Προσβάσιμη σελίδα

«Ο θάνατος που επήλθε στο γένος των ανθρώπων με τον Σταυρό καταργήθηκε σήμερα»

Εἱρμὸς ἄλλος  της θ΄ Ωδής

Ὁ διὰ βρώσεως τοῦ ξύλου, τῷ γένει προσγενόμενος θάνατος,

διὰ Σταυροῦ κατήργηται σήμερον· τῆς γὰρ Προμήτορος ἡ παγγενὴς κατάρα διαλέλυται  

τῷ βλαστῷ τῆς ἁγνῆς Θεομήτορος,

ἣν πᾶσαι αἱ Δυνάμεις  τῶν οὐρανῶν μεγαλύνουσι.

Απλή σύνταξη

Ὁ θάνατος προσγενόμενος τῷ γένει διὰ βρώσεως τοῦ ξύλου,

διὰ Σταυροῦ κατήργηται σήμερον· τῆς γὰρ Προμήτορος

ἡ παγγενὴς κατάρα διαλέλυται  τῷ βλαστῷ τῆς ἁγνῆς Θεομήτορος,

ἣν πᾶσαι αἱ Δυνάμεις  τῶν οὐρανῶν μεγαλύνουσι.

Μετάφραση

Ο θάνατος που επήλθε στο γένος των ανθρώπων

με την βρώση του ξύλου, με τον Σταυρό καταργήθηκε σήμερα,

γιατί η πανανθρώπινη κατάρα  της Πρώτης Μητέρας (Εύας)

έχει ακυρωθεί με το βλαστάρι της Αγνής Μητέρας του Θεού,

Αυτήν δοξολογούν όλες οι Δυνάμεις των ουρανών.

 

 Ερμηνεία

Η δημιουργία της διπλής ενάτης Ωδής προήλθε από την αμφισβήτηση του ποιητή της Κοσμά του μελωδού, από κατοίκους της Αντιοχείας, όπου είχε πάει, οπότε αναγκάστηκε κατά την παράδοση να κάνει και νέα τροπάρια της θ΄ Ωδής. Αυτός είναι και ο λόγος που μερικά νέα τροπάρια μοιάζουν με τα παλιά.

Το γεγονός της βρώσεως του καρπού από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του πονηρού είναι γνωστό και έχει αναλυθεί με την ευκαιρία ανάλογων τροπαρίων. Εκείνο που πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι καμία τροφή δεν είναι κακή, εφόσον είναι αποτέλεσμα της δημιουργίας του Θεού, αλλά έχει σημασία η παράβαση της εντολής να μην φάνε. Ο Απόστολος Παύλος επισημαίνει:  «Τα βρώματα τη κοιλία, και η κοιλία τοις βρώμασιν˙ ο δε Θεός και ταύτην και ταύτα καταργήσει» (α΄Κορ. στ΄13) θέλοντας να τονίσει ότι η κοιλιά του ανθρώπου πρέπει να γεμίζει, διότι έτσι αποκτά ενέργεια και μπορεί να εκτελεί εργασίες, αλλά έχει σημασία και η ποιότητα αλλά και η ποσότητα της τροφής.  Κι ακόμα μπορεί να ζητάμε στην Κυριακή προσευχή «τον άρτον ημών τον επιούσιον, δος ημιν σήμερον» αλλά ο Κύριος μας θυμίζει το «ουκ επ’  άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος».  Και στο Όρος των Ελαιών  τάισε τις πέντε χιλιάδες ακροατές με ψωμί και ψάρι, αφού όμως προηγουμένως όλη την ημέρα τους έδινε πνευματική τροφή. Η ομορφιά και η γλυκύτητα πιθανόν του μήλου του Παραδείσου προφανώς παρέσυρε την Εύα και τον Αδάμ, όπως και η ολέθρια συμβουλή του Διαβόλου, γι’  αυτό τονίζεται ότι τα ευχάριστα δεν είναι πάντα ωφέλιμα και πολύ περισσότερο τα απαγορευμένα δεν φέρνουν την ευτυχία αλλά την δυστυχία.

Το ξύλο του Σταυρού δεν είναι μόνο το ξύλο της χαράς και της ευτυχίας αλλά είναι και ο σταυρός της θυσίας και της αγάπης, τον οποίο καλούμαστε όλοι να τον σηκώσουμε αγόγγιστα, για να φτάσουμε στην αναστάσιμη χαρά. Η προπατορική κατάρα διαλύθηκε από το βλαστάρι της Παναγίας κατά το βάπτισμα των χριστιανών και γι’  αυτό αισθανόμαστε απέραντη ευγνωμοσύνη στην Παναγία, την οποία η εκκλησία μας δίνει την ευκαιρία να δοξολογήσουμε. Βλέποντας τον Χριστό στον Σταυρό δεν μπορούμε να μην αναλογιστούμε «την ευλογημένη εν γυναιξί και τον ευλογημένο καρπό της κοιλίας της».

Κείμενο (α ΄τροπάριο του άλλου ειρμού)

Μὴ τὴν πικρίαν τὴν τοῦ ξύλου, ἐάσας ἀναιρέσιμον Κύριε,

διὰ Σταυροῦ τελείως ἐξήλειψας· ὅθεν καὶ ξύλον ἔλυσε ποτέ,

πικρίαν ὑδάτων Μερρᾶς, προτυποῦν τοῦ Σταυροῦ τὴν ἐνέργειαν·

 ἣν πᾶσαι αἱ Δυνάμεις  τῶν οὐρανῶν μεγαλύνουσιν.

Απλή σύνταξη

Μὴ ἐάσας τὴν πικρίαν τὴν τοῦ ξύλου ἀναιρέσιμον, Κύριε,

διὰ Σταυροῦ τελείως ἐξήλειψας· ὅθεν καὶ ξύλον ἔλυσε ποτέ,

πικρίαν ὑδάτων Μερρᾶς, προτυποῦν τὴν ἐνέργειαν τοῦ Σταυροῦ ·

 ἣν πᾶσαι αἱ Δυνάμεις  τῶν οὐρανῶν μεγαλύνουσιν.

Μετάφραση

Χωρίς να αφήσεις την πίκρα του ξύλου αθεράπευτη, Κύριε,

με τον Σταυρό σου την εξάλειψες εντελώς. Γι’ αυτό και κάποτε

κάποιο ξύλο εξάλειψε την πίκρα του νερού της Μερράς,

πράγμα που προτυπώνει την ενέργεια του Σταυρού,

την οποία δοξολογούν όλες οι Δυνάμεις των ουρανών.

 

Ερμηνεία

Με το πικρό νερό της Μερράς ασχολήθηκε ο υμνογράφος και στην τέταρτη Ωδή που λέγει:  «Πικρογόνους μετέβαλε πηγὰς ἐν ἐρήμῳ πάλαι ξύλω Μωϋσής». Ασχολείται και τώρα για να αποδείξει ότι δικός του είναι ο Κανόνας αυτός της Υψώσεως του Σταυρού. Εδώ όμως  τονίζει άλλα πράγματα. Συγκρίνει δηλαδή τη χολή και το όξος που δοκίμασε ο Χριστός πάνω στο Σταυρό, από όπου πήγασε η γλυκύτητα της σωτηρίας, που έφερε ο Σταυρός του Κυρίου, με το πικρό νερό στην Περιοχή Μερρά, που δεν μπορούσαν να το πιουν οι διψασμένοι Ισραηλίτες και ο Μωυσής με το χτύπημα της ράβδου του, που συμβόλιζε τον Σταυρό του Κυρίου, από πικρό το έκανε γλυκό και έτσι ήπιαν.

Εδώ υποδηλώνεται η αντίφαση ανάμεσα στην οδύνη και την ηδονή. Οι πατέρες της εκκλησίας έχουν μιλήσει εκτενώς γι’ αυτό το θέμα. Δηλαδή ένα πράγμα,  μπορεί να είναι εξωτερικά όμορφο και εσωτερικά νόστιμο, αλλά να φέρει τέτοια πίκρα, όπως το μήλο του Αδάμ, που να μην μπορείς να την φανταστείς. Αυτή η πίκρα είναι η πίκρα του θανάτου κάθε μορφής για παράδειγμα η πιο απλή αρρώστια μέχρι την πιο βαριά. Το παρήγορο είναι ότι αυτές οι επιπτώσεις της παρακοής δεν είναι αθεράπευτες αλλά θεραπεύσιμες. «Τω μώλωπι αυτού ημείς ιάθημεν» ακούμε την Μ. Εβδομάδα.

Κείμενο (β΄ τροπάριο του άλλου ειρμού)

Ἀδιαλείπτως βαπτομένους τῷ ζόφῳ τοῦ προπάτορος Κύριε,

 διὰ Σταυροῦ ἀνύψωσας σήμερον· ὡς γὰρ τῇ πλάνῃ ἄγαν ἀκρατῶς

 ἡ φύσις προκατηνέχθη, παγκλήρως ἡμᾶς πάλιν ἀνώρθωσε,

 τὸ φῶς τὸ τοῦ Σταυροῦ σου· ὃν οἱ πιστοὶ μεγαλύνομεν.

Απλή σύνταξη

Αδιαλείπτως βαπτομένους τῷ ζόφῳ τοῦ προπάτορος,

διὰ Σταυροῦ Κύριε σήμερον ἀνύψωσας ·

ὡς γὰρ ἡ φύσις προκατηνέχθη ἄγαν ἀκρατῶς

 τῇ πλάνῃ  παγκλήρως ἡμᾶς πάλιν ἀνώρθωσε,

 τὸ φῶς τὸ τοῦ Σταυροῦ σου· ὃν οἱ πιστοὶ μεγαλύνομεν.

Μετάφραση

Εμάς που ήμασταν συνεχώς βυθισμένοι στο σκοτάδι

του Προπάτορά μας με τον Σταυρό σου, Κύριε,

μας ανύψωσες σήμερα, διότι όπως η φύση είχε βυθιστεί

μέσα στην πλάνη εντελώς ασυγκράτητα

 εντελώς ολοκληρωτικά και πάλι μας ανόρθωσε

το φως του Σταυρού σου, τον οποίο δοξολογούμε.

Ερμηνεία

Ο Κύριος με την Σταύρωσή του διόρθωσε δύο κακά, που επέφερε η παρακοή των Πρωτοπλάστων, το σκοτάδι της αμαρτίας και την πτώση των ανθρώπων, με τα αντίθετά τους, το φως του Σταυρού και την ανόρθωση. Όταν οι Πρωτόπλαστοι έφυγαν από τον Θεό, που είναι το φως το αληθινό, βυθίστηκαν στο σκοτάδι της αμαρτίας. Έγιναν υποχείριοι του Άρχοντα του σκότους, του διαβόλου, και ζούσαν μέσα στο σκοτάδι της άγνοιας. Και είναι φυσικό, εκεί όπου δεν υπάρχει το φως, υπάρχει το σκοτάδι, εκεί όπου δεν υπάρχει το καλό, υπάρχει το κακό. Και αυτό κράτησε για πολλά χρόνια. Αδιαλείπτως βυθισμένοι στο σκοτάδι ήταν όλο το γένος των ανθρώπων. Υπάρχουν πολλά χωρία που περιγράφουν αυτή την ζοφερή κατάσταση του ανθρώπου:  «Αλλ΄αυτη υμών εστιν η ώρα και η εξουσία του σκότους» (Λουκ. κβ΄53). Όθεν οι την αμαρτίαν εργαζόμενοι, εν τω σκότει κάθηνται˙ «Καθήμενοι γαρ, φησίν, εν σκότει σκότος βλέπουσι» (Ησ. μβ΄7) και «Σκοτισθήτωσαν οι οφθαλμοί αυτών του μη βλέπειν» (Ψαλ. ξη΄24)˙ και εν τω σκότει περιπατούσιν, «Εν σκότει διαπορεύονται» (Ψαλ. πα΄5).

Ο Χριστός όμως που ήρθε στη γη και είναι το φως.  «Εγώ ειμί το φως» μας διαβεβαίωσε, φώτισε τους ανθρώπους και από το σκοτάδι τους έβγαλε στο φως, από τα έργα της ανομίας που κάνανε τους φώτισε να κάνουν έργα αγάπης. Δεν έχουμε παρά να παρακαλούμε τον Θεό μαζί με τον Δαυίδ να μας διαλύει το σκοτάδι μας με το φως του: «Κύριε ο Θεός μου, φωτιείς το σκότος μου» (Ψαλ. ιζ΄29)

Το κακό όμως δεν σταμάτησε στον άνθρωπο, που σε τελευταία ανάλυση αυτός ευθύνονταν, αλλά εκτάθηκε σε ολόκληρη τη φύση και μάλιστα τόσο ασυγκράτητα που παρέσυρε στην πορεία του τα πάντα, όπως μια μεγάλη πέτρα που ξεκολλάει από έναν βράχο. Όσο όμως ασυγκράτητη ήταν η πτώση του ανθρώπινου γένους τόσο ορμητική ήταν και η ανόρθωσή του με την δύναμη του Σταυρού. Ο Θεός των Δυνάμεων έχει την δύναμη να σηκώσει τους πεσμένους κάτω στη γη και να ανορθώσει τους παραπλανημένους. Ο Θεός είναι: «ο ανωρθώσας την οικουμένην εν τη σοφία αυτού, κατά τον Ιερεμίαν» (Ιερ. ι΄12) και ο ανωρθών πάντας τους κατεραγμένους, κατά τον Δαβίδ (Ψαλ. ρμδ΄15). Ας θυμηθούμε την «συγκύπτουσα» γυναίκα που ζήτησε την βοήθεια του Χριστού και την έλαβε: «την συγκύπτουσαν εκείνην γυναίκα, την μη δυναμένην ανακύψαι εις το παντελές» που την είπε: «Γύναι, απολέλυσαι της ασθενείας σου» (Λουκ. ιγ΄13)». Πάνω σε αυτήν έβαλε τα χέρια του Κύριος και αμέσως ανορθώθηκε.  Αν λοιπόν εξομολογούμαστε την αμαρτία, η οποία μας κάνει να σκύβουμε το κεφάλι, και ζητάμε την βοήθεια του Χριστού, τότε μπορεί να έρθει και η δικιά μας ανόρθωση.

Πρόσφατες
δημοσιεύσεις
Λόγος και Μέλος: Άρθρο Μαρκέλλου Πιράρ «Έτσι ψάλανε οι παππούδες»
Λόγος και Μέλος: Άρθρο Θωμά Αποστολόπουλου «Δέκα λεπτομέρειες για τη βυζαντινή μουσική»
Μνήμη Μανόλη Κ. Χατζηγιακουμή: σκαπανέας, διασώστης, κιβωτός
«Το ευ ζην μου εδίδαξε ο Λυκούργος Αγγελόπουλος»
«Θα ανοίξω το στόμα της ψυχής μου και θα γεμίσει από Άγιο Πνεύμα»