Τεχνητή συναισθηματική νοημοσύνη

Tο στοίχημα σήμερα  των ερευνητών της υπολογιστικής επιστήμης, είναι η κατασκευή συναισθανόμενων μηχανών.Το 1996 η ανακάλυψη των κατοπτρικών νευρώνων του εγκεφάλου, ύστερα από πειράματα σε πιθήκους, οδήγησε στο συμπέρασμα ότι αυτοί οι νευρώνες σχετίζονται άμεσα με την ενσυναίσθηση, τη δυνατότητα δηλαδή του ανθρώπου να μπορεί να μοιραστεί συναισθηματικές καταστάσεις, στη θέση κάποιου άλλου υποκείμενου, όταν αυτόβρίσκεται σε δύσκολη θέση[1].

Αυτή η ανακάλυψη, σε συνδυασμό με την άποψη ότι το συναίσθημα είναι  ένα σύνολο βιοχημικών αλγόριθμων, οδήγησε στην πίστη ότι μπορούν να δημιουργηθούν υπολογιστές με συναισθηματική νοημοσύνη. Ωστόσο σε τι θα εξυπηρετούσε η δημιουργία συναισθημάτων σε έναν υπολογιστή; Δεδομένου ότι για πολλούς επιστήμονες η ύπαρξη των συναισθημάτων μπορεί να δυσκολεύσει την επιβίωση κάτω από ορισμένες συνθήκες[2], το ερώτημα αυτό αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.Σήμερα η άποψη ότι το συναίσθημα είναι λιγότερο σημαντικό για τη διαιώνιση του είδους, δεν γίνεται αποδεκτή από τους περισσότερους ερευνητές, οι οποίοιαντιλαμβάνονται την προσωπική και κυρίως την κοινωνικήσημασία των συναισθημάτων, αφού αν και τις περισσότερες φορές έμμεσα, τα συναισθήματα συμβάλουν κατά πολύ στη συνέχιση της ζωής[3]. Για τον λόγο αυτόν σχεδιάζονται προγράμματα με στόχο την συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ του ανθρώπου και υπολογιστή και ιδιαίτερα για περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν θέματα ψυχικής υγείας.

Μια μηχανή θεωρείται ότι διαθέτει συναισθηματική νοημοσύνη αν μπορεί να «είναι ικανή για εμφάνιση του συναισθήματος,πολυεπίπεδη και ποικίλη παραγωγή συναισθημάτων, συναισθηματική εμπειρία, αλληλεπίδραση σώματος και νου»[4]. Τυπικά υπάρχουν μηχανές που εμφανίζουν τέτοιου είδους αντιδράσεις. Ωστόσο πρόκειται πράγματι για συναίσθημα, ή για μίμηση αντιδράσεων που παραπέμπουν σε συναίσθημα; Αν μάλιστα ληφθεί υπόψηο υποκειμενικός και αποκλειστικά βιωματικός τρόπο ύπαρξης των qualia, είναι αδύνατο κάποιος να αποδείξει (μήπως εδώ ο απόλυτος θετικισμός λειτουργεί ως μπούμερανγκ;)ότι κάτι άλλο έξω από τον ίδιο τον παρατηρητή βιώνει ένα συναίσθημα. Αν εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο ένας υπολογιστής μπορεί να αναγνωρίσει τα συναισθήματα του ανθρώπου, ώστε να ανταποκριθεί ανάλογα, θα διαπιστωθεί ότι δεν έχει καμία σχέση με την ενσυναίσθηση. Η αναγνώριση τυπικών εκφράσεων του προσώπου, η γαλβανική αντίδραση δέρματος, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, η ανάλυση ομιλίας, η γλώσσα του σώματος[5], είναι παραδείγματα μεθόδων, στις οποίες στηρίζεται  η συναισθηματική διάδραση ανθρώπου –υπολογιστή. Είναι φανερό ότι αυτές οι μέθοδοι ελάχιστη σχέση έχουν με το ανθρώπινο συναίσθημα. Οι άνθρωποι μπορούν να αναγνωρίσουν  τις εκφράσεις του προσώπου, ή να νιώσουν το συναίσθημα στη φωνή του συνομιλητή τους, με τρόπο βιωματικό και στιγμιαίο, χωρίς να χρειάζονται μετρήσεις, μέθοδοι και υπολογισμοί.

Η θέση της  θεολογίας στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι προφανής. Τα συναισθήματα, είτε θετικά είτε αρνητικά, ανήκουν στον χώρο των πνευματικών λειτουργιών. Είναι ο υποκειμενικός και εντελώς προσωπικός   τρόπος που βιώνει και εκφράζει ο άνθρωπος τις εμπειρίες του. Τα συναισθήματα μπορεί να λειτουργούν θετικά για την ανθρώπινη ζωή ή πολλές φορές και αρνητικά, όπως τα λεγόμενα, στη θεολογική ορολογία, πάθη.Τα πάθη επί της ουσίας είναι η εμμονή στο συναίσθημα και η απολυτοποίησή του, όταν δηλαδή η αισθησιακή εμπειρία γίνεται ο αυτοσκοπός. Έτσι ενώ το συναίσθημα είναι το βίωμα που συνοδεύει μία εμπειρία προκειμένου να διευκολυνθεί η λειτουργία της, στο τέλος η απόλαυση του βιώματος γίνεται ο σκοπός εις βάρος της συγκεκριμένης λειτουργίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εν προκειμένω, είναι η απόλαυση που προέρχεται από την ικανοποίηση της πείνας. Το συναίσθημα της ευχαρίστησης που συνοδεύει τη λήψη τροφής, έχει ως στόχο την εξυπηρέτηση της επιβίωσης. Όταν όμως η απόλαυση  γίνει ο αυτοσκοπός, τότε αντι να εξυπηρετείται  η ζωή, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την εμφάνιση της αρρώστιας και τουθανάτου.

Ένα άλλο ζήτημα έχει να κάνει με την δυνατότητα του ανθρώπου να κάνει λάθη.Για αυτόν τον λόγο κάποιοι ισχυρίζονται ότι για να γίνει ανθρώπινος ο υπολογιστής θα πρέπει να πάψει να είναι τέλειος, να μπορεί δηλαδή να σφάλλει[6]. Στα πλαίσια αυτά μάλιστα θεωρούν ότι οι υπολογιστές θα πρέπει να διδάσκονται σταδιακά κάποια πράγματα, ώστε να εξελίσσονται συν το χρόνω, όπως τα παιδιά, για  να αναπτύσσεται σταδιακά η συναισθηματική τους ευφυΐα[7]. Ωστόσο ένα λάθος που γίνεται σκόπιμα, παύει να είναι λάθος. Ούτως ει άλλως οι μηχανές ποτέ δεν ήταν τέλειες και αυτό ισχύει από τις πιο απλές, μέχρι και το πιο σύγχρονο πρόγραμμα αυτόματου πιλότου, το γεγονός αυτό όμως δεν τις καθιστά  πιο ανθρώπινες. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος και κάνει λάθος γιατί είναι ένα δημιούργημα σχετικό, πεπερασμένο,  ζωντανό, με βιολογικούς όρους και περιορισμούς, αλλά και με πολλές δυνατότητες. Η δυνατότητα της ελεύθερης βούλησης είναι αυτή που του δίνει το δικαίωμα να κάνει και τις σωστές και τις λάθος επιλογές.Να μπορεί να υπάρχει ως άτομο ή να ζει ως πρόσωπο.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

Παραπομπές:

[1]J.Lombard, Ο νους του Θεού. Νευροεπιστήμη, πίστη και η αναζήτηση της ψυχής,64.

[2] Α. Λάγιου, «Ενσυναίσθηση και Τεχνητή Νοημοσύνη»,24.

[3]Όπ.,24,25.

[4]Π. Α.  Πέρρου, «Συναισθηματική Νοημοσύνη και Μηχανές», στον διαδικτυακό τόπο: https://www.perros.com.gr/article.php?id=244&category_id=107 (ημερομηνίαανάκτησης: 26/4/2021).

[5]Αθ. Μουστάκη, «Άγιος: ο πραγματικός Μετάνθρωπος» στο: Δ. Γερούκαλης, Σ. Γουνελάς, Αθ. Μουστάκης,  Δ. Μπεκριδάκης, Ιω. Πλεξίδας, Μετάνθρωπος. Ζώντας σε έναν ψηφιακό κόσμο. επιμ. Δ. Γερούκαλης (Αθήνα: εκδ.Αρμός,2018)257,258.

[6]Όπ.

[7]Όπ.