ᾨδὴ ζ’ Ειρμός (Καταβασία)
«Οἱ Παῖδες εὐσεβείᾳ συντραφέντες,
δυσσεβοῦς προστάγματος καταφρονήσαντες,
πυρὸς ἀπειλὴν οὐκ ἐκπτοήθησαν,
ἀλλ’ ἐν μέσῳ τῆς φλογὸς ἑστῶτες ἔψαλλον·
Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ».
Απλή σύνταξη
«Οἱ Παῖδες συντραφέντες εὐσεβείᾳ,
καταφρονήσαντες δυσσεβοῦς προστάγματος,
οὐκ ἐκπτοήθησαν ἀπειλὴν πυρὸς,
ἀλλ’ ἑστῶτες ἐν μέσῳ τῆς φλογὸς ἔψαλλον·
Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ[1]».
Μετάφραση
Οι τρεις Παίδες που ανατράφηκαν με ευσέβεια
καταφρόνησαν τη βλάσφημη προσταγή
και δεν φοβήθηκαν την απειλή της φωτιάς,
αλλά αντίθετα στέκονταν στη μέση της φωτιάς και έψελναν:
«Θεέ των πατέρων μας , είσαι δοξασμένος».
α΄ τροπάριον ζ΄ Ωδής
Ποιμένες ἀγραυλοῦντες ἐκπλαγοῦς φωτοφανείας ἔτυχον·
δόξα Κυρίου γὰρ αὐτούς περιέλαμψε καὶ Ἄγγελος.
Ἀνυμνήσατε βοῶν ὅτι ἐτέχθη Χριστός,
ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.
Απλή σύνταξη
Ποιμένες ἀγραυλοῦντες ἔτυχον ἐκπλαγοῦς φωτοφανείας ·
δόξα γὰρ Κυρίου περιέλαμψε αὐτούς καὶ Ἄγγελος βοῶν:
Ἀνυμνήσατε ὅτι ἐτέχθη Χριστός
ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.
Μετάφραση
Ποιμένες που έπαιζαν τους αυλούς τους στους αγρούς
τους περιέλουσε εκπαύγλου ομορφιάς φωτοχυσία,
γιατί έλαμψε γύρω τους η δόξα του Κυρίου
και ο Άγγελος που τους φώναζε: Ανυμνήσετε τον Θεό,
γιατί γεννήθηκε ο Χριστός, ο Θεός των πατέρων μας,
που είναι ευλογημένος εις τους αιώνες.
Ερμηνεία
Οι ποιμένες είναι οι πρώτοι που αξιώθηκαν να ζήσουν αυτά τα θαυμαστά γεγονότα. Κι αυτό για τέσσερις λόγους: Πρώτον, διότι ήταν απλοί και απονήρευτοι άνθρωποι, όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους μακριά από τα αστικά κέντρα, όπου οι άνθρωποι δεν είναι τόσο αθώοι. Δεύτερον, διότι ο Χριστός έμελλε να γίνει και αυτός ποιμήν όχι αλόγων αλλά λογικών προβάτων. Τρίτον, διότι ήταν άνθρωποι της υπαίθρου, που τηρούσαν πιστά τις εντολές των προπατέρων τους. Τέταρτον, διότι ο Θεός ήθελε να δείξει ότι αγράμματοι άνθρωποι, ποιμένες κι αγρότες, μπορούν να γνωρίσουν τον Θεό καλύτερα από τους γραμματισμένους και τους σοφούς «ότι τα μωρά των ανθρώπων εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη», όπως λέγει ο απ. Παύλος.
Αυτοί λοιπόν οι ταπεινοί βοσκοί και όχι άλλοι άνθρωποι ήταν πολύ τυχεροί, γιατί αξιώθηκαν να δουν τον Νεογέννητο Χριστό και να ακούσουν τον αγγελικό ύμνο το «Δόξα εν υψίστοις Θεώ». Στο κατά Λουκά ευαγγέλιο έχουμε μια πολλή παραστατική περιγραφή των ποιμένων και των αγγγέλων: « Καὶ ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες καὶ φυλάσσοντες φυλακὰς τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν ποίμνην αὐτῶν καὶ ἄγγελος κυρίου ἐπέστη αὐτοῖς καὶ δόξα κυρίου περιέλαμψεν αὐτού, καὶ ἐφοβήθησαν φόβον μέγαν (Λουκά 2, 8»
Η φωτοχυσία, που περιέλουσε τους ποιμένες και δημιουργήθηκε και με την εμφάνιση των αγγέλων, οφείλεται στο δόξα του Κυρίου. Ο Κύριος είναι το Φως του Κόσμου, αυτός που έκανε να λάμψουν τα ιμάτια των προφητών στην Μεταμόρφωση, αυτός που έκανε τους αγγέλους πάνω στο μνήμα να απαστράπτουν τα ιμάτιά τους.
β΄ τροπάριο ζ΄ Ωδής
Ἐξαίφνης σὺν τῷ λόγῳ τοῦ Ἀγγέλου οὐρανῶν στρατεύματα,
Δόξα ἐκραύγαζον Θεῷ ἐν ὑψίστοις ἐπὶ γῆς εἰρήνη,
ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία, Χριστὸς ἔλαμψεν.
Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.
Απλή σύνταξη
Ἐξαίφνης σὺν τῷ λόγῳ τοῦ Ἀγγέλου στρατεύματα οὐρανῶν
ἐκραύγαζον: Δόξα Θεῷ ἐν ὑψίστοις, ἐπὶ γῆς εἰρήνη,
ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία, Χριστὸς (γαρ) ἔλαμψεν.
Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.
Μετάφραση
Και ξαφνικά με τον λόγο του Αγγέλου μαζεύτηκαν
ουράνια στρατεύματα, που έψαλαν το:
«Έρχεται δόξα στους ουρανούς, ειρήνη στη γη
και συγκατάβαση του Θεού στους ανθρώπους»,
γιατί διέλαμψε ο Χριστός, ο Θεός των Πατέρων μας,
που είναι ευλογημένος εις τους αιώνες.
Ερμηνεία
Είναι πολύ χαρακτηριστική η σκηνή που περιγράφει πάλι ο ευαγγελιστής Λουκάς για την δοξολογία των αγγέλων: «καὶ ἐξαίφνης ἐγένετο σὺν τῷ ἀγγέλῳ πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίου αἰνούντων τὸν θεὸν καὶ λεγόντων: Δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ.2,13-14)
Οι άγγελοι, που μέχρι τότε δεν γνώριζαν τα κρυφά σχέδια του Θεού για την σωτηρία των ανθρώπων, χάρηκαν και αυτοί «χαράν μεγάλην», όταν ευαγγελίζονταν στους ποιμένες την γέννηση του Χριστού και ένας από τους αγγέλους τους είπε: «ἰδοὺ εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην, ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ». Οι άγγελοι πονούσαν για το ξεστράτημά των ταλαίπωρων ανθρώπων και τους συμπονούσαν, αφού, όταν κάποιος άνθρωπος μετανοούσε, γίνονταν χαρά μεγάλη μεταξύ των αγγέλων στους Ουρανούς. Φανταστείτε τώρα τι χαρά πήραν, γιατί επιτέλους έρχονταν ο Σωτήρ Χριστός να σώσει τους ανθρώπους.
Την σωτήρια έλευση του Χριστού μόνο οι άγγελοι μπορούσαν να εκτιμήσουν εκείνη την ώρα. Η ειρήνη, δηλαδή η συμφιλίωση της γης με τον Θεό, γίνονταν πραγματικότητα αλλά και η ευδοκία του Θεού, δηλαδή η απόφαση του Θεού για την σωτηρία τους, έρχονταν στους ανθρώπους. Ο Θεός έλαμψε με την παρουσία του πάνω στη γη και γι αυτό του πρέπει ύμνος, γιατί ενώ κατοικεί στους ουρανούς, δεν παύει να ενδιαφέρεται και για τους ανθρώπους της γης. Ο Θεός λοιπόν των πατέρων μας είναι ευλογημένος και του πρέπει κάθε δοξολογία.
γ΄ τροπάριο ζ΄ Ωδής
Ῥῆμα τὶ τοῦτο; εἶπον οἱ Ποιμένες: διελθόντες ἴδωμεν τὸ γεγονός,
θεῖον Χριστόν. Βηθλεὲμ καταλαβόντες δέ
σὺν τῇ τεκούσῃ προσεκύνουν ἀναμέλποντες·
ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.
Απλή σύνταξη
Ῥῆμα τὶ τοῦτο; εἶπον οἱ Ποιμένες:
διελθόντες ἴδωμεν τὸ γεγονός, θεῖον Χριστόν.
καταλαβόντες δέ Βηθλεὲμ προσεκύνουν σὺν τῇ τεκούσῃ
ἀναμέλποντες: ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.
Μετάφραση
Τι λόγος ήταν κι αυτός που είπαν οι Ποιμένες:
Ας περάσουμε να δούμε τα θείο γεγονός, τον Θεό Χριστό.
και πηγαίνοντας στην Βηθλεέμ τον προσκύνησαν
μαζί με αυτήν που τον γέννησε, ψέλνοντας:
Ο Θεός των Πατέρων μας είναι ευλογημένος εις τους αιώνες.
Ερμηνεία
Ο υμνογράφος ακολουθεί πιστά την εξιστόρηση του ευαγγελιστή Λουκά για ενέργειες που έκαναν οι ποιμένες για να εξακριβώσουν αυτό το μυστήριο γεγονός, όταν πληροφορήθηκαν σχετικά με αυτό. «καὶ ἐγένετο ὡς ἀπῆλθον ἀπ᾽ αὐτῶν εἰς τὸν οὐρανὸν οἱ ἄγγελοι, οἱ ποιμένες ἐλάλουν πρὸς ἀλλήλους, Διέλθωμεν δὴ ἕως Βηθλέεμ καὶ ἴδωμεν τὸ ῥῆμα τοῦτο τὸ γεγονὸς ὃ ὁ κύριος ἐγνώρισεν ἡμῖν. (Λουκά 2, 13-14). Οι ποιμένες ήταν καλής προαίρεσης, πίστεψαν στα λόγια του αγγέλου, αλλά ήθελαν και οι ίδιοι να εξακριβώσουν τα γεγονότα. Τα είδαν όλα, τα εξακρίβωσαν και δοξολόγησαν τον Θεό λέγοντας: «ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ». Και δεν αρκέστηκαν μόνο σε αυτό, αλλά μετά την προσκύνησή τους διαλαλούσαν το γεγονός και στους άλλους ανθρώπους.
Βηθλεέμ στα εβραϊκά σημαίνει «οίκος άρτου». Η νέα Βηθλεέμ, η εκκλησία, είναι ο οίκος του Θεού, όπου κατοικεί μόνιμα ο Θεός, για να παρέχει στους ανθρώπους τον Άρτο της Ζωής, τον Χριστό. Γι αυτό κι εμείς πρέπει σαν τους ποιμένες να τρέχουμε στην Νέα Βηθλεέμ, τον οίκο του Θεού, για μεταλαμβάνουμε του Άρτου της Ζωής.
[1] «Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ» είναι το εφύμνιο της ζ΄ Ωδής.
