Η σημασία της ψηφιακής μετάβασης στο έργο της Εκκλησίας

2 Νοεμβρίου 2022

Η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης για την περαιτέρω διεύρυνση της διείσδυσης των ψηφιακών μέσων στην κοινωνία και ενάμιση χρόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας ο χρόνος παραμονής στον εικονικό κόσμο αυξήθηκε δραματικά.

     Η αναστολή της λειτουργίας των ιερών ναών με την παρουσία πιστών τον Μάρτιο του 2020 λόγω της πανδημίας επιτάχυνε την ψηφιακή μετάβαση της Εκκλησίας. Η μαρτυρία της Εκκλησίας στον κόσμο του διαδικτύου βρισκόταν σε δυναμική ανάπτυξη πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, τόσο στο πλαίσιο της διαδικτυακής ποιμαντικής, όσο της πληροφόρησης – ενημέρωσης των πιστών. Όμως, η πανδημία επέδρασε καταλυτικά σε ότι αφορά στην αποδοχή και χρήση του διαδικτύου, τόσο για την μετάδοση της Θείας λειτουργίας, όσο για την απομακρυσμένη επικοινωνία των πιστών με τους ιερείς και τέλος για την συμμετοχή των πιστών σε διαδικτυακές συνάξεις με παρηγορητική και ψυχοφελή θεματολογία.

     Στην προ πανδημίας εποχή, το ραδιόφωνο και κυρίως η τηλεόραση και σε λιγότερο βαθμό το διαδίκτυο αποτελούσαν τα κύρια μέσα για την αναμετάδοση της Θείας Λειτουργίας. Κατά την περίοδο της πανδημίας, το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα (Facebook, Youtube, κ.ά.) κυριάρχησαν δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής κοινότητας. Ιερές μητροπόλεις, ιεροί ναοί, ιερές μονές χρησιμοποίησαν εκτεταμένα το διαδίκτυο για την μετάδοση των εκκλησιαστικών λειτουργιών μέσω ιστοσελίδων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Στην προσπάθεια αυτή συμμετείχαν ενεργά οι πιστοί αναμεταδίδοντας και κοινοποιώντας τις ψηφιακές αυτές δράσεις από τους προσωπικούς τους λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα. Πολλαπλασιάστηκαν οι διαδικτυακές εκπομπές θρησκευτικού περιεχομένου μέσω των κοινωνικών δικτύων με την συμμετοχή ιεραρχών, ιερέων και πιστών μειώνοντας σημαντικά τις επιφυλάξεις για την χρήση των νέων τεχνολογιών.

     Βρισκόμαστε πλέον μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα, αφού η πανδημία και η ανάγκη για συμμετοχή στην εκκλησιαστική ζωή ενέτεινε και επιτάχυνε την παρουσία της Εκκλησίας στο ψηφιακό οικοσύστημα και στα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα.

      Θα πρέπει όμως να αναρωτηθούμε αν αυτή η εκτεταμένη διαδικτυακή παρουσία έχει πρόσκαιρο χαρακτήρα ή αποκτήσει στοιχεία μονιμότητας. Η νέα ψηφιακή εκκλησιαστική εμπειρία φαίνεται ότι συνεχίζεται και μετά τη λήξη των περιοριστικών μέτρων και ενδεχομένως αποκτήσει χαρακτηριστικά μονιμότητας, με ορατό το ενδεχόμενο να επηρεάσει σε κάποιο βαθμό και την ίδια την έννοια της Εκκλησίας. Αν και είναι ακόμη πρόωρο να αναφερόμαστε στις συνέπειες και στις μακροπρόθεσμες επιδράσεις της ψηφιοποίησης της Θείας Λειτουργίας, ωστόσο μπορούμε να αναρωτηθούμε για τις επιπτώσεις αυτής της ψηφιοποίησης στο ανθρώπινο πρόσωπο.

     Το ανθρώπινο πρόσωπο είναι πλασμένο κατ’ εικόνα του Θεού, συνεπώς διαθέτει σε περιορισμένο βέβαια βαθμό τρείς βασικές ιδιότητες, τις οποίες ο Θεός διαθέτει σε υπέρτατο βαθμό: την κοινωνικότητα, την ελευθερία και την αγάπη. Σε αναφορά με το διαδίκτυο και οι τρείς αυτές ιδιότητες αλλοιώνονται σε σημαντικό βαθμό αφού η διαδικτυακή ζωή αποστερεί από τον άνθρωπο τη δυνατότητα άσκησης, η οποία πραγματώνεται στη σχέση του με τον συνάνθρωπο ενώ ο ίδιος ο άνθρωπος δεν έχει συνείδηση αυτού του γεγονότος.

     Στο διαδίκτυο ο άνθρωπος δεν προσλαμβάνεται ως όλος άνθρωπος σε όλες του τις διαστάσεις, αλλά ως ένα ψηφιακό αντίτυπο, του οποίου η υπόσταση μπορεί και να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ο εκκλησιαστικός λόγος και η πράξη της Εκκλησίας στο διαδίκτυο μετατρέπεται σε μια ακόμη δυνητική επιλογή του ανώνυμου χρήστη η ενεργοποίηση της οποίας εξαρτάται από την ελκυστικότητα του μηνύματος καθιστώντας το ένα ακόμη κατά καταναλωτικό προϊόν όπου ο τρόπος χρήσης του βρίσκεται στην διακριτική ευχέρεια του χρήστη.

     Τα χαρακτηριστικά της μεταπανδημικής εποχής δεν έχουν ακόμη διαμορφωθεί και ίσως είναι δύσκολο να προβούμε σε προβλέψεις, όμως τα ζητήματα που ανέδειξε η πανδημία αλλά και οι νέες πρακτικές που κυοφόρησε απαιτούν προσεκτική προσέγγιση και θεολογική ερμηνεία. Η ορθόδοξη λειτουργική ζωή είναι μυστηριακή και βασίζεται στη συμμετοχή και την κοινωνία στοιχεία, τα οποία δεν υφίστανται στο ψηφιακό οικοσύστημα και συνεπώς μια λειτουργική ζωή, η οποία αποστερείται των μυστηρίων και της κοινωνίας προσώπων κινδυνεύει να αναχθεί σε σακραμενταλιστική ή ακόμη και καταναλωτική πρακτική. Η αδυναμία ολοκληρωμένης ευχαριστιακής εμπειρίας εξ αποστάσεως σε μια περίοδο που η ψηφιακή εκκλησιαστική πραγματικότητα διευρύνεται συνιστά ένα δύσκολο θεολογικό πρόβλημα και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να οδηγήσει στην υιοθέτηση αμυντικών αντανακλαστικών από την Εκκλησία, αλλά αποτελεί μια καλή ευκαιρία για έναν επαναπροσδιορισμό της ψηφιακής της παρέμβασης και του διαλόγου με το ψηφιακό οικοσύστημα το οποίο αποτελεί πλέον μια εδραιωμένη πραγματικότητα.

     Τέλος η ανάγκη για μια χριστιανική ηθική του διαδικτύου θα γίνεται όλο και πιο αναγκαία τα επόμενα χρόνια και το ερώτημα που γεννάται είναι σε ποιο βαθμό η Εκκλησία μπορεί να διδάξει το ήθος της διαδικτυακά. Όχι όμως ως ενημέρωση και πληροφορία ή ως σακραμενταλιστική αναμετάδοση των εκκλησιαστικών δρώμενων, αλλά ως τρόπο ζωής ως οδοδείκτη πνευματικής επιβίωσης για το ανθρώπινο πρόσωπο στις δαιδαλώδεις διαδρομές του διαδικτύου, να λαξεύσει νέες διαδρομές εμπλουτίζοντας το ποιμαντικό της έργο στο πλαίσιο ενός ψηφιακού ευαγγελισμού.

 

 

 

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ