Θεοσοφία: Μελέτη και αναίρεση των θεοσοφικών αντιλήψεων εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας

Όταν το 1875, η Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ (Helena Petrowna Blavatsky) η οποία ασχολούνταν με τον αποκρυφισμό και τον πνευματισμό ως πνευματιστική διάμεσος δηλαδή μέντιουμ, ίδρυε την θεοσοφική εταιρεία είναι βέβαιο ότι δεν μπορούσε να υποπτευθεί ότι οι θρησκευτικές  δοξασίες  τόσο της ιδίας όσο και των διαδόχων της,  Άννυ Μπεζάντ(Annie Besant)  και Άλις Μπέϊλυ(Alice Bailey) θα επηρέαζαν την πλειονότητα σχεδόν των σύγχρονων αποκρυφιστικών-πνευματιστκών οργανώσεων. Γι’ αυτό άλλωστε και ο αείμνηστος  π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος  αναφέρει ότι οι ιδέες του πνευματισμού εξαπλώθηκαν στη Δύση με τη θεοσοφία της Μπλαβάτσκυ και  ο π. Κυριακός Τσουρός επισημαίνει ότι η “Νέα εποχή του Υδροχόου”, όρο που εισήγαγε η θεοσοφίστρια Άλις Μπέϊλυ, είναι γέννημα και θρέμμα της θεοσοφικής σχολής της  Μπλαβάτσκυ.

 Άλλωστε, λίγα έτη μετά, το 1884,  ένας γνώριμος αιρετικός, ο Κάρολος Ρώσσελ ίδρυε τη δική του θρησκευτική εταιρεία, τη «Βιβλική και Φυλλαδική  Εταιρεία Σκοπιά», η οποία έχει και αυτή αποκρυφιστικά σύμβολα όπως  την πυραμίδα της Γκίζας και την πεποίθηση ότι έχει χτιστεί με θεϊκή καθοδήγηση και αποτελεί μάρτυρα προφητείας. Ακόμη και  η ονομασία «Ιεχωβάς» που χρησιμοποιεί για το Θεό, υπάρχει επίσης  μέσα στα αποκρυφιστικά συγγράμματα της Μπλαβάτσκυ. Γι’ αυτό το λόγο η μελέτη του θρησκευτικού συστήματος της Μπλαβάτσκυ καθίσταται αναγκαία για την κατανόηση και την αντιμετώπιση των  σύγχρονων   αιρέσεων.

Η ιδρύτρια  της θεοσοφικής εταιρείας  χρησιμοποίησε τον όρο «Θεοσοφία» για να ονομάσει το θρησκευτικό της σύστημα. Πρέπει να επισημάνουμε όμως ότι τριάντα περίπου χρόνια πριν την Μπλαβάτσκυ, ένας  αρχαιολάτρης έλληνας κληρικός,  ο Θεόφιλος Καΐρης,   κήρυττε  θρησκευτικές δοξασίες  αντίθετες με αυτές της  Ορθόδοξης Θεολογίας καθώς αρνούνταν τη θεότητα του Ιησού, την Αγία Τριάδα, τα μυστήρια της Εκκλησίας και γι’ αυτό  καθαιρέθηκε τo 1839. Θέλοντας να προωθήσει τις φιλοσοφικές του ιδέες ίδρυσε στο Λονδίνο, όπου μετέβη το 1842,  τον «Ελληνικόν Σύλλογον της Θεοσοφίας». Είναι πιθανόν λοιπόν η  Μπλαβάτσκυ να μην διεκδικεί την πρωτοτυπία αλλά να αντέγραψε  τον όρο και ορισμένες ιδέες του Καΐρη. Βέβαια ο όρος Θεοσοφία δεν  είναι δημιούργημα ούτε του Καΐρη ούτε της Μπλαβάτσκυ  αλλά  είναι αρχαιότατος και   χρησιμοποιήθηκε από τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Αμμώνιο Σακκά αλλά και από χριστιανούς συγγραφείς, όπως τον άγιο Διονύσιο Αρεοπαγίτη, με διαφορετική βέβαια έννοια. Επιλέγοντας αυτόν τον όρο η Μπλαβάτσκυ ήθελε προφανώς να πείσει τους ακροατές της ότι το  θρησκευτικό της σύστημα  δεν είναι  νεωτεριστική επινόηση  αλλά διεκδικεί την αυθεντία αρχαίων σοφών ανδρών.

Ο όρος «Θεοσοφία» ερμηνεύεται από την Μπλαβάτσκυ και τους θιασώτες των θεωριών της ως η «Σοφία των Θείων Όντων», ως «Θεία Γνώση» ή «Θεία Επιστήµη» που δεν έχει αντικείμενο   μόνο  τη θρησκεία και το Θεό αλλά και κάθε εκδήλωση του ανθρωπίνου πνεύματος. Αυτή η γνώση και η σοφία είναι εσωτερική, δηλαδή ισχυρίζονται ότι δεν είναι αποτέλεσμα διδασκαλίας αλλά προήλθε μέσα από θεϊκές αποκαλύψεις στους αρχαίους μύστες. Υποστηρίζουν ότι αποτελεί το υπόβαθρο όλων των παγκόσμιων θρησκειών και ότι  δόθηκε γραπτώς από την Μπλαβάτσκυ στην ανθρωπότητα ως αντιπρόσωπος τής υπέρ τα Ιμαλάϊα Αδελφότητας των Μυστών! Αυτή η δήθεν θεϊκή γνώση θεωρείται απόκρυφη, δηλαδή δεν μπορεί να κατανοηθεί από την μάζα των ανθρώπων αλλά μόνο από τους μυημένους και  μεταδίδεται  μέσω τελετουργιών, μυήσεων  και ερμηνεία συμβολισμών.

Για την Μπλαβάτσκυ και τους οπαδούς της ενώ η θεοσοφική εταιρεία κατέχει το σύνολο της αλήθειας οι επιμέρους θρησκείες  κατέχουν  μόνο ψήγματα αυτής της αλήθειας. Σύνθημα της θεοσοφικής εταιρίας είναι  ότι ουδεμία θρησκεία είναι υπερτέρα της αλήθειας το οποίο σημαίνει  ότι καμία θρησκεία δεν είναι ανώτερη της θεοσοφικής εταιρείας διότι οι θρησκείες κατέχουν κομμάτια της αλήθειας  ενώ η θεοσοφική εταιρεία διεκδικεί την αποκλειστική κατοχή της αλήθειας! Μάταια υποστήριζε η Μπλαβάτσκυ ότι τα μέλη της θεοσοφικής εταιρείας   μπορούν ταυτόχρονα να είναι πιστά μέλη της θρησκείας τους   διότι  η θεοσοφική εταιρεία είναι δήθεν απελευθερωμένη από θρησκευτικές προκαταλήψεις. Η ανήλεη κριτική που ασκεί εναντίον του Χριστιανισμού συνηγορεί περί του αντιθέτου.

Αυτό όμως που οι οπαδοί της θεοσοφικής εταιρείας θεωρούν ως αιώνια αλήθεια και αρχαία σοφία δεν είναι  τίποτα άλλο παρά μια επιλεκτική  συλλογή και  αυθαίρετος συγκερασμός θρησκευτικών δοξασιών και αντιλήψεων  από θρησκείες  και θρησκευτικοφιλοσοφικά συστήματα  όπως ο Ερμητισμός, οι αρχαίες μυστηριακές θρησκείες, ο Ιουδαϊκός μυστικισμός(Καμπαλά), ο Γνωστικισμός,  ο Νεοπλατωνισμός και ο Χριστιανισμός έτσι όπως ερμηνεύτηκε από τους Γνωστικούς. Η θρησκεία η οποία επηρέασε τη θεοσοφική εταιρεία  σε μέγιστο βαθμό, όπως τονίζει ο αείμνηστος καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας, είναι ο Ινδουισμός και το πνευματικό  του τέκνο ο Βουδισμός. Και σε όλα τα παραπάνω προστέθηκε ένα συνονθύλευμα μυθολογικών στοιχείων  και  θρησκευτικών πρακτικών όπως η Μαγεία, όπως επισημαίνει ο μακαριστός π. Χαράλαμπος Βασιλόπουλος, διότι για την Μπλαβάτσκυ η Μαγεία  είναι πνευματική σοφία όταν χρησιμοποιείται για αγαθούς σκοπούς. Οι ιδρυτές λοιπόν της θεοσοφικής εταιρείας συγκέρασαν ένα σύνολο ετερόκλητων θρησκευτικών δοξασιών, και αυτές τις  ονόμασαν «αρχαία σοφία» ή «σοφία των θείων όντων» ή «αιώνια αλήθεια» η οποία δήθεν είναι η βάση όλων των θρησκειών.