Έτσι η «κλήσις», εδώ, δηλώνει το όνομα, η δε κλητική προσφώνηση «φερώνυμε» – εσύ που φέρεις το όνομα- χρησιμοποιείται αντί του ονόματός της! Η «σπουδή» συντάσσεται με το επίθετο «κατάλληλος» (προληπτικό κατηγορούμενο, που δηλώνει εξέλιξη), για να δειχθή ότι ο ζήλος της Αγίας είχε αίσιο αποτέλεσμα, αντίστοιχο της προσπαθείας της, της προπαρασκευής της, όπως δηλώνει και το όνομά της.

Ο δεύτερος, συμφώνως με το νόημα και όχι με το ψάλσιμο, στίχος είναι και ο πλέον δύσκολος. Κατά λέξη, έχεις κληρονομήσει ως αιώνια κατοικία την ομώνυμή σου πίστη («την ομώνυμόν σου πίστιν εις κατοικίαν κεκλήρωσαι»). Τι σημαίνει, όμως, «ομώνυμος πίστις»; Σημαίνει ότι η Αγία σε ο τι επίστευσε, για τούτο και αγωνίστηκε, και αυτό, τελικά, την πίστη της, έλαβε ως ουράνια κατοικία της! Γι’ αυτό την ονομάζει «ομώνυμη», διότι η δική της σταθερή και ακράδαντη πίστη στον Θεό την ωδήγησε στην απόκτηση της ουράνιας Βασιλείας. Ο λόγος του υμνογράφου, στο σημείο αυτό, είναι απολύτως ευθυγραμμισμένος με τον θείο λόγο ότι είναι η «πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων» (Εβρ., ια’ 1) και ότι οι προσπάθειες του Χριστιανού στοχεύουν στην απόκτηση της ουρανίου βασιλείας, που είναι η «μέλλουσα πόλη» (Εβρ., ιγ’ 14).

Επομένως, οι λέξεις συνδυάζονται με τέτοιο τρόπο (π.χ. Παρασκευή-προετοιμασία, προετοιμασία-πίστις, πίστις-κατοικία), ώστε να δηλώνουν όχι μόνον εννοιολογική σχέση αλλά και να υποστηρίζουν τον κεντρικό συλλογισμό του υμνογράφου ότι η Παρασκευή έκανε με τον επίγειο βίο της μια συνεχή προπαρασκευή για την απόκτηση της πολυπόθητης ουρανίου κατοικίας, στην οποία πίστευε με όλες της τις δυνάμεις και την οποία τελικά έλαβε από τον Θεό ως δώρο για την ακλόνητη πίστη της.

Γίνεται, έτσι, κατανοητό πόσο όμορφα διακονεί ο Έλλην λόγος τον λόγο του Θεού, στην υπηρεσία του οποίου τέθηκε, εξ άλλου, από τους θεοφόρους Πατέρες της Εκκλησίας μας και από τους επίσης θεοφώτιστους υμνογράφους μας!

Στην συνέχεια, η Παρασκευή καλείται «αθλοφόρος ή αθληφόρος». Όπως ο αθλητής αγωνίζεται και κερδίζει το επίγειο βραβείο («άθλον»), έτσι και οι αγωνιστές Άγιοι ελάμβαναν με την άθληση, και μάλιστα με το μαρτύριό των, το ουράνιο βραβείο.

Τέλος, το «όθεν» δηλώνει συμπέρασμα: Κατά συνέπεια, χαρίζεις πλουσιοπάροχα σε εμάς («προχέεις») τις ιάσεις σου και πρεσβεύεις για λογαριασμό των ψυχών μας. Αξίζει να παρατηρήσωμε, στο σημείο αυτό, τόσο την χρήση της οριστικής εγκλίσεως, που δηλώνει βεβαιότητα, όσο και την χρήση του ενεστωτικού χρόνου, που δηλώνει διάρκεια στο παρόν – μέλλον, γεγονός που φανερώνει την σταθερή πεποίθηση του υμνογράφου ότι η Αγία θα προσφέρη «νυν και αεί» τις θαυματουργικές της θεραπείες και θα αναπέμπη τις σωτήριες πρεσβείες της υπέρ των ψυχών ημών.

Καθίσταται, επομένως, φανερό, μέσα από την μελέτη και την απόπειρα ερμηνείας του τροπαρίου αυτού, ότι αξίζει να μελετάμε τους πνευματικούς μας θησαυρούς και να εμβαθύνωμε στα νοήματά των, με όχημα την υπέροχη ελληνική μας γλώσσα που είθε να την καλλιεργούμε επαξίως προς δόξα Θεού και επ’ ωφελεία πάντων ημών. Γένοιτο!