Άγιος Σωφρόνιος: Για μένα «το στόμα του Θεού» ήταν ο Σιλουανός!

Άγιος Σωφρόνιος ο Αθωνίτης και του Έσσεξ (1896-1983).

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Το στόμα του Θεού. Οι κίνδυνοι από τα λόγια. Να δεχόμαστε τον λόγο απευθείας από τη Θεία χάρη…

Προσεύχομαι να είναι οι συνάξεις μας ευλογημένες από τον Θεό μας. Ξαναθυμάμαι τα χρόνια που πήγαινα στον πατέρα Σιλουανό για να ακούσω τον λόγο του: με βοήθησε τόσο, που δεν θα μπορούσα να συγκρίνω τη βοήθεια αυτή που έλαβα με οτιδήποτε. Χάρη στη στήριξή του κατάφερα -το γεγονός και μόνο ότι είμαι ακόμη ζωντανός το αποδεικνύει- να υπομείνω δοκιμασίες ανώτερες από τις δυνάμεις μου.

Όλα όσα περιέχονται στο Ευαγγέλιο είναι η αλήθεια του Θεού και όχι μια αλήθεια προσαρμοσμένη στα μέτρα μας. Τι ήταν όμως ο Σιλουανός για μένα; Αυτό που είπε ο
προφήτης Ιερεμίας: «Από αυτόν που είναι πτωχός, άχρηστος, κακόμοιρος, θα βγει κάτι το πολύτιμο, και αυτός θα είναι σαν το στόμα του Θεού». Για μένα «το στόμα του Θεού» ήταν ο Σιλουανός.

Βέβαια, εσείς δεν έχετε προνόμιο ίδιας αξίας. Στη θέση του Σιλουανού έχετε εμένα. Αλλά η προσευχή μου είναι, έχοντας επίγνωση της άγνοιας μου, να μη μου επιτρέψει ο Θεός να προφέρω λόγο κενό που θα μπορούσε να σας καταστρέψει αντί να στερεώσει την πορεία σας προς τον Κύριο…

Πρέπει λοιπόν να μιλούμε χωρίς να παρεκκλίνουμε από την αλήθεια και χωρίς να γινόμαστε εμπόδιο στη σωτηρία του οποιουδήποτε.

Τα λόγια είναι ικανά να παραπλανήσουν, ακόμη και αν προέρχονται από έναν άνθρωπο του αναστήματος του π. Ανατολίου, ενός γέροντος με τον όποιο μιλούσε ο Σιλουανός όταν ήταν ακόμη δόκιμος. Όταν ο Σιλουανός μέσα στην απλότητά του διηγήθηκε στον π. Ανατόλιο αυτό που έζησε, ο π. Ανατόλιος του είπε: «Αν τώρα είσαι τέτοιος, τι θα γίνεις αργότερα»!

Για έναν δόκιμο η συνάντηση με έναν σεβάσμιο Γέροντα που είχε πίσω του περισσότερα από σαράντα χρόνια ζωής στο Παλαιό Ρωσικό -όπου η άσκηση ήταν πιο αυστηρή απ’ ό,τι στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος-, τα λόγια αυτά είχαν δυσάρεστες συνέπειες.

Διήγειραν μέσα του μια κάποια φαντασία, την όποια περιγράφω στο βιβλίο μου: Είδε τον Βασιλιά Δαβίδ να ψάλλει ψαλμούς και ύμνους στον Κύριο, ενώ η οροφή της εκκλησίας όπου βρισκόταν είχε ανοίξει.

Αναλογισθήτε ακόμη τα μαρτύρια που υπέστη από τους δαίμονες. Βλέπετε τι δυσκολίες μπορεί να δημιουργήσει σε έναν αρχάριο ένας τέτοιος λόγος ενός πνευματικού πατρός; Ευτυχώς αυτό συνέβη μετά από την εμφάνιση του Χριστού στον Σιλουανό.

Και επειδή αυτή η εμφάνιση ήταν αυθεντική, έλαβε τη χάρη των τελείων, δηλαδή έλαβε τη χάρη να προσεύχεται για όλο τον κόσμο όπως για τον εαυτό του. Και τον καρπό αυτής της εμπειρίας τον διαφύλαξε παρ’ όλους τους πειρασμούς που του προκάλεσαν οι δαίμονες για πάνω από δεκατέσσερα η δεκαπέντε χρόνια.

Από αυτό μπορούμε να λάβουμε ένα μάθημα πολύ χρήσιμο για μας: Μολονότι ο Θεός μας έδωσε μια συνείδηση που δεν είναι λανθασμένη και διαθέτουμε το προνόμιο να έχουμε έναν τέτοιο δάσκαλο όπως ο Σιλουανός, οφείλουμε να φυλάξουμε την ταπεινή στάση που συντρίβει την καρδιά μας, ώστε να μπορέσουμε να ακολουθήσουμε το παράδειγμά του.

Δεν ξέρω τι να πω… Ο Σιλουανός ήταν τόσο απλός. Μιλούσε απλά, ειρηνικά. Αλλά, κατά την άποψή μου, χάρη στην προσευχή του, μπορεί κανείς να εννοήσει σε ποια κατάσταση πνεύματος ειπώθηκαν τα λόγια του. Όσον αφορά δε την ατμόσφαιρα των συναντήσεών μας με τον Σιλουανό, αυτή ήταν για μένα μια αληθινή ευλογία, πολυτιμότερη από τις συναντήσεις μου με οποιονδήποτε άλλον, ακόμη και με πρόσωπα πραγματικά σεβάσμια.

Και τώρα, αν μιλώ γι’ αυτά, το κάνω συλλογιζόμενος ότι μετά τον θάνατό μου θα φυλάξετε όλα αυτά που ακούσατε, και τα λόγια και τη διδαχή. Κατά βάθος αυτός είναι ο σκοπός μου.

Μιλώ μαζί σας, όπως ο Γέροντας το περιγράφει κάπου: «Γράφω έναν λόγο και δεν γνωρίζω ποιος θα είναι ο επόμενος. Τελειώνω αυτό τον λόγο και κάποιος άλλος έρχεται στην καρδιά μου, στο πνεύμα μου». Πράγματι, δεν προετοιμάζομαι καθόλου για τις συναντήσεις μας, αλλά προσπαθώ να δεχθώ λόγο απευθείας από τη Θεία χάρη.

Προσπαθήστε και εσείς να το μάθετε αυτό και να μη μιλάτε μόνο με τον νου σας, άλλα να έχετε υπ’ όψιν σας ότι τρόπο όμως όχι υπερβολικό, αλλά ικανό να ελκύσει το πνεύμα ή τον νου σας προς την καρδιά. Προσευχόμενοι με αυτό τον τρόπο, θα φθάσετε σε αυτό που σας είπα να με τους λόγους του Γέροντα Σιλουανού, ο όποιος, σχεδιάζοντας ένα γράμμα, γράφοντας έναν λόγο, δεν γνώριζε ποιος θα ήταν ο επόμενος.

Έτσι ο μοναχός ζει κατά βάθος χωρίς σκέψεις.

Το μόνο που τον απασχολεί είναι να μην αμαρτήσει απέναντι στη χάρη του Αγίου Πνεύματος, απέναντι στο ανθρώπινο πρόσωπο -τον αδελφό- και ακόμη απέναντι στα πράγματα του κόσμου που μας περιβάλλει. Από αυτή την απουσία των ιδεών, της φιλοσοφίας κλπ., από αυτό το κενό -αν θέλετε- βγαίνει ο λόγος που γεννιέται από τη χάρη. Αυτό ίσως να υπαινίσσεται ο Χριστός όταν λέει: «Όταν σας οδηγήσουν ενώπιον των αρχόντων και των κριτών του κόσμου τούτου, να μην προετοιμάζετε τι θα πείτε, αλλά να
προσεύχεσθε, και ο λόγος θα σας δοθεί».

Υπάρχει ένα πράγμα πάρα πολύ δύσκολο, στο ψυχολογικό επίπεδο, γι’ αυτούς που προσπαθούν να ζήσουν ακολουθώντας τον Χριστό. Πρόκειται για το άπειρο μεγαλείο του ίδιου του Θεού και για το γεγονός ότι, παρ’ όλο το μεγαλείο, η ακριβώς εξαιτίας αυτού του μεγαλείου, ο Θεός είναι ταπεινός. Συνδυάστε αυτά τα δύο σημεία: την αιώνια Βασιλεία και την ταπείνωση. Για να πούμε την αλήθεια, όταν βρισκόμαστε μπροστά σε αυτό το πρόβλημα, παρουσιάζεται το ακόλουθο φαινόμενο και μάλιστα με τον μόνο δυνατό τρόπο: αυτοί που είναι πράγματι μεγάλοι τοποθετούνται στην υπηρεσία των άλλων, των πιο μικρών.

Όπως λέει ο Χριστός: «ο δε μείζων υμών έσται υμών διάκονος». Όσοι δηλαδή θέλουν να είναι μεγάλοι, ας γίνουν οι υπηρέτες και οι σκλάβοι, ακόμη και των πιο αδυνάτων. Αυτή η στάση ανήκει στην αιώνια ζωή. Πράγματι, μολονότι ζούμε σε αυτή τη γη και φέρουμε το σώμα μας, ό,τι περιέχεται στο Ευαγγέλιο παρουσιάζεται ως το μόνο φυσικό πράγμα. Αντίθετα, όλα όσα δεν συμφωνούν με το Ευαγγέλιο ενέχουν τον κίνδυνο για αιώνια απώλεια. Παρ’ όλη τη μηδαμινότητά μου, προσεύχομαι για σας να τα επιτύχετε όλα αυτά.

Για να φέρετε εις πέρας αυτή την προσπάθεια, η όποια δεν πρέπει ποτέ να σας κάμψει ούτε να την εγκαταλείψετε -διότι είναι πολύ δύσκολη- θυμηθείτε τον λόγο του Χριστού προς τον απόστολο Πέτρο, που αναφέρεται στον επίλογο του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου. Βλέποντας τον Ιωάννη, ο Πέτρος ρώτησε τον Ιησού: «Κύριε, ούτος δε τι; Λέγει αυτώ ο Ιησούς· … τι προς σε; συ ακολούθει μοι».

Η έννοια αυτών των λόγων για μας είναι η ακόλουθη: Αν γύρω μου υπάρχουν άνθρωποι γεμάτοι «φωτιά» από τον ζήλο τους προς τον Θεό, θα στηρίζομαι σίγουρα σε αυτούς στον αγώνα μου, χάρη στη δύναμη αυτή που μεταδίδουν· αλλά, ακόμη και αν δεν υπάρχει κανείς γύρω μας, θα πρέπει να διατηρήσουμε αυτό τον ζήλο για μας τους ίδιους.

Για τι πράγμα προσπαθώ να σας μιλήσω τώρα; Για τον λόγο αυτό του Χριστού: «Εγώ ειμι η Οδός». Αν αυτός είναι η Οδός και εμείς οφείλουμε να ακολουθούμε την οδό του Χριστού -όχι με έναν τρόπο εξωτερικό, αλλά εσωτερικό-, ας θυμηθούμε ότι τη στιγμή που ο Χριστός ήταν στον Γολγοθά, ακόμη και στη Γεθσημανή, πάλευε μόνος εναντίον όλου του κόσμου.

Μερικοί έλεγαν για τους μάρτυρες: «ο θάνατος είναι ωραίος, όταν, ενώπιον (αυτοπτών) μαρτύρων, υπάρχουν άνθρωποι που πεθαίνουν με τον τρόπο αυτό!» Κανένας όμως δεν υπήρχε να υποστηρίξει τον Χριστό! Ο θάνατός Του είχε μια τέτοια μορφή, που κανείς δεν
θα τον εξυμνούσε. Εμείς, που ο καθένας μας είναι πρόσωπο μοναδικό, οφείλουμε επίσης μέσα από τη στάση μας να κρατήσουμε την προσωπική μας κατάσταση, η -για να μιλήσουμε θεολογικά- την υποστατική μας κατάσταση, είτε ο υπόλοιπος κόσμος ακολουθεί τον Χριστό είτε όχι.

Όταν μιλούμε για τον Χριστό και τη ζωή εν Χριστώ, βρισκόμαστε σε μια σφαίρα άκρως μεγαλειώδη, και θα μπορούσαμε να μιλούμε για χρόνια και για αιώνες…

Τις τρεις τελευταίες αυτές ημέρες έχετε ένα ζωντανό παράδειγμα στο πρόσωπο του π. Π., που χθες κήρυξε για είκοσι λεπτά ή και περισσότερο! Η παρουσία του είναι πολύ ταπεινή, χωρίς προσποίηση. Φαίνεται κάπως ατημέλητος εξωτερικά, αλλά βλέπετε ότι η έμπνευση δεν τον εγκαταλείπει. Το βάσανό του στον τόπο όπου ζει είναι ότι δεν υπάρχει άνθρωπος με τον όποιο να μπορεί να συνομιλεί γι’ αυτά τα θέματα.

Διαθέτει μια στάση αληθινά θεολογική. Όταν μιλά για υπακοή, για προσευχή και για οτιδήποτε, κρατά πάντοτε θεολογική στάση, παρόλο που οι συνθήκες της ζωής του είναι πολύ λιγότερο ευνοϊκές από τις δικές μας. Ας είναι λοιπόν για μας ένα παράδειγμα προς μίμηση. Μόνο που -και αναφέρομαι τώρα σε μένα- όταν κάποιος δεν ζει στην έρημο αλλά σε μια πολιτισμένη χώρα και καθημερινά έρχεται σε επαφή με ανθρώπους, δεν μπορεί να μη φροντίζει κάπως την εμφάνισή του· πρέπει να παρουσιάζεται με τρόπο προσαρμοσμένο στην ατμόσφαιρα της χώρας στην όποια ζει. Ο απόστολος Παύλος λέει: «Η αγάπη ουκ ασχημονεί».

Το λέμε με την έννοια ότι δεν προκαλεί την τάξη της ζωής του τόπου ή της κοινωνίας
στην όποια κάποιος ζει. Έτσι, οφείλουμε από αγάπη να σεβόμαστε τις συνήθειες της χώρας στην όποια ζούμε. Για να πούμε την αλήθεια, αν αυτό που σας είπα μένει στην καρδιά σας και το διαφυλάσσετε, αυτό φθάνει.

Εκφωνήθηκε στα γαλλικά, στις 31 Ιουλίου 1989. [Ρ36]

Απόσπασμα από το βιβλίο του Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), νυν οσίου Σωφρονίου, «Οικοδομώντας τον ναό του Θεού μέσα μας και στους αδελφούς μας» και το κεφάλαιο, «Έμπνευση θεία και έμπνευση δαιμονική, Στόμα Θεού και πνευματικές πλάνες», έκδοση Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας.