Η Αγια – Σοφιά μετρά τις πληγές της δύο χρόνια μετά τη μετατροπή της σε τζαμί

Δύο χρόνια συμπληρώθηκαν από την μετατροπή της Αγια Σοφιάς σε τζαμί και η παγκόσμια κοινότητα αρκέστηκε στην λεκτική καταδίκη της πρωτοφανούς απόφασης του Τούρκου προέδρου ενώ η ελληνική πλευρά είχε πρωτίστως να αντιμετωπίσει τον διαρκή Ερντογανικό αναθεωρητισμό ο οποίος εκφράζεται ακόμη και με πλαστούς χάρτες που εμφανίζουν ελληνικά νησιά εντός της τουρκικής επικράτειας.

Η απογοήτευση ο θυμός και η λύπη που προκάλεσε στους όπου γης Έλληνες η ανιστόρητη απόφαση του προέδρου που στοχεύει να αναμετρηθεί με την ιστορία και τον Κεμάλ Ατατούρκ, δεν βρήκε δικαίωση σε συγκεκριμένες ενέργειες από την πλευρά της Δύσης.

Η φράση της διακεκριμένης ιστορικού Ελένης Γλύκατζη – Αρβελέρ «αν ακούσω ότι τα ψηφιδωτά έχουν δακρύσει δεν θα εκπλαγώ, ούτε θα ρωτήσω για ποιο λόγο χτυπούν πένθιμα οι καμπάνες… χτυπούν για την χριστιανοσύνη», συνόψισε σε λίγες λέξεις όσα ένιωσε η συντριπτική πλειονότητα του ελληνικού λαού. «Σήμερα έγινε η πραγματική άλωση της Πόλης» είχε συμπληρώσει τότε η Αρβελέρ μιλώντας στην ΕΡΤ, για να δικαιώσει την αίσθηση ότι επλήγη ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο σημείο της ταυτότητάς μας και μία ξεχωριστή Ελληνίδα  έπρεπε να το «φωνάξει» δυνατά για λογαριασμό των υπολοίπων.

Οι ασχήμιες που καταγράφηκαν σε βάθος διετίας

Πρόσφατα, με ερώτηση που κατέθεσε ο ευρωβουλευτής της ΝΔ Μανώλης Κεφαλογιάννης ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει μέτρα, ώστε να διασωθεί ο διάκοσμος και τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη «από τις καταστροφές και τους βανδαλισμούς που συμβαίνουν τα τελευταία δύο χρόνια», καθώς «αποτελεί τον εμβληματικότερο Ναό της Ορθοδοξίας, αλλά και ένα Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO».

Συγκεκριμένα, αφού αναφέρει ότι «πριν από δύο χρόνια, στις 20 Ιουλίου 2020, με απόφαση του Τούρκου Προέδρου η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος αν και από το 1934 ο Κεμάλ Ατατούρκ, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, την είχε μετατρέψει σε μουσείο» και πως «στις 24 Ιουλίου 2020 έγινε η πρώτη προσευχή των μουσουλμάνων εντός της Αγίας Σοφίας παρουσία της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας», δύο χρόνια τώρα, «η εμβληματική βυζαντινή εκκλησία έχει έρθει αντιμέτωπη με συνεχείς βανδαλισμούς και καταστροφές ενώ τον περασμένο Απρίλιο έντονες αντιδράσεις είχαν προκαλέσει οι εικόνες καταστροφής στην Αυτοκρατορική Πύλη της Αγίας Σοφίας».

Μάλιστα αναφέρθηκε στην πρόσφατη αφαίρεση διάκοσμου από την Αυτοκρατορική Πύλη και ζήτησε να μάθει από την Κομισιόν αν είναι σε γνώση της οι βανδαλισμοί και οι καταστροφές που γίνονται και κυρίως «τι μέτρα προτίθεται να λάβει, ώστε να αποφευχθούν οι καταστροφές και οι βανδαλισμοί των ψηφιδωτών και του διάκοσμου της Αγίας Σοφίας».

Εικόνες βανδαλισμού

Τον περασμένο Απρίλιο, λίγο πριν κλείσουν δύο χρόνια από την μετατροπή της Αγια Σοφιάς σε τζαμί, είδαν το φως της δημοσιότητας εικόνες βανδαλισμού της Αυτοκρατορικής Πύλης του μνημείου.

Οι εικόνες προέρχονταν μάλιστα από την Ένωση Ιστορίας της Τέχνης της Τουρκίας η οποία με ανάρτησή της στο twitter κατήγγειλε ότι: «Ανακαλύψαμε ότι η ιστορική Αυτοκρατορική Πύλη της Αγίας Σοφίας βρίσκεται σε μία τέτοια κατάσταση και τη φωτογραφίσαμε, γύρω στις 20:45 σήμερα το βράδυ (18.04.2022)».

Ζημιές στην αυτοκρατορική πύλη στην Αγιά Σοφιά (Φωτ.: Twitter/SanatTarihiSTD)

Τις καταστροφές ανέδειξε με ανακοίνωσή του το ελληνικό ΥΠΕΞ το οποίο έκανε λόγο για αποτροπιασμό και λύπη που προκάλεσαν οι νέες θλιβερές εικόνες από το Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και κάλεσε τις αρμόδιες αρχές να πράξουν τα δέοντα ούτως ώστε οι υπεύθυνοι να οδηγηθούν ενώπιον της δικαιοσύνης, καθώς και να αποκατασταθούν άμεσα οι ζημιές στο Μνημείο.

Περίπου έναν χρόνο πριν, η εφημερίδα Cumhuriyet έκανε λόγο για «ατελείωτο μαρτύριο της Αγίας Σοφίας» αποκαλύπτοντας ότι οι καταστροφές στο εσωτερικό της εμβληματικής εκκλησίας συνεχίζονται με την ανοχή της τουρκικής κυβέρνησης.

Τουρκάλα ξεναγός είχε μιλήσει στην εφημερίδα για βαρύ και ακατάλληλο μηχάνημα καθαρισμού που χρησιμοποιήθηκε στο εσωτερικό του ναού με αποτέλεσμα να σπάσουν τα μάρμαρα στην Αυτοκρατορική Πύλη και σε άλλα σημεία.

Αν υπήρχε τμήμα της παγκόσμιας κοινής γνώμης που δεν ευαισθητοποιήθηκε από τη διαμόρφωση κανόνων πανηγυριού σε ένα Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς πείσθηκε ότι κάτι κακό συμβαίνει όταν είδε σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης εικόνες επισκεπτών να ξύνουν τους τοίχους της Αγια Σοφιάς και να παίρνουν στο σπίτι τους τα κομμάτια ως σουβενίρ!

Ισίδωρος Ζουργός: Η εθνική μας μοναξιά

Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο ζητήσαμε από τον Θεσσαλονικιό συγγραφέα Ισίδωρο Ζουργό να μας μιλήσει για το πώς ένιωσε στο άκουσμα της είδησης της μετατροπής της Αγια Σοφιάς σε τζαμί.

«Με στενοχώρησε πάρα πολύ. Δεν θα ήθελα να μιλήσω με πομπώδη λόγια, αλλά έζησα για κάποιες μέρες ένα εσωτερικό πένθος. To γεγονός που ενέτεινε τη θλίψη μου ήταν η χλιαρή αντίδραση του πολιτισμένου κόσμου. Ένιωσα αυτό που χαρακτήρισε ο Μάριος Τόκας ως «την εθνική μας μοναξιά». Προσπάθησα κάπως να εξορθολογήσω αυτά που αισθανόμουν   θυμίζοντας στον εαυτό μου ότι ναι μεν για εμάς η Αγια Σοφιά είναι ένα σύμβολο του νεώτερου Ελληνισμού που εμφανίζεται σε όλες τις μορφές του βίου, όμως όλοι οι υπόλοιποι της Ευρώπης προφανώς και δεν μπορούν να νιώσουν την ίδια συντριβή. Θα μπορούσαν όμως να επιδείξουν μεγαλύτερη ευαισθησία την οποία και όφειλαν ως δημοκρατικές κοινωνίες.

Τα γεγονότα της  Αγια Σοφιάς και της Μονή της Χώρας είναι η απόδειξη πως οι δεκαετίες που θα έρθουν θα έχουν για σημαίες τους φονταμενταλισμούς. Εμείς δε θα τους ακολουθήσουμε φυσικά σε αυτόν τον δρόμο, όμως οφείλουμε να ξέρουμε από πού ερχόμαστε, ποιοι είμαστε και τι πολιτισμό θέλουμε να υποστηρίξουμε. Είναι απαραίτητο απέναντι στον κάθε κύριο, όπως ο πρωθυπουργός της διπλανής χώρας, να μπορούμε να του προτάξουμε τη γνώση και την ευαισθησία μας πάντα μέσα στο πλαίσιο της Ευρώπης. Αυτήν τη στιγμή η πρώτη άμυνα που μπορώ να φανταστώ σε όλη αυτή την αυθαιρεσία είναι γνώση μας για τα ψηφιδωτά της Μονής της Χώρας και την ιδιαιτερότητα αυτού του αριστουργήματος παγκόσμιου βεληνεκούς που είναι η Αγια Σοφιά. Ίσως είναι μια ευκαιρία να γνωρίσουμε σε βάθος μία παράδοση αιώνων την οποία ο καιροσκοπισμός των μεταπολιτευτικών χρόνων και πάρα πολλοί άλλοι λόγοι την άφησαν σε μία ατροφία . Δεν έχουμε τη γνώση στον βαθμό που οφείλουμε στην ιστορία μας, δεν έχουμε συνείδηση αυτού του πολιτισμού τον οποίο καλούμαστε να τον φέρουμε σε συνέχεια και να τον κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές. Αυτό το λέω περισσότερο ως δάσκαλος και νομίζω πως θα το έλεγαν και πολλοί άλλοι εκτός από εμένα».

Κώστας Μπλιάτκας: Οι δυο διαστάσεις της ανιστόρητης απόφασης Ερντογάν

Ιδιαίτερη αξία έχει και ο σχολιασμός του θλιβερού γεγονότος από τον έμπειρο συνάδελφο και συγγραφέα Κώστα Μπλιάτκα.

«Είχε έντονα τα στοιχεία της μελαγχολικής μοναξιάς αυτό που νοιώσαμε βλέποντας ηγέτες, διεθνείς οργανισμούς και θεσμικά όργανα καθώς και πνευματικά αναστήματα παγκοσμίου κύρους να «βγαίνουν από την υποχρέωση» καταγγέλλοντας χλιαρά τον Ερντογάν για το όσα φρικτά και ανιστόρητα έκανε και συνεχίζει να κάνει στην Αγία Σοφία.

Δεν μπορεί, σκέφτεσαι, να είσαι και με τον χωροφύλακα και με τον αστυφύλακα , ακόμα και όταν μιλάμε για τον «χωροφύλακα της περιοχής».

Για την Δύση μιλάμε τώρα , που επιλεκτικά θυμάται τις αρχές του Διαφωτισμού και της Αναγέννησης, τους μεγάλους αρχιτέκτονες, λογοτέχνες μουσουργούς και ποιητές, η οποία σύσσωμη και δικαίως έκλαψε το βράδυ της πυρκαγιάς στην Παναγία των Παρισίων. Τότε που βλέπαμε την καταστροφή συνειδητοποιώντας ότι μέσα σε 65 λεπτά κάηκε αυτό που χτίστηκε σε δύο αιώνες. Τότε όμως ήταν μια πυρκαγιά…

Η εξώφθαλμα πολιτισμική ύβρις των Τούρκων έρχεται σε ζωηρότατη αντίθεση με την πεποίθηση του σύγχρονου κόσμου για την προστασία των σπουδαίων μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και στη συνέχεια είναι μια προσβολή κατά των Χριστιανών σε όλη τη γη.
Ας δούμε την πρώτη διάσταση.

‘’Η Αγία Σοφία είναι πολύ συνθέτη για τα μέτρα και την ανιστόρητη «κάθαρση» του Ερντογάν’’, γράφει ο Κέναν Μάλικ στον Γκάρντιαν.  

‘’Οι πέτρες, οι κολώνες και τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας, προσθέτει, αποτυπώνουν την πολυπλοκότητα της τουρκικής και της ευρωπαϊκής ιστορίας, των χριστιανικών και ισλαμικών παραδόσεων. Η ίδια η ύπαρξή τους είναι μια επίπληξη στην προσπάθεια του Ερντογάν να ‘’καθαρίσει’’ την ιστορία αυτής της πολυπλοκότητας και να δημιουργήσει ένα μονοδιάστατο, μυθικό παρελθόν’’.

Ως ηγέτης που αποδεδειγμένα «μεγαλοπιάνεται», δεν αποκλείεται να έχει στο νου του το «ραντεβού» με την Ιστορία, όπου θα μετρηθεί όπως μάλλον πιστεύει σε σχέση με τον Κεμάλ Ατατούρκ που έκανε την Αγία Σοφία μουσείο.
Υπάρχει όμως και η άλλη διάσταση. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε ισλαμικό τέμενος για πολλούς που δεν βάζουν στην κλίνη του Προκρούστη την ιστορική αλήθεια ανάλογα με τα συμφεροντά τους, είναι μια απίστευτα προκλητική για τη Δύση ενέργεια.

Έτσι κι αλλιώς η ιστορία των σχέσεων της ΕΕ και της Τουρκίας είναι μια σειρά υποχωρήσεων της πρώτης λόγω της τουρκικής «ιδιαιτερότητας», λόγω της ανάγκης να ενισχυθούν οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις στο εσωτερικό της για να μην παραδοθεί στους φανατισμούς εθνικιστές ή ισλαμιστές και λόγω του ότι η γειτονική χώρα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και… κάποτε θα μπει στην ευρωπαϊκή οικογένεια».