Η αδυναμία του θεού Απόλλων να δώσει χρησμό στον Ιουλιανό τον Παραβάτη

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, (13ος αιώνας) Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου Αγίου Όρους.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου,
Εις τον μακάριον Βαβύλαν
Λόγος δεύτερος
Και εναντίον του Ιουλιανού και των ειδωλολατρών

Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=358973

Ιε’. Αυτός ο βασιλιάς [ο Ιουλιανός ο Παραβάτης] λοιπόν ανέβαινε συχνό στη Δάφνη με πολλά αφιερώματα και με πολλές θυσίες, έκανε να τρέχουν ποταμοί τα αίματα από τα σφαχτάρια κι απαιτούσε με μεγάλη επιμονή χρησμό από το θεό κι είχε την αξίωση να του προφητεύση αυτά που είχε στο νου του.

Κι εκείνος ο γενναίος [ο θεός Απόλλων] είπε·
«Αν και ξέρω πόσους κόκκους έχει η άμμος, και πόσο νερό η θάλασσα,
και καταλαβαίνω τον κουφό, και ακούω τον άλαλο»,
γιατί δεν ήθελε να πη κοφτά και καθαρά ότι δεν μπορεί να μιλήση γιατί του κλείνει το στόμα ο άγιος Βαβύλας και οι εκεί κοντά θαμένοι νεκροί με τη δύναμή τους, φοβόταν ότι θα γινόταν γελοίος σ’ όλους όσους τον λάτρευαν.

Θέλοντας να μη φανή καθαρά ότι νικήθηκε, βρήκε να πη κάτι για να δικαιολογήση τη σιωπή του, ή καλύτερα, απόδειξε τον εαυτό του πιο γελοίο από τη σιωπή.

Πριν δηλαδή είχε φανερώσει μόνο την αδυναμία του, τώρα όμως παρουσίασε και την αδυναμία και την αναίδεια και την αδιαντροπιά του, κι επιχειρούσε να σκεπάση όσα δεν
σκεπάζονται.

Ποια δικαιολογία βρήκε;

Η Δάφνη, λέει, είναι γεμάτη νεκρούς, κι αυτό εμποδίζει το χρησμό. Και πόσο καλύτερο θα ήταν, άθλιε, να ομολογήσης τη δύναμη του μάρτυρα, παρά να βρίσκης τέτοιες αδιάντροπες προφάσεις!

Και ο θεός τους λοιπόν αυτά έκαμε· ο ανόητος βασιλιάς πάλι, σα να έπαιζε στη σκηνή και να ήταν ηθοποιός σε δράμα, τα έβαλε με το μακάριο Βαβύλα.

Κι’ όμως, ανόσιοι και ανοσιώτατοι, αν δεν εξαπατούσατε ο ένας τον άλλο με τη θέλησή σας κι αν δεν υποκρινόσασταν κι οι δυο μαζί για να καταστρέφετε τους υπόλοιπους, γιατί εσύ ο ένας λες για νεκρούς χωρίς να τους ονομάζης και να τους ορίζης, κι εσύ ο άλλος σα να άκουσες όνομα και ωρισμένο νεκρό, αφήνεις τους άλλους και μετακινείς μόνο τον
άγιο;

Γιατί, σύμφωνα με την απόφαση του θεού σου, έπρεπε ν’ ανασκάψης όλους τους τάφους που βρίσκονται στη Δάφνη και να διώξης όσο μπορείς μακρύτερα το φόβητρο από τα μάτια των θεών. Άλλα δεν είπε για όλους τους νεκρούς.

Γιατί λοιπόν δεν το ωμολόγησε αυτό καθαρά; Ή άφησε τούτο το αίνιγμα σ’ εσένα που υποκρίνεσαι το δράμα της πλάνης;

Εγώ δηλαδή, λέει ο θεός Απόλλων, είπα για τους νεκρούς, για να μη γίνη φανερό ότι νικήθηκα, κι έπειτα φοβάμαι να πω τον άγιο με τ’ όνομά του, εσύ όμως να καταλάβης αυτό που είπα κι αντί για όλους να μετακινήσης το μάρτυρα, γιατί εκείνος μας έκλεισε το στόμα. Τόση ανοησία λογάριαζε πως είχαν αυτοί που τον λάτρευαν, ώστε να μη μπορούν να καταλάβουν απάτη τόσο φανερή. Γιατί κι αν παραφρονούσαν όλοι, κι αν έχαναν τα λογικά τους, και πάλι θα μπορούσαν να δουν καθαρά ότι νικήθηκαν οι θεοί, τόσο φανερό και καθαρό είναι σ’ όλους αυτό.

Κι’ αν τα νεκρά σώματα των ανθρώπων είναι μόλυσμα και βρωμιά, όπως λες, πολύ περισσότερο τα σώματα των ζώων, αφού αυτά είναι πολύ κατώτερα από τον άνθρωπο. Κι υπάρχουν μέσα στη γη πολλά οστά σκυλιών και πιθήκων και όνων κοντά στο ναό, που έπρεπε αυτά μάλλον να μετακινήσης, αν δεν εθεωρούσες τους ανθρώπους κατώτερους από τους πιθήκους.

Πού είναι τώρα αυτοί που υβρίζουν τον ήλιο, το ωραίο δημιούργημα του Θεού, που έγινε για το καλό το δικό μας, πού είναι αυτοί που λένε πως ο ήλιος είναι έργο του θεού τους
και λένε πως ο ήλιος είναι ο θεός;

Ο ήλιος, αν και υπάρχουν στη γη μυριάδες νεκροί, σκορπά το φως του σ’ όλη την οικουμένη και ποτέ δε συγκρατεί τις ακτίνες του ούτε την ενέργειά τους γιατί υπάρχουν μολύσματα. Ο θεός όμως ο δικός τους ενώ τους βίους τους αισχρούς και τις απάτες και τους φόνους δεν τους αποστρέφεται, ούτε τους μισεί αλλά και τους αγαπά και τους παραδέχεται και τους προτιμά, τα σώματα τα δικά μας τ’ αποφεύγει.

Κι όμως αξίζει να κατακριθή χίλιες φορές κάθε είδος αμαρτίας, όπως όλοι το ξέρουν, ακόμα κι όσοι πέφτουν σ’ αυτήν, ενώ το σώμα το νεκρό και ακίνητο καμιά κατάκριση δεν έχει και κατηγορία. Αλλά αυτή είναι η διάθεση των θεών τους, να αηδιάζουν όσα δεν είναι αηδιαστικά και να τιμούν και να παραδέχωνται όσα αξίζουν κάθε μίσος και αποστροφή.

Και ο άνθρωπος βέβαια ο καλός ποτέ δε θα εμποδιστή από νεκρό να σκεφθή και να πράξη κάτι το χρήσιμο, αλλά αν έχη υγεία στην ψυχή του θα κατορθώση και φρονιμάδα και δικαιοσύνη και κάθε αρετή, κι ας κατοική δίπλα στους τάφους. Μα κι ο κάθε τεχνίτης θα εργασθή ανεμπόδιστα την τέχνη του και θα προσφέρη τις υπηρεσίες του όχι μόνο όταν κάθεται κοντά σε νεκρούς, αλλά κι όταν χρειαστή να οικοδομήση τα μνήματα των νεκρών, και ο ζωγράφος και ο σκαλιστής κι ο κτίστης και ο χαλκουργός και όλοι κάνουν τη δουλειά τους, και μόνο ο Απόλλων λένε πως εμποδίζεται από τους νεκρούς να προφητεύη τα μελλοντικά.

Κι όμως και σ’ εμάς υπήρξαν άνδρες μεγάλοι και θαυμαστοί, και προφήτεψαν πράγματα πριν από τετρακόσια και χίλια χρόνια, αλλά δεν εζήτησαν τίποτα τέτοιο, ούτε κατηγόρησαν κανένα, ούτε τους τάφους των νεκρών επρόσταξαν ν’ αναστατώσουν και να πετάξουν τους νεκρούς, και δεν εσκέφθηκαν νέο κι αδιάντροπο τρόπο να κλέβουν τους τάφους.

Άλλοι κατοικούσαν κοντά σε λαούς άθεους και βρωμερούς, άλλοι ζούσαν μέσα στους βαρβάρους, όπου γίνονταν όλα όσα μπορούσαν να μολύνουν και να βεβηλώσουν, κι όμως προφήτευαν το κάθε τι αληθινά και καθόλου δεν τους εμπόδιζε στην προφητεία τους των άλλων ο μολυσμός.

Τι θα πη αυτό; Ότι εκείνους τους κινούσε θεία δύναμη κι έλεγαν αυτά που έλεγαν, ενώ ο Απόλλων, στερημένος εκείνη την ενέργεια κι έρημος όπως ήταν, δεν μπορούσε τίποτα να προφητέψη, και για να μη φανή η αδυναμία του αναγκαζόταν να βρίσκη ασήμαντες και γελοίες προφάσεις.

Γιατί, πες μου, γιατί δεν είπε και δεν ξεστόμισε κάτι τέτοιο ποτέ πιο πριν;

Διότι τότε εύρισκε την πρόφαση ότι δεν του πρόσφερναν λατρεία, κι όταν στερήθηκε αυτή τη δικαιολογία σκέφθηκε να κατηγορήση τους νεκρούς, στενοχωρημένος μην πάθη τίποτα. Αυτός δηλαδή δεν ήθελε να φερθή άσκημα, άλλα οι πιστοί του τον ανάγκασαν, που του έδειξαν μεγάλη λατρεία κι έτσι του έκοψαν κάθε δικαιολογία και δεν τον άφησαν να λέη ότι δεν προφητεύει γιατί οι θυσίες που του προσφέρουν είναι σπάνιες.

Απόσπασμα από τον Δεύτερο λόγο, «Εις τον Άγιο Μάρτυρα Βαβύλα», του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, από την έκδοση «Ιωάννου του Χρυσοστόμου έργα», τόμος Ε’, τα «Εγκωμιαστικά β’», των εκδόσεων ο Λόγος. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Κων. Λουκάκης.