Το Άγιο Όρος στην οικουμένη δια των μετοχίων και των αγιορειτών
12 Σεπτεμβρίου 2022Τα μετόχια δίνουν τη δυνατότητα στο Άγιο Όρος να μεταδώσει την πνευματική και ποιμαντική του ακτινοβολία εκτός του Άθωνα, δηλαδή στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, αλλά και σε ολόκληρη την οικουμένη.
Έτσι, Αγιορείτες μοναχοί κατέφυγαν σε πολλές περιοχές του κόσμου (κάποιοι εξ’ αυτών με την ευλογία και την προτροπή των ηγουμένων τους) και ίδρυσαν μοναστήρια, κάποια εξ αυτών ως μετόχια της κυρίαρχης αθωνίτικης μονής, τα οποία λειτουργούν κατά τα αγιορείτικα πρότυπα. Με αυτόν τον τρόπο δίνουν τη δυνατότητα να γίνουν κοινωνοί της Ορθοδοξίας και του αγιορείτικου μοναχισμού άνθρωποι εκτός του πνεύματος της Ορθοδοξίας, καθώς οι μοναχοί τηρούν επακριβώς τις παρακαταθήκες, τις παραδόσεις, τις ιερές ακολουθίες και τη ζωή του Αγίου Όρους με το ίδιο ωράριο και τυπικό[1]. Εκτός αυτού, μέσω των μετοχίων, καλύπτονται οι πνευματικές ανάγκες των πιστών οι οποίοι κάλυπταν πάρα πολλά χιλιόμετρα για να βιώσουν την αγιορείτικη πνευματικότητα και, όπου είναι εφικτό, ασκείται ιεραποστολική και ποιμαντική δράση.
Το μεγαλύτερο έργο ως προς τη δημιουργία Ορθόδοξων μοναστηριών εκτός Αγίου Όρους το έχει επιτελέσει ο γέροντας Εφραίμ ο Φιλοθεΐτης (†2019), ο οποίος ήταν ηγούμενος της Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους και μέλος της αδελφότητας του γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστή. Σε ηλικία εξήντα επτά ετών εγκατέλειψε το Άγιο Όρος και αφιερώθηκε στην ανάπτυξη του μοναχισμού στην Αμερική. Το 1979 έφθασε στον Καναδά για λόγους υγείας. Η επίσκεψή του αυτή ήταν ικανή για να διαπιστώσει την κακή πνευματική κατάσταση των ελληνικών εκκλησιών και αποτέλεσε για τον ίδιο γεγονός συγκλονιστικό και σκανδαλιστικό η έλλειψη εξομολόγησης και πνευματικών πατέρων, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει τους ορθόδοξους σε εκπροτεσταντισμό. Σύμφωνα και με τον ηγούμενο Παΐσιο της Μονής του Αγίου Αντωνίου (στενότερο συνεργάτη του γέροντα Εφραίμ), η Ορθοδοξία στις Η.Π.Α. δεν ήταν, και εξακολουθεί να μην είναι, ούτε παραδοσιακή ούτε πατερική και επιπροσθέτως δεν επικεντρώνεται στη θέωση και στην πνευματική πρόοδο[2], γεγονός που έμελλε να θεραπεύσει η δημιουργία των μοναστηριών που λειτούργησαν ως κέντρα πνευματικής αναλαμπής.
Έτσι, η ποιμαντική δράση του γέροντα Εφραίμ, κατόπιν προσκλήσεων, από τον Καναδά εξαπλώθηκε στις Η.Π.Α. Έκτοτε οι επισκέψεις συνεχίσθηκαν και η ποιμαντική προσφορά του όλο και αυξανόταν. Σταδιακά, άρχισε να καλλιεργείται η σκέψη να ιδρυθεί κάποιο μοναστήρι στην Αμερική, ώστε ο απόδημος ελληνισμός να έχει μία μόνιμη βάση πνευματικού ανεφοδιασμού, μιας και η μοναστική ζωή και η αυθεντική παράδοση του αθωνικού βίου ήταν έννοιες και εμπειρίες άγνωστες σε πολλά μέλη της ελληνικής κοινότητας των Η.Π.Α. και του Καναδά[3]. Πράγματι άρχισαν ενέργειες και ιδρύθηκαν στην αρχή δύο μοναστήρια, το ένα στο Μόντρεαλ του Καναδά και το άλλο στο Πίτσμπουργκ των Η.Π.Α. Ακολούθησε η ίδρυση και άλλων μοναστηριών, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχουν δεκαεφτά μοναστήρια[4], δεκαπέντε εκ των οποίων είναι στις Η.Π.Α. και δύο είναι στον Καναδά (ανδρικά και γυναικεία)[5], τα οποία υπάγονται στην Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής και στην Μητρόπολη Τορόντο – Καναδά αντίστοιχα, εφαρμόζοντας τις παραδόσεις, τις ιερές ακολουθίες, τις ολονυχτίες, τις προσευχές και τη ζωή με το ωράριο του Αγίου Όρους. Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, στου οποίου την διοικητική δικαιοδοσία (Αρχιεπισκοπή Αμερικής) υπάγονται οι ιερές μονές, δήλωσε ότι «η προσωπικότητα του γέροντος Εφραίμ θα γραφεί στην ιστορία της Ορθοδοξίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, με χρυσά γράμματα[6]»
Κάποιες εξ’ αυτών των μονών έχουν αναπτύξει την ποιμαντική τους δράση σε διάφορα πεδία στις Η.Π.Α. με χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα της μονής του Αγίου Αντωνίου (μονή στην οποία διαβιούσε ο γέροντας Εφραίμ), όπου προσφέρεται συσσίτιο για τους φτωχούς και λειτουργεί ίδρυμα για φτωχές και εγκαταλειμμένες γυναίκες στην πόλη του Tuscon[7]. Στον γέροντα Εφραίμ προστρέχουν επίσης πολλοί πονεμένοι και άρρωστοι άνθρωποι για να ωφεληθούν τόσο πνευματικά, όσο και σωματικά καθώς υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες που άρρωστοι βοηθήθηκαν από τον πνευματικό τους πατέρα τον γέροντα Εφραίμ, ο οποίος εκτός των άλλων έχει ιδρύσει και ένα μεγάλο γηροκομείο το όποιο περιθάλπει πολλούς ανήμπορους γέροντες[8]. Επιπλέον προσφέρεται διακονία σε φυλακισμένους σε φυλακές πλησίον της Μονής του Αγίου Αντωνίου και της γυναικείας Μονής του Τιμίου Προδρόμου μέσω επισκέψεων, αλληλογραφίας, διανομής δωρεάν βιβλίων και ορθόδοξων κειμένων, ενώ προσφέρεται φαγητό σε όποιον προσφύγει στο μοναστήρι και το αιτηθεί χωρίς καμία πρόθεση προσηλυτισμού ή ανταλλάγματος από την πλευρά της μονής. Τέλος, το γυναικείο μοναστήρι του Αγίου Προδρόμου προσφέρει μαθήματα κατηχητικού και διοργανώνει καλοκαιρινές κατασκηνώσεις για κορίτσια[9].
Στα κύρια διακονήματα που ασκούνται εντός των μοναστηριών περιλαμβάνεται η φιλοξενία, καθώς δέχονται χιλιάδες επισκέπτες ετησίως, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη μονή του Αγίου Αντωνίου η οποία αναφέρει ότι δέχεται 25.000 επισκέπτες κατ’ έτος (και κατέχει την δεύτερη θέση σε επισκεψιμότητα μετά το φαράγγι στην πολιτεία της Αριζόνα των Η.Π.Α.[10])ενώ τα άλλα μοναστήρια δέχονται περίπου 15.000. Στα πλαίσια αυτά η φιλοξενία αυτή έχει και ποιμαντική προέκταση καθώς οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν σε εξομολόγους ώστε να τελεστεί το μυστήριο της ιεράς εξομολόγησης, για το οποίο ο λαός στην Αμερική γνώριζε ελάχιστα, ενώ και από την πλευρά του κλήρου δεν έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης. Οι εξομολογήσεις γίνονται καθημερινά στο μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου με τους προσκυνητές να είναι αρκετές δεκάδες έως και εκατοντάδες καθημερινά, ενώ αντιστοίχως εξομολογήσεις γίνονται και στα άλλα μοναστήρια καθώς ο γέροντας Εφραίμ έχει διορίσει έναν ιερέα-πνευματικό σε κάθε ένα εξ αυτών[11].
Πολλοί από αυτούς τους επισκέπτες κάνουν μία απλή ξενάγηση και μαθαίνουν τα βασικά περί της Ορθοδοξίας, όμως από ιεραποστολικής άποψης, σύμφωνα με τον γέροντα Εφραίμ «ακόμη και αν γίνει Ορθόδοξος μόνο ένας […] όλη η προσπάθεια αξίζει τον κόπο»[12], παρότι ο κύριος στόχος του εγχειρήματος είναι η πνευματική αναγέννηση στην πίστη όσων είναι ήδη Ορθόδοξοι.
Τεράστια σημασία αποτελεί το γεγονός ότι εκτός από την πνευματική οικοδομή που προσφέρεται στους πιστούς, προκύπτει και η προβολή της «κανονικής» λειτουργική ζωής, καθώς στο μοναστήρια αυτά υπάρχει πλήρης λειτουργική ζωή κατά τα αγιορείτικα πρότυπα, σε αντίθεση με πολλές ελληνικές ενορίες που τελούν μόνο έναν συνοπτικό όρθρο και τη Θεία Λειτουργία των Κυριακών, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους πιστούς να γνωρίσουν τη λειτουργική ζωή στην πληρότητά της αλλά και τους νέους κληρικούς να μαθητεύσουν σε αυτήν[13]. Εδώ, αξίζει να αναφερθεί η προσπάθεια του πρωτοψάλτη της Μονής του Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα, του π. Εφραίμ, ο οποίος μετατρέπει τη βυζαντινή μουσική στη δυτική μουσική σημειογραφία, την οποία προσάρμοσε στις αγγλικές λέξεις ως μία πράξη προσφοράς στην Εκκλησία της Βόρειας Αμερικής μιας και δεν γίνεται χρήση από το ίδιο το μοναστήρι το οποίο χρησιμοποιεί μόνο τη βυζαντινή σημειογραφία[14].
Η εξακτίνωση της πνευματικότητας και της προσφοράς του Αγίου Όρους δεν περιορίζεται μόνο στην Αμερικάνικη ήπειρο αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι, στην Ευρώπη συναντούμε τη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στο Έσσεξ της Αγγλίας, η οποία ιδρύθηκε από τον γέροντα Σωφρόνιο τον Αθωνίτη, μαθητή του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη, ο οποίος έφυγε από το Άγιον Όρος για να συνεχίσει και να ιδρύσει τη μοναστηριακή ζωή στην Ευρώπη. Στη Γαλλία ο αγιορείτικος μοναχισμός εξαπλώθηκε χάρη στην Ιερά Μονή της Σίμωνος Πέτρας και τη μέριμνα του Γέροντα Αιμιλιανού, καθηγούμενου τότε της Μονής. Ο Γέροντας θεωρούσε ως Σιμωνόπετρα όλα τα Μετόχια της και για όλα έδειχνε ενδιαφέρον, στοργή και συμπαράσταση, διότι «πολλοί συγκομίζονται εκεί (στα μοναστήρια), βρίσκοντας την Εκκλησία τόσο κοντά τους» όπως έλεγε.
Ο γέροντας Αιμιλιανός έδειχνε ιδιαίτερη πρόνοια και επιμέλεια για τους προστρέχοντας σε αυτόν ετερόδοξους αλλοδαπούς, πολλούς εκ των όποιων κατήχησε, βάπτισε και έκειρε, όπως τους μοναχούς π. Πλακίδα Deseille[15] και π. Ηλία Ragot, χάρη στους οποίους κατόπιν γεννήθηκαν τρία μετόχια της Σιμωνόπετρας στη Γαλλία: ένα ανδρώο, του Αγίου Αντωνίου, και δύο γυναικεία, της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και της Αγίας Σκέπης αποτελώντας φυτώρια του Ορθόδοξου μοναχισμού στη Δύση.[16] Ο Γέροντας Αιμιλιανός έδειξε τον σεβασμό του προς τον γαλλικό πολιτισμό και τη γαλλική γλώσσα με αποτέλεσμα τα στοιχεία αυτά να ενσωματωθούν στη ζωή της τοπικής Εκκλησίας, αφήνοντας το Άγιο Πνεύμα να ενεργήσει και να αναδείξει τον γαλλόφωνο ορθόδοξο μοναχισμό[17]. Το μοναστήρι της Αγίας Σκέπης (του οποία τα εγκαίνια του καθολικού έγιναν στις 13/10/2019) εκτός των άλλων, έχει αναλάβει επίσης ένα σημαντικό έργο διδασκαλίας, διοργανώνοντας μαθήματα ορθόδοξης θεολογίας για τους νεοφώτιστους πιστούς και για όσους ενδιαφέρονται για την Ορθοδοξία[18], ενώ αποτελούν χώρο ανάπαυσης όχι μόνο για τους Έλληνες Ορθόδοξους αλλά και πολλούς Γάλλους που μεταστρέφονται στην Ορθοδοξία[19].
Στην Αφρική και στην Ασία μπορεί να μην υφίστανται αγιορείτικα μετόχια, αλλά και σε αυτά τα μέρη της γης έχει φυτευτεί ο σπόρος της πνευματικότητας του Αγίου Όρους μέσω ανθρώπων που έζησαν σε αυτό και έλαβαν την εντολή ή είχαν την επιθυμία να σπείρουν τον λόγο του Χριστού στην Οικουμένη δια της ιεραποστολής.
Τέτοιες περιπτώσεις είναι ο Μητροπολίτης Πισιδίας Σωτήριος, ο οποίος προερχόταν από το Άγιο Όρος, και ως γενικός αρχιερατικός επίτροπος Άπω Ανατολής ίδρυσε Ορθόδοξο ιεραποστολικό κέντρο στη Σεούλ, κέντρο κοινωνικής μέριμνας στο Τσουντσόν, ορθόδοξο νηπιαγωγείο στο Πουσάν, καλλιτεχνικό γυμνάσιο και λύκειο στην Τσοντζού και την Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην περιοχή Καπιόνγκ.
Αντιστοίχως στην Αφρική, το Άγιο Όρος αναγέννησε πνευματικά τους ανθρώπους μέσω του αγιορείτη ιερομόναχου, πατέρα Θεολόγου, ο οποίος μετέφερε το Άγιον Όρος στο Κονγκό της Αφρικής. Για εννέα χρόνια ο π. Θεολόγος πήγαινε στο Κονγκό κάθε δύο μήνες και επέστρεφε στο Άγιον Όρος για δυο μήνες, για να ζήσει τη μοναστική ζωή και να έχει επαφές με δωρητές και ιεραποστολικούς συλλόγους[20] καθώς έχτισε δέκα εκκλησίες, ένα επισκοπείο, έναν ραδιοφωνικό σταθμό, ένα σχολείο (δημοτικό και γυμνάσιο) με τριακόσιους πενήντα μαθητές, ένα ορφανοτροφείο που φιλοξενεί τριάντα ορφανά, ένα μοναστήρι και δύο κλινικές. Παράλληλα, συνεχίζει το πνευματικό του έργο βαπτίζοντας εκατοντάδες μικρούς και μεγάλους Αφρικανούς έως και τους Πυγμαίους του Ιμπφόντο, στο βορειοανατολικό τμήμα του Κονγκό, τους οποίους έχει προσεγγίσει και οδηγήσει σε μια νέα πνευματική πορεία[21]. Από το Άγιο Όρος (Ι.Μ. Σταυρονικήτα) επίσης προέρχεται και ο Μητροπολίτης Μαδαγασκάρης κ. Ιγνάτιος, ο οποίος επεδόθη στην κατήχηση, στις βαπτίσεις (1.300-1.500 κατ’ έτος), στην μετάφραση και έκδοση λειτουργικών και πνευματικών βιβλίων, την ανοικοδόμηση ιερών ναών και πνευματικών κέντρων, σχολείων, φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, καθώς και του Θεολογικού Σεμιναρίου που ήδη λειτουργεί, με σκοπό την αρτιότερη κατάρτιση των ιερέων και των κατηχητών. Αναδιοργάνωσε, επίσης την λειτουργία των κλινικών με δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους φτωχούς. Πριν την Μαδαγασκάρη είχε διακονήσει την Δυτική Βεγγάλη των Ινδιών όπου είχε αναπτύξει μεγάλο και αξιόλογο ιεραποστολικό, φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο το οποίο περιλάμβανε ανέγερση ιερών ναών, κατηχήσεις, βαπτίσεις, ίδρυση σχολείων, εξωτερικών ιατρείων, ορφανοτροφείου, άνοιγμα γεωτρήσεων για πόσιμο νερό, κατασκευή πολλών κατοικιών για φτωχές οικογένειες, παροχή υποτροφιών, διανομή τροφίμων σε 2.000 άπορες οικογένειες, καθώς επίσης και διανομή πρωϊνού ροφήματος σε φτωχά παιδιά.[22]
Επίσης αγιορείτης είναι και ο Μητροπολίτης Κινσάσας Νικηφόρος Μικραγιαννανίτης(†2021),(εικ. 32 και 33 Παραρτήματος) ο οποίος διακόνησε την ιεραποστολή στην Κεντρώα Αφρική από το 2010. Στα χρόνια της διακονίας του μεταξύ άλλων ίδρυσε 17 σχολεία με 300 έως και 900 μαθητές, φροντίζοντας για την απρόσκοπτη λειτουργία του Ορθοδόξου Πανεπιστημίου και μεριμνώντας για την επάνδρωση και λειτουργία του Νοσοκομείου «Παναγία Σουμελά – Άγιος Παντελεήμων», καθώς και για την ομαλή λειτουργία των ιατρείων και των κλινικών των Ιεραποστολικών Κέντρων στην Κανάγκα, την Κινσάσα και το Μπουζιμάι[23].
Τέλος, ένας άλλος αγιορείτης ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην Αφρική και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή του Ζαΐρ, ήταν ο π. Κοσμάς Γρηγοριάτης, ο οποίος ήταν εμπνευστής ενός μεγάλου πνευματικού και κοινωνικού έργου στην καρδιά της Αφρικανικής Ηπείρου.
Κατήχησε και βάπτισε περισσότερους από 15.000 ιθαγενείς. Πέραν της ανέγερσης Ιερών Ναών και Ιδρυμάτων, προχώρησε στην ανοικοδόμηση Δημοτικών Σχολείων.
Επίσης, για την αναβάθμιση του βιοτικού και πολιτισμικού επιπέδου του λαού του Κονγκό ίδρυσε Τεχνική Αγροτική Σχολή, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα γεωργικά και κτηνοτροφικά προγράμματα στο Νότιο Κονγκό[24].
Οποτεδήποτε το ζητήσει η Εκκλησία και οι περιστάσεις το Άγιο όρος είναι έτοιμο να συνδράμει και ιεραποστολικά. Σε κάθε περίπτωση οι αγιορείτες φροντίζουν έτσι ώστε η ιεραποστολή να συνδυάζεται με τον ησυχασμό και την μυστική ζωή, καθώς χωρίς αυτά η ιεραποστολή εκπίπτει σε μια εκκοσμικευμένη κοινωνική προσφορά[25].
Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ
