Μην σε εντυπωσιάζει η φαντασμαγορία!

Άγιος Γρηγόριος Νύσσης.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Αγίου Γρηγορίου Νύσσης
Περί κατασκευής του ανθρώπου

6. «Το υπόμνημα της σεαυτού ταπεινώσεως»

«Πήρε, λοιπόν, ο Θεός χώμα από τη γη και έπλασε τον άνθρωπο».
Δε συμπληρώθηκε η δημιουργία του κόσμου, δεν έγινε διακοπή στη σειρά, για να παρεμβληθεί η σχετική με τη δική μας δημιουργία διήγηση, αλλά λέγει· Eδημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο κι έπαυσε οριστικά από όλα τα έργα. Κι επειδή διέκοψε, μας διδάσκει το πώς ακριβώς εδημιούργησε. «Πήρε ο Θεός χώμα από τη γη». Κι όταν ακούς χώμα, διδάσκεσαι την αφοβία, το «να μην λογαριάζεις πρόσωπο ανθρώπων» (Σοφ. Σειράχ 4, 22).

Και για τον εαυτό σου ως πρoς τι υψηλοφρονείς;

Όταν σου έρχονται σκέψεις, που προκαλούν έπαρση και πληγή στην καρδιά, φέρε στο νου σου την υπόμνηση της δημιουργίας, ξαναθυμήσου το πώς δημιουργήθηκες. «Πήρε χώμα ο Θεός από τη γη και δημιούργησε τον άνθρωπο». Μπορείς να λησμονήσεις ποτέ τον εαυτό σου; Τότε μόνο θα τον ξεχάσεις, όταν φύγεις από τη γη. Αν όμως δεν αποχωρίζεσαι ποτέ από τη γη, αλλά είσαι σύμφυτος με τη γη, βαδίζεις πάνω στη γη, αναπαύεσαι πάνω στη γη, κρίνεσαι πάνω στη γη, κι ό,τι άλλο κάνεις, είτε μικρό είτε μεγάλο είναι αυτό, πάνω στη γη το πραγματοποιείς, έχεις κοντά σου την υπόμνηση της ταπεινότητάς σου.

Είσαι βίαιος και θυμώνεις; Από πού προέρχεται ο θυμός; Δεν προέρχεται από την ντροπή;

Γιατί δεν ανέχεσαι να ακούσεις πως είσαι άσημος ως προς την καταγωγή. Αμέσως βράζει μέσα σου ο θυμός, και συναγωνίζεσαι να πεις χειρότερα απ’ αυτά που ακούς. Χαμήλωσε το βλέμμα σου προς τα κάτω, και θα παύσει ο θυμός σου. Κοίταξε τη γη και σκέψου· Είπε άσημο ως προς την καταγωγή εμένα, που έχω γίνει από το χώμα, λιγότερο είπε απ’ αυτό που εγώ είμαι.

Γιατί δεν είπε πώς προέρχομαι από το χώμα, αλλά έχω γεννηθεί από άνθρωπο. Αλλά πόσο πιο πολύτιμος είναι ο έμψυχος άνθρωπος από τη γη πού πατιέται; Εγώ όμως προσβλέπω στην πρώτη μητέρα, στη γη, για να μην θεωρώ πως είναι προσβολή το να γεννηθώ από ένα δούλο, αλλά πώς είναι τιμή, το να γεννηθώ με ψυχή. Εκείνος όμως που θεωρεί σπουδαίο το να με προσβάλλει, κάνει το λάθος να με τιμά περισσότερο, με τον τρόπο που με προσβάλλει. Γιατί, με το να έχω συνείδηση της φύσης μου, γνωρίζω εγώ ποιος είμαι κι από που κατάγομαι.

Έτσι το να θυμόμαστε πως έχουμε δημιουργηθεί από το χώμα, δεν επιτρέπει ποτέ στο θυμό να μας πολιορκεί. Ας είναι σύμμαχος με το νου η γη, αφού πάντοτε βρίσκεται κοντά μας και υπενθυμίζει. Όταν σπεύδεις, να ικανοποιήσεις κάποια επιθυμία σου, να θυμάσαι τον τρόπο, με τον οποίο φεύγεις από τη ζωή. Αν θυμηθείς, ότι θα διαλυθείς μέσα στο χώμα, θα σβήσει η μανία της επιθυμίας. «Είσαι χώμα, και στο χώμα θα καταλήξεις» (Γεν. 3, 19).

Να θυμάσαι πως μετά από λίγο αυτά τα μέλη, που τώρα είναι σφριγηλά, ή η τωρινή σαρκική επιθυμία, δε θα υπάρχει ύστερα από λίγο, όταν θα διαλυθούν τα μέλη και θα χωρισθούν μέσα στο χώμα. Να θυμάσαι τη χοϊκή σου φύση, και θα σβήνει κάθε κίνηση προς το πονηρό. Ας γίνει φύλακας για μας από κάθε αμαρτία αυτή εδώ η υπόμνηση: «Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, παίρνοντας χώμα από τη γη». Είναι καλή η ασημότητα, έμφυτη η υπόμνηση.

Αν έλεγε· Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, παίρνοντας από τον ουρανό, πότε θα τον προσέχαμε, για να θυμόμαστε τη φύση μας; Η υπόμνηση της μηδαμινότητάς μας γίνεται με όσα είναι πρόχειρα και βρίσκονται κοντά μας, από αυτά που πατάμε.

Σκύψε το κεφάλι σου προς τη γη και κατάλαβε ότι έλαβες μορφή από το χώμα, που είναι συγγενικό με τη γη, κι αποβάλλεται. Τι άλλο είναι πιο ευκαταφρόνητο από μας; Τι άλλο από τα δικά μας είναι το πιο κατάλληλο, για να εξουθενώνουμε τους εαυτούς μας;

Βλέπεις κάποιον να υψηλοφρονεί, να ντύνεται με φόρεμα στολισμένο με άνθη, να ακτινοβολεί με το δακτυλίδι στο χέρι, να φορεί δακτυλίδι, που έχει πάνω του πολύτιμους λίθους, και γι’ αυτό να υπερηφανεύεται, να είναι ντυμένος με μεταξωτά υφάσματα, να έχει δούλους, να έχει μαλλιά, κι αυτά ξανθά, ριγμένα κάτω, και να τα κινεί με επιτηδειότητα, να φορεί γύρω από τον τράχηλο χρυσά κοσμήματα, να κάθεται σε αργυρό κάθισμα, να βαδίζει επιδεικτικά, να μιλάει με υψηλοφροσύνη, να υπερηφανεύεται για το πλήθος των υπηρετών, των κολάκων, τους οποίους σέρνουν συνήθως γύρω από τον εαυτό τους στο πολυδάπανο τραπέζι, στους χαιρετισμούς, που όλοι του αποδίδουν στην αγορά, κι εκείνοι που σηκώνονται από τα καθίσματα, κι εκείνοι που τον συναντούν, κι όσοι τον προπέμπουν, κι όσοι κρατούν ράβδους.

Όταν βλέπεις αυτούς τους άρχοντες, που εμφανίζονται από τον κήρυκα με δυνατή φωνή, όταν βλέπεις αυτούς να τρομοκρατούν τον ένα και να ξεσχίζουν τις σάρκες του άλλου, να δημεύουν την περιουσία του τρίτου, να θανατώνουν τον άλλο, μη φοβηθείς, από όσα βλέπεις, μην τρομάξεις από όσα γίνονται, ούτε κι εξαιτίας εκείνου, που διατάσσει όλα αυτά.

Μην σε εντυπωσιάσει η φαντασμαγορία. Να θυμάσαι ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, παίρνοντας χώμα από τη γη. Αν αυτός είναι κάτι διαφορετικό, να τον φοβηθείς. Αν όμως είναι χώμα από τη γη, περιφρόνησέ τον.

Απόσπασμα από το βιβλίο, Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, «Περί κατασκευής του ανθρώπου» των εκδόσεων Τέρτιος, Κατερίνη. Κείμενο, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Αρχιμ. Παγκρατίου Μπρούσαλη.