Η τιμή των Πατέρων

«Τὰς μυστικὰς τοῦ Πνεύματος σάλπιγγας», «τὰ πάγχρυσα στόματα τοῦ Λόγου», «τοὺς θεοφόρους πατέρας» τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας τὴν Β’ ἤ τὴν Γ’ Κυριακὴ τοῦ Ὀκτωβρίου κάθε χρόνο, σὲ ἀνάμνηση τῆς ἐν Νικαίᾳ συνελθούσης, κατὰ τὸ ἔτος 787, Ζ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Δοξάζει και ανυμνεί η Εκκλησία μας τους «ουρανόφρονας Πατέρας», διότι αφ’ ενός μεν κατετρόπωσαν «τοις όπλοις των λόγων» τους εχθρούς των σεβαστών εικόνων, αφ’ ετέρου δε διετράνωσαν την αληθινή πίστη της Εκκλησίας, όπως εκφράστηκε διά στόματος όλων των Πατέρων, ότι «η τιμή της εικόνος επί το πρωτότυπον διαβαίνει».

Είναι, όμως, αξιοπρόσεκτο ότι, ενώ η Εκκλησία μας την ημέρα αυτήν εορτάζει την νίκη επί των ασεβών εικονομάχων, εν τούτοις στους περισσοτέρους ύμνους δεν γίνεται λόγος μόνον για τους Πατέρες της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου, ούτε για την καταπολέμηση της συγκεκριμένης αιρέσεως, της εικονομαχίας, αλλά γίνεται λόγος για όλους τους Πατέρες, ως προμάχους της πίστεως, όπως και για την λύτρωση της Εκκλησίας «εκ πάσης αιρέσεως».

Έτσι ο υμνογράφος, στο Δοξαστικό των Στίχων του Εσπερινού, καλεί τους πιστούς να ανευφημήσωμε τους «Τριάδα μίαν, απαράλλακτον ουσίαν τε και θεότητα» κηρύξαντες Πατέρες, «τους καθαιρέτας Αρείου και ορθοδόξων προμάχους». Στα υπέροχα, μάλιστα, Προσόμοια των Αίνων υμνούνται «οι ευκλεείς και πανόλβιοι και θεόφρονες Πατέρες», διότι υπήρξαν «επόμενοι ταίς των αποστόλων διδαχαίς», «προιστάμενοι ευαγγελικών δογμάτων και των ευσεβών παραδόσεων». Εξ άλλου, το Δοξαστικό των Αίνων, «των Αγίων Πατέρων ο χορός…», ψάλλεται τρεις φορές τον χρόνο, όσες φορές δηλαδή τιμάει η Εκκλησία μας «τους θεοφεγγείς αστέρας», στις αντίστοιχες Κυριακές των Πατέρων της Α’, της Δ’ και της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου.

Γίνεται, έτσι, κατανοητό από τα παραπάνω ότι κάθε φορά που εορτάζει η Εκκλησία μας τους Πατέρες τιμά στο πρόσωπό των την τριαδικότητα της ορθοδόξου πίστεως και συγχρόνως τους ανυμνεί για την συνολική των προσφορά στην διατήρηση της ενότητος της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας.

Σε ένα, μάλιστα, από τα τροπάρια του Όρθρου τονίζεται χαρακτηριστικά η συμβολικότητα του αριθμού επτά, ως εξής: «Μείζων αρχήθεν αριθμών ο έβδομος﮲ δημιουργίας του Θεού γέγονεν η παντελής κατάπαυσις εις εβδόμην ημέραν﮲ και πασών των αιρέσεων λήξις εις ισάριθμον Σύνοδον.» Και όπως στην Α’ Σύνοδο, στην Νίκαια, ο χορός των Πατέρων νίκησε «τον θεομάχον Άρειον», έτσι και στην Ζ’ Σύνοδο, πάλι στην Νίκαια, ο «σύμμαχος» του πρώτου εκείνου χορός των νέων Πατέρων κατήσχυνε τους εικονομάχους.

Μπορεί, επομένως, οι Πατέρες της Εκκλησίας να καλούνται θεοφόροι, αλλά και οι υμνογράφοι της υπήρξαν «θεολόγοι», εμπνευσμένοι, ασφαλώς, από την χάρη του Αγίου Πνεύματος, ώστε να συνθέτουν τέτοιους εξαίσιους ύμνους. Βεβαίως, δεν αρκεί ο περιορισμένος χώρος ενός άρθρου, για να αποδώση το περιεχόμενο και το βάθος των νοημάτων όλων αυτών των θαυμασίων ύμνων.

Αυτό που εναπομένει, πλέον, σε μας, που τους μελετούμε, είναι όχι μόνον να εμβαθύνωμε στο περιεχόμενό των αλλά και να προσπαθήσωμε να μιμηθούμε εκείνους για τους οποίους γράφτηκαν. Οι Πατέρες υπήρξαν, ομολογουμένως, αθλοφόροι της πίστεως, διότι δεν ανεδείχθησαν μόνον ομολογητές του δόγματος αλλά και μάρτυρες αυτού διά του ιδίου των αίματος. Το έργο των Πατέρων ήταν, πράγματι, πολύ υπεύθυνο αλλά και πολύ δύσκολο. Από την μία μεριμνούσαν, ώστε να αποκόψουν, με την μάχαιρα του Πνεύματος, τις πολυκέφαλες αιρέσεις και από την άλλη αγωνιούσαν, για να διαφυλάξουν «την ενότητα της Πνεύματος εν τω συνδέσμω της ειρήνης» (Εφέσ., δ’ 3). Το διπλό αυτό έργο το επωμιζόμαστε, με την σειρά μας, οι πιστοί της Εκκλησίας σε όλες τις εποχές, και ιδιαιτέρως οι Πατέρες της έχουν χρέος «ίνα καλών έργων προΐστασθαι φροντίζωσιν (…) και μη άκαρποι ώσιν» ( Τιτ., γ’ 8-15).

Για την επίτευξη, βεβαίως, του παραπάνω έργου προϋποτίθεται η χάρη του Αγίου Πνεύματος, χωρίς την συνέργεια της Οποίας κανένα έργο δεν ευοδώνεται μέσα στην Εκκλησία. Από την άλλη, όμως, δεν νοείται να καλείται κάποιος μέλος της Εκκλησίας, χωρίς να καταβάλη και την παραμικρή έστω προσπάθεια να προσελκύση την Θεία Χάρη. Είναι χρέος όσων ανήκουμε στους κόλπους της Εκκλησίας να αναδειχθούμε τουλάχιστον πιστά και γνήσια τέκνα της. Προς τούτο είναι απαραίτητο να διαθέτωμε όχι μόνον ορθή πίστη, αλλά και συνετό προσωπικό βίο και προ πάντων φιλάδελφη και αγαπητική πολιτεία.

Έτσι και μόνον έτσι, μέσα από τα πιστά τέκνα, θα αναδεικνύωνται διαρκώς ευσεβείς, σώφρονες και δίκαιοι πατέρες (και αντιστοίχως μητέρες) προς δόξα Θεού και για την σωτηρία όλων των ανθρώπων. Ταίς πρεσβείαις των Αγίων και Θεοφόρων Πατέρων γένοιτο!