Ο Χρυσόστομος Σμύρνης για τη νεολαία και τη φυσική αγωγή
10 Σεπτεμβρίου 2022«Απαιτείται να μορφώσωμεν άνδρας της νέας εποχής
με δράσιν και με χαρακτήρα.»
(Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης, 10.05.1910)
Σε παλιότερη ανάρτηση της ιστοσελίδας «ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ» (09/11/2017), είχε δημοσιευθεί άρθρο με τις απόψεις του αγίου Νεκταρίου «Περί Γυμναστικής», σύμφωνα με το οποίο η λελογισμένη «σωματική γυμνασία» αποτελεί «αναπόσπαστο ακόλουθο και σύντροφο παντός ελευθέρου και ευ ηγμένου πολίτου». Στο εν λόγω κείμενο αναδεικνύεται το αρχαιοελληνικό «μέτρον άριστον» και η υψηλή έννοια της σωφροσύνης, ενώ αποκλείεται η άθληση ως αυτοσκοπός καθότι, «τα υπερβάλλοντα γυμνάσια φθείρει την ψυχήν, σώζεται δε η σωφροσύνη υπό της μεσότητος». Ταυτόχρονα, ο Άγιος υπογραμμίζει και τα ευρύτερα οφέλη της «συναθλήσεως» η οποία κατορθώνει «να συσφίξει τους δεσμούς της φιλίας, να αδελφοποιήση την νεολαίαν, να διασκεδάση τας ταπεινάς αντιπαθείας και να αναπτύξη την ευγενή άμιλλαν». Παράλληλα, τονίζεται και η υπερτοπικότητα όλων των ανωτέρω, καθότι έτσι δημιουργούνται άνδρες καλοί καγαθοί «ωφέλιμοι τή πόλει και τη κοινωνία και τη πατρίδι… ωφελιμότατοι πρός το έθνος και την ανθρωπότητα εν γένει…».
Όμως, ανατρέχοντας στις οικείες πηγές, εντοπίζεται και άλλος ένας σύγχρονος Άγιος που έχει διατυπώσει δημόσια τις σκέψεις του για τη νεολαία και την άθληση. Πρόκειται για τον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο ο οποίος κατά την τελετή ενθρόνισής του εκφώνησε έναν εκτεταμένο λόγο με πολυεπίπεδη αξία καθότι -στις επιμέρους ενότητές του- θίγει θέματα που άπτονται του ενδιαφέροντος της Ιστορίας, Θεολογίας, Πολιτικής κτλ. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σε ένα απόσπασμα της ομιλίας, ο Χρυσόστομος υπερθεματίζει σχετικά με «την παίδευσιν των τέκνων του ορθοδόξου λαού μας» λέγοντας ότι αυτή πρέπει να είναι σύμφωνη με τα (τότε) σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα που κομίζει η «νεωτέρα κοινωνιολογία και παιδαγωγική». Συγκεκριμένα, προτείνει να τεθεί ως στόχος – προτεραιότητα η ανάπτυξη της ελεύθερης βούλησης – αυτενέργειας και του ενθουσιασμού των μαθητών, αποκλείοντας τη στείρα συσσώρευση μεγάλου όγκου γνώσεων και τη μονομερή ανάπτυξη των νέων.
Εν συνεχεία, ο εθνομάρτυρας Χρυσόστομος εστιάζει στη βαρύτητα της σωματικής εξάσκησης (Γυμναστικής), τονίζοντας ότι η πνευματική ανάγκη για γενικότερη μόρφωση της Ελληνικής νεολαίας «δέον να βαίνει παραλλήλως με την σωματικήν ημών εκείνην διάπλασιν, ήτις θα δώση εις το Γένος μας ωραία και πλαστικά σώματα με χαλυβδίνους ηρακλείους μυώνας και βραχίωνας του Σαμψών».
Παράλληλα, αναδεικνύεται ο καθοριστικός ρόλος εκείνων (γυμναστών, προπονητών, δασκάλων) που θα οδηγήσουν τα παιδιά στα μονοπάτια της σωμασκίας και του σεβασμού προς τη Φύση: «Έργον μέγα ας γνωρίζη ότι επιτελεί, όστις εμπνέει εις τα τέκνα του Γένους μας την αγάπην του ύδατος και του αναπεπταμένου αέρος και του ελευθέρου φωτός, τον έρωτα εις την ρυθμικήν κίνησιν και εις την γυμναστικήν, την λατρείαν εις τα δάση και τα άνθη, τα οποία η αγαθοδότις δεξιά του Θεού εδημιούργησε δια την σωματικήν και ηθικήν επίρρωσιν και αναζωογόνησιν του ανθρώπου…».
Επίσης, παρουσιάζει ενδιαφέρον η διορατική άποψη του Χρυσοστόμου ότι η κακή διατροφή είναι η αιτία για την εκδήλωση αρκετών ασθενειών, όπου ο οργανισμός μας στρέφεται κατά του ιδίου του εαυτού του: «ο ανθρώπινος οργανισμός ως εκ της σημερινής διαίτης καθίσταται ολονέν μεγαλύτερον εργαστήριον μολυσμού, εκ του οποίου αυτομολύνεται ο ίδιος και η διανοητική υπερφόρτωσις είναι ο αναπόφευκτος κλήρος του νέου βιοπαλαιστού…». Έτσι, δίνεται μια «ολιστική» προσέγγιση του θέματος και συστήνεται η φυσική ζωή – αγωγή ως διέξοδος : «οφείλομεν απαραιτήτως να αντιτάξωμεν την φυσικήν ζωήν με τας αθώας της παιδιάς και σωμασκίας και τας ακαταπαύστους γυμνασίας εν τω καθαρώ άερι και τω ηλιακώ φωτί ως αντιστάθμισμα τρόπον τινά των ποικίλων τούτων κινδύνων και κακών..». Αλήθεια, πόσο προφητικά και οικεία ηχούν όλα αυτά σήμερα, ακόμα και στα αυτιά των μη ειδικών…!
Δυστυχώς, η συνέχεια είναι γνωστή. Δώδεκα χρόνια μετά από εκείνον τον ενθρονιστήριο λόγο, με την κατάρρευση του Μετώπου η νύμφη του Ερμαϊκού κόλπου παραδίδεται στις φλόγες και στον όλεθρο. Στην κοσμοπολίτισσα πρωτεύουσα της Ιωνίας εισβάλουν τα κεμαλικά στρατεύματα και στίφη ατάκτων (τσέτες). Ο αγριεμένος και κατευθυνόμενος όχλος διαπομπεύει, βασανίζει και κατακρεουργεί τον Μητροπολίτη. Ο Χρυσόστομος ακολουθεί το γαλανόλευκο πεπρωμένο του φωτός όπως ο Γρηγόριος ο Ε΄, ο Αιμιλιανός Γρεβενών και τόσοι άλλοι κληρικοί που ανήλθαν στο θυσιαστήριο «εν τοις ιεροίς του Γένους ημών αγώσι». Βέβαια, αρκετοί εξ αυτών παρέμειναν ανώνυμοι και αφανείς, καθότι το βαθύ κόκκινο του αίματος καθίσταται ενίοτε δυσδιάκριτο -στα μάτια των πολλών- όταν βάφει το ράσο…
Εμείς, από την πλευρά μας, βαδίζοντας ολοταχώς προς την (έμπλεη διδαγμάτων) εκατονταετηρίδα της μικρασιατικής καταστροφής, βλέπουμε να ξεθωριάζουν -από τραγούδια, νανουρίσματα και προσευχές- η… μαρμαρωμένη Σμύρνη και ο Δεσπότης της. Λίγα θυμόμαστε και πολλά ξεχνάμε απ’ όσα πέρασαν…
Εν όψει ενός κατακλυσμιαία απαιτητικού αύριο, είναι επιτακτική ανάγκη -αντί θυμιάματος και μόνον- να εστιάσουμε τις προσπάθειές μας ώστε (ειδικά) οι νέοι να διαμορφώσουν ζώσα ιστορική μνήμη, γνώση και κρίση. Να αναπτύξουν έντονα τα στοιχεία του «βούλεσθαι» και του «ενθουσιάν», όπως επιθυμούσε διακαώς ο άγιος Χρυσόστομος από τη Βιθυνία της Προποντίδας. Έτσι, οι «σύγχρονοι βιοπαλαισταί» θα δομήσουν μια κοινωνία «της νέας εποχής», γεμάτη από συνειδητοποιημένους, ελεύθερα σκεπτόμενους και «ευ ηγμένους» πολίτες…
