Προσφυγοπούλα Παναγιά

11 Αυγούστου 2022

Μετά από 2 χρόνια αδράνειας, η «Μαγνήτων Κιβωτός», ο πολιτιστικός φορέας της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού που έχει ως έργο την διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος της Μαγνησίας, επαναλαμβάνει φέτος τις Αυγουστιάτικες Παρακλήσεις. Πρόκειται για εκδηλώσεις λόγου και παραδοσιακής μουσικής που αναζητούν το πρόσωπο της Παναγίας στην πολιτιστική λαϊκή παράδοση και πραγματοποιούνται αμέσως μετά την παράκληση της Παναγίας σε διάφορες τοποθεσίες του Βόλου, του Πηλίου αλλά και της ευρύτερης περιοχής που ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη.

Φέτος, δεν ήταν δυνατόν, οι Αυγουστιάτικες αυτές παρακλήσεις να μην αναζητήσουν τη σύνδεση του προσώπου της Υπεραγίας Θεοτόκου με την Μικρασιατική προσφυγιά, εξ αφορμής των 100 χρόνων της Μικρασιατικής τραγωδίας. Η σύνδεση αυτή, ήταν επόμενο να συγκινήσει το ακροατήριο των εκδηλώσεων, καθώς ο Βόλος ανήκει στις περιοχές εκείνες που δέχτηκαν πρόσφυγες και το Μικρασιατικό στοιχείο διατηρεί ακόμα ζωντανές τις μνήμες των αλησμόνητων πατρίδων.

Ακόμη και μία μικρή αναζήτηση στις πηγές και στις μαρτυρίες από τις τραγικές εκείνες μέρες αλλά και τις εξίσου τραγικές περιόδους που ακολούθησαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οδηγεί στη συγκινητική διαπίστωση πως οι πονεμένοι αδελφοί μας από την Ανατολή αναζήτησαν με όλη τη δύναμη της ψυχής τους παρηγοριά και ελπίδα από την Παναγία. Οι ιερές εικόνες που ήρθαν από την Ανατολή – Η Παναγιά η Παραβουνιώτισσα από την Πρίγκηπο, η Παναγιά η Καμαριανή από την Αλικαρνασό, η Παναγιά η Βουρλιώτισα από τα Βουρλά της Σμύρνης, η Παναγιά η Φανερωμένη από  τη Μηχανιώνα και τόσες άλλες- και βρήκαν καταφύγιο σε τόσες και τόσες περιοχές του ελλαδικού χώρου, μεταβλήθηκαν σε ζωντανές παρουσίες του προσώπου της και εγκαταστάθηκαν όχι μόνο στο κεντρικό σημείο των πρόχειρων προσφυγικών καταυλισμών αλλά και της καρδιάς κάθε πρόσφυγα ξεχωριστά που κλήθηκε μέσα σε μία νύχτα να συμφιλιωθεί με την απώλεια αγαπημένων προσώπων και περιουσίας, να βρει τη δύναμη και το κουράγιο να σύρει τα βήματα του προς το άγνωστο και να ονειρευτεί ξανά ένα φωτεινό μέλλον για τον ίδιο και για τα παιδιά του.

Οι μαρτυρίες, που με σύντομο τρόπο παρουσιάζονται ανάμεσα στα τραγούδια των Αυγουστιάτικων Παρακλήσεων αλλά και τα ίδια τα τραγούδια από διάφορες περιοχές της πατρίδας μας, οικοδομούν στην ψυχή των ακροατών την ίδια ακλόνητη βεβαιότητα: η Παναγία αποτελεί για τον λαό μας, στην προσωπική όσο και στην εθνική ζωή, το μέγα στήριγμα, το μέγα καταφύγιο, όταν η συμφορά χτυπήσει την πόρτα της ζωής και όταν οι ανθρώπινες δυνάμεις μοιάζουν λίγες, ελάχιστες, για να αντιμετωπίσουν τα χτυπήματα της μοίρας.

Για τον λαό μας, ο πόνος της Παναγίας κάτω από τον Σταύρο, αυτή η δίκοπη ρομφαία που προφήτευσε γι΄ αυτήν ο προφήτης Συμεών κατά την Υπαπαντή, είναι ο συνδετικός κρίκος που συνδέει την γλυκύτατη αυτή παρουσία με τον προσωπικό πόνο του καθενός και της καθεμιάς.

Είναι γεγονός πως η Προσφυγόπουλα Παναγία παραπέμπει ευθέως στην επέτειο της Μικρασιατικής τραγωδίας. Μπορεί μια τέτοια εικόνα να μην έχει ακόμη ιστορηθεί. (Ίσως οι φετινές εκδηλώσεις να δώσουν σε κάποιον αγιογράφο την έμπνευση ιστορήσεως μιας τέτοιας Παναγίας, η οποία θα τοποθετηθεί σε ναούς που βρίσκονται σε συνοικίες-μικρές πόλεις πλέον-που στήθηκαν σε μέρη όπου οι πρόσφυγες βρήκαν το πρώτο τους καταφύγιο). Η Παναγιά η Προσφυγόπουλα όμως δεν αφορά μόνο τους πρόσφυγες και τους απογόνους τους. Η προσφυγιά είναι η κοινή ανθρώπινη μοίρα. Διότι, τι άλλο είναι η προσφυγιά από την έξοδο από έναν κύκλο που κλείνει και την είσοδο στην αβεβαιότητα ενός καινούργιου κύκλου που ανοίγει; Η ζωή μας είναι γεμάτη από τελειώματα και αρχινίσματα. Από κλεισίματα κύκλων και ανοίγματα καινούργιων. Κλείνουν, συχνά με τρόπο οδυνηρό σχέσεις ετών με συγγενείς και φίλους. Κλείνουν, συχνά με τρόπο τραγικό, σχέσεις με πρόσωπα αγαπημένα που αποχωρούν από αυτή τη ζωή. Κλείνουν, με τρόπο απροσδόκητο, περίοδοι υγείας και αντικαθίστανται από περιόδους χίλιων δυο προβλημάτων υγείας που μέσα σε μία νύχτα καλείται ο κάθε άνθρωπος να αντιμετωπίσει. Κάθε τέτοια στιγμή από κάτι που ξέραμε, από κάτι σταθερό, από κάτι που φαινόταν παντοτινό, προς κάτι αβέβαιο, προς κάτι δύσκολο, προς κάτι θαμπό, είναι μία εμπειρία προσφυγιάς, κατά την οποίαν η ψυχή αναζητά ένα στήριγμα  και μία διαβεβαίωση πως η ζωή θα συνεχιστεί και πως ο Θεός συνεχίζει να μας σκεπάζει με την πρόνοια και την αγάπη Του.

Γι΄ αυτό η Παναγία η Προσφυγόπουλα είναι η Παναγία όχι μόνο της μεγάλης προσφυγιάς που συντελέστηκε πριν 100 χρόνια αλλά και της μικρής προσφυγιάς που διαρκώς συντελείται πίσω από τις κλειστές πόρτες των διαμερισμάτων των πόλεων μας,  προσφυγιάς συχνά μοναχικής, που βρίσκει μοναδικό αποκούμπι το γλυκό πρόσωπο της Παναγίας που ξέρει από πόνο και που δεν ξεχνά ποτέ τα παιδιά της.

Το γεγονός αυτό κάνει ώστε οι εκδηλώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού να είναι όχι μόνον αφορμή μνήμης αλλά και καθημερινής ενδυνάμωσης για όλους. Η ιστορική μνήμη έρχεται να επιβεβαιώσει πως ποτέ ο άνθρωπος, σε κάθε συμφορά, σε κάθε αντιξοότητα,  δεν μένει μόνος. Τα χέρια της Παναγιάς, που κάποτε πήρε το δρόμο της προσφυγιάς με τον μικρό Χριστό στην αγκαλιά, δεν έπαψαν να παραμένουν λίκνο για κάθε άνθρωπο και για κάθε λαό, όταν ο φόβος και η φρίκη διαλύουν τα πάντα, όπως ακριβώς συνέβη και με τους αδελφούς μας της Ανατολής πριν 100 χρόνια, που βρέθηκαν στον ελλαδικό χώρο και μπόλιασαν με προκοπή, καλαισθησία και ευσέβεια αυτό που σήμερα ονομάζουμε «σύγχρονη Ελλάδα».