Οι τρεις τελευταίοι ψαλμοί του Εξάψαλμου του Όρθρου

12 Δεκεμβρίου 2022

Δ΄ Ψαλμός του Εξάψαλμου (Ψαλμός  87ος (πζ’) του Ψαλτηρίου)

(Είναι μια δέηση ψυχῆς τσακισμένης ἀπὸ τὶς συμφορές).

Ας δούμε τώρα το σχέδιο του 87ου ψαλμού του  Δ΄ Εξάψαλμου παράλληλα με το κείμενο και τα διδάγματα που παίρνουμε από αυτόν:

Ο ψαλμός χωρίζεται στα εξής μέρη:

  1. Α΄ Μέρος: Οι δύο πρώτοι στίχοι: Επίκληση του ψαλμωδού στο Θεό,

για να προσέξει την προσευχή του:

Κύριε ὁ Θεὸς τῆς σωτηρίας μου, ἡμέρας ἐκέκραξα καὶ ἐν νυκτὶ ἐναντίον σου·

εἰσελθέτω ἐνώπιόν σου ἡ προσευχή μου, κλῖνον τὸ οὖς σου εἰς τὴν δέησίν μου.

  1. Β΄ Μέρος: στίχοι 4 έως 10, όπου ο ψαλμωδός περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα την τραγική κατάσταση, στην οποία βρίσκεται:

4 ὅτι ἐπλήσθη κακῶν ἡ ψυχή μου, καὶ ἡ ζωή μου τῷ ᾅδῃ ἤγγισε·

5 προσελογίσθην μετὰ τῶν καταβαινόντων εἰς λάκκον,

ἐγενήθην ὡσεὶ ἄνθρωπος ἀβοήθητος ἐν νεκροῖςἐλεύθερος,

 6 ὡσεὶ τραυματίαι καθεύδοντες ἐν τάφῳ,

ὧν οὐκ ἐμνήσθης ἔτι καὶ αὐτοὶ ἐκ τῆς χειρός σου ἀπώσθησαν.

7 ἔθεντό με ἐν λάκκῳ κατωτάτῳ, ἐν σκοτεινοῖς καὶ ἐν σκιᾷ θανάτου.

8 ἐπ’ ἐμὲ ἐπεστηρίχθη ὁ θυμός σου,

καὶ πάντας τοὺς μετεωρισμούς σου ἐπήγαγες ἐπ’ ἐμέ.

 9 ἐμάκρυνας τοὺς γνωστούς μου ἀπ’ ἐμοῦ, ἔθεντό με βδέλυγμα ἑαυτοῖς,

παρεδόθην καὶ οὐκ ἐξεπορευόμην.

10 οἱ ὀφθαλμοί μου ἠσθένησαν  ἀπὸ πτωχείας.

  1. Γ΄ Μέρος στίχοι 10 έως 13,  όπου ο ψαλμωδός διεκδικεί το δικαίωμα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο να τύχει τους ελέους του Θεού:

 10 Εκέκραξα πρὸς σέ, Κύριε, ὅλην τὴν ἡμέραν, διεπέτασα πρὸς σὲ τὰς χεῖράς μου·

11 μὴ τοῖς νεκροῖς ποιήσεις θαυμάσια; ἢ ἰατροὶ ἀναστήσουσι,

      καὶ ἐξομολογήσονταί σοι;

12 μὴ διηγήσεταί τις ἐν τάφῳ τὸ ἔλεός σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου ἐν τῇ ἀπωλείᾳ;

13 μὴ γνωσθήσεται ἐν τῷ σκότει τὰ θαυμάσιά σου

     καὶ ἡ δικαιοσύνη σου ἐν γῇ ἐπιλελησμένῃ;.

  1. Δ΄ Μέρος: οι στίχοι 14 έως 19 (τέλος), όπου ο ψαλμωδός αναγνωρίζει τη δίκαιη αποστροφή του Θεού απέναντί του με τις επακόλουθες συνέπειες:

14 κἀγὼ πρὸς σέ, Κύριε,  ἐκέκραξα, καὶ τὸ πρωῒ ἡ προσευχή μου προφθάσει σε.

15 ἱνα τί, Κύριε, ἀπωθῇ τὴν ψυχήν μου, ἀποστρέφεις τὸ πρόσωπόν σου  ἀπ’ ἐμοῦ;

16 πτωχός εἰμι ἐγὼ καὶ ἐν κόποις ἐκ νεότητός μου,

     ὑψωθεὶς δὲ ἐταπεινώθην καὶ ἐξηπορήθην.

17 ἐπ’ ἐμὲ διῆλθον αἱ ὀργαί σου, οἱ φοβερισμοί σου ἐξετάραξάν με,

18 ἐκύκλωσάν με ὡσεὶ ὕδωρ ὅλην τὴν ἡμέραν, περιέσχον με ἅμα.

19 ἐμάκρυνας ἀπ’ ἐμοῦ φίλον καὶ πλησίον καὶ τοὺς γνωστούς μου

     ἀπὸ ταλαιπωρίας.

 Να το σχέδιο του ψαλμού:

  1. Επίκληση του ψαλμωδού στο Θεό, για να προσέξει την προσευχή του.

 2.Περιγραφή με τα μελανότερα χρώματα της τραγική του κατάστασης.

  1. Διεκδίκηση του δικαιώματος για περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον του ελέους του Θεού.
  2. Αναγνώριση της δίκαιης αποστροφής του Θεού απέναντί του με τις επακόλουθες συνέπειες.

Συμπέρασμα:

Πολλές και φοβερές συμφορές  βρήκαν τον ψαλμωδό (Έπλήσθη κακών η ψυχή μου). Γι  αυτό και έχει ανάγκη από τη βοήθεια του Κυρίου. Κάθεται και σκέπτεται: Είναι τόσες πολλές οι συμφορές που υπέμεινα, ώστε δεν είναι δυνατόν να μην εισακουστεί η προσευχή μου. Θεωρεί δίκαιη την αποστροφή του Θεού απέναντί του, διεκδικεί όμως και το δικαίωμα να τύχει του ελέους του Θεού. Γι  αυτό και η κραυγή για βοήθεια τονίζεται δυο φορές, μια στην αρχή στον πρώτο στίχο (ἡμέρας ἐκέκραξα καὶ ἐν νυκτὶ ἐναντίον σου)  και μια στη μέση του ψαλμού στον 10 στίχο (ἐκέκραξα πρὸς σέ, Κύριε, ὅλην τὴν ἡμέραν).

            Κι εμείς, όσες συμφορές κι αν μας βρουν, δικαιούμαστε του ελέους του Θεού, γιατί είμαστε παιδιά του  και ξέρουμε ότι ο Πατέρας μας είναι γεμάτος έλεος και ευσπλαχνία. Ας μην απελπιζόμαστε επομένως στις δύσκολες στιγμές κι ας έχουμε πίστη, δηλαδή εμπιστοσύνη, στον ουράνιο Πατέρα μας.

Ε΄ Ψαλμός του Εξάψαλμου (Ψαλμός 102ος (ρβ’) του Ψαλτηρίου)

            ( Είναι μια προσευχὴ εὐγνωμοσύνης γιὰ τὶς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ).

Ο ψαλμός αυτός είναι ένας διθυραμβικός ύμνος προς τον  Θεό.

Ερώτηση: Από πού το συμπεραίνουμε;

Απάντηση:

Το ότι αρχίζει και τελειώνει με τον ίδιο στίχο (Εὐλόγει,  ψυχή μου, τὸν Κύριον). Ακόμη από την πρόσκληση του ψαλμωδού πρώτα στον εαυτό του (Εὐλόγει,  ψυχή μου, τὸν Κύριον)  και ύστερα σε όλους τους άλλους (Εὐλογεῖτε τὸν Κύριον πᾶσαι αἱ δυνάμεις αὐτοῦ,  Εὐλογεῖτε τὸν Κύριον πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ) να υμνολογήσουν το Θεό, ο οποίος είναι η πηγή όλων των αγαθών, υλικών και πνευματικών. Αυτό επιβεβαιώνει ότι ο ψαλμός αυτός είναι ένας διθυραμβικός, ο οποίος όμως δεν είναι κενού περιεχομένου, αλλά απαριθμεί τους λόγους και τα αίτια που παρακινούν  όχι μόνο αυτόν αλλά όλη τη κτίση, υλική και πνευματική, να υμνολογούν επάξια το Θεό, τον ποιητή του ουρανού και της γης.   Και οι λόγοι αυτοί είναι το ότι ο Θεός:

  1. Είναι αυτός που σε συγχωρεί κάθε παρανομία σου

και  σε γιατρεύει από κάθε σωματική ασθένειά σου

 (τὸν εὐιλατεύοντα πάσας τὰς ἀνομίας σου,

    τὸν ἰώμενον πάσας τὰς νόσους σου).

  1. Είναι αυτός που  σε λυτρώνει από τη φθορά

και σου δείχνει  άπειρο έλεος και ευσπλαχνία

(τὸν λυτρούμενον ἐκ φθορᾶς τὴν ζωήν σου,

τὸν στεφανοῦντά σε ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς).

  1. Είναι αυτός που ικανοποιεί την επιθυμία σου με όλα τα αγαθά

( τὸν ἐμπιπλῶντα  ἐν ἀγαθοῖς τὴν ἐπιθυμίαν σου).

  1. Είναι αυτός που θα σε ξανανιώσει σαν τον αετό

(ἀνακαινισθήσεται  ὡς ἀετοῦ  νεότης σου).

  1. Είναι αυτός που ξέρει να κάνει ελεημοσύνες πραγματικές

 (ποιῶν ἐλεημοσύνας ὁ Κύριος).

  1. Ακόμα έκανε γνωστό στο Μωυσή το δρόμο που έπρεπε να πάρει

(ἐγνώρισε τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ τῷ Μωυσή).

  1. Κι ακόμα κάνει γνωστή τη δίκαιη απόφασή Του σε όλους όσους αδικούνται (καὶ κρίμα πᾶσι τοῖς ἀδικουμένοις).
  2. Κι ακόμα κάνει γνωστό το θέλημά Του στα παιδιά του Ισραήλ

(τοῖς υἱοῖς  Ἰσραὴλ τὰ θελήματα αὐτοῦ).

  1. Είναι οικτίρμων, ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος

(οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμων ὁ Κύριος, μακρόθυμος καὶ πολυέλεος).

  1. Δεν κρατάει την οργή Του ως το τέλος, ούτε είναι οργισμένος αιωνίως

( οὐκ εἰς τέλος ὀργισθήσεται, οὐδὲ εἰς τὸν αἰῶνα μηνιεῖ).

  1. Δεν μας τιμωρεί ανάλογα με τα παραπτώματα και τις αμαρτίες

(οὐ κατὰ τὰς ἀνομίας  ἡμῶν ἐποίησεν ἡμῖν, οὐδὲ κατὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἀνταπέδωκεν ἡμῖν).

  1. Το έλεος του Κυρίου στους ανθρώπους που τον ευλαβούνται είναι μεγάλο, όσο το ύψος του ουρανού από τη γη ( ὅτι κατὰ τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ ἀπὸ 

τῆς γῆς ἐκραταίωσε Κύριος τὸ ἔλεος αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς φοβουμένους αὐτόν).

  1. Απομάκρυνε τα παραπτώματά μας τόσο, όσο απέχει η Ανατολή από τη Δύση

(καθόσον ἀπέχουσιν  ἀνατολαὶ ἀπὸ δυσμῶν, ἐμάκρυνεν ἀφ’ ἡμῶν τὰς ἀνομίας ἡμῶν).

  1. Σαν στοργικός πατέρας συγχωρεί αυτούς που τον σέβονται

(καθὼς οἰκτείρει πατὴρ υἱούς, ᾠκτείρησεν Κύριος τοὺς φοβουμένους αὐτόν).

  1. Δεν ξεχνάει ότι πλαστήκαμε από χώμα και είμαστε αδύνατοι άνθρωποι

(  ὅτι αὐτὸς ἔγνω τὸ πλάσμα  ἡμῶν, ἐμνήσθη ὅτι χοῦς ἐσμεν).

  1. Μπορεί τα χόρτα και τα λουλούδια του αγρού σήμερα να ανθίζουν και αύριο να μαραίνονται, όμως το έλεος του Κυρίου γι αυτούς που τον σέβονται θα είναι αιώνιο (ἄνθρωπος, ὡσεὶ χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ·  ὡσεὶ ἄνθος τοῦ ἀγροῦ, οὕτως ἐξανθήσει· ὅτι πνεῦμα διῆλθεν ἐν αὐτῷ, καὶ οὐχ ὑπάρξει καὶ οὐκ ἐπιγνώσεται ἔτι τὸν τόπον αὐτοῦ.  τὸ δὲ ἔλεος τοῦ Κυρίου ἀπὸ τοῦ αἰῶνος  καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος  ἐπὶ τοὺς φοβουμένους αὐτόν).
  2. Θα αποδίδει δικαιοσύνη πάντοτε στα απιδιά του που θα τηρούν τις εντολές του και που τις θυμούνται για να τις εφαρμόζουν

(καὶ ἡδικαιοσύνη αὐτοῦ ἐπὶ υἱοῖς υἱῶν τοῖς φυλάσσουσι τὴν διαθήκην αὐτοῦ καὶ μεμνημένοις τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ τοῦ ποιῆσαι αὐτάς).

  1. Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι αυτά δεν θα γίνουν, γιατί ο θρόνος του Κυρίου είναι καλά στεριωμένος στον ουρανό και δεν μπορεί κανένας να τον πειράξει, ενώ η κυριαρχία του σε όλους και σε όλα είναι αναμφισβήτητη (Κύριος ἐν τῷ οὐρανῷ ἡτοίμασε τὸν θρόνον αὐτοῦ, 

            καὶ ἡ βασιλεία αὐτοῦ πάντων δεσπόζει).

 Συμπέρασμα

Δύο πράγματα πρέπει  να προσέξουμε πιο πολύ εκτός των άλλων:

  1. Πόσο οικτίρμων και ελεήμων είναι ο Κύριος, ώστε όχι μόνο να μην μας τιμωρεί σύμφωνα με τις αμαρτίες μας αλλά αντίθετα να θέλει να τις απομακρύνει, όσο γίνεται πιο μακριά, όσο απέχει η Ανατολή από τη Δύση, όπως κάνει κάθε στοργικός πατέρας στο παιδί του.
  2. Μπορεί τα χόρτα και τα λουλούδια του αγρού σήμερα να ανθίζουν και αύριο να μαραίνονται, σήμερα να ζούμε, να μας γνωρίζει κόσμος, να είμαστε διάσημοι, αύριο όμως κανείς να μη μας θυμάται, το έλεος όμως του Κυρίου γι αυτούς  που τον σέβονται θα είναι αιώνιο και θα ζούνε αιώνια κοντά του. Να θυμόμαστε το εφήμερο των ανθρώπων και της φύσης και την αιωνιότητα του Θεού.

Στ΄ Ψαλμός του Εξάψαλμου (Ψαλμὸς 142ος  (ρμβ’)  του Ψαλτηρίου)

(Είναι μια θερμὴ παράκληση βοήθειας).

Ο ψαλμός αυτός ξεκινάει από μια θερμή παράκληση, δικαιολογεί για ποιον λόγο το κάνει αυτό και ύστερα καταφεύγει σε μια πιο θερμή ικεσία και βέβαιος πια για τη βοήθεια του Θεού παίρνει κάποιες αποστάσεις.  Κοιτάξτε:

  1. θερμή παράκληση, (Κύριε, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου,ἐνώτισαι τὴν δέησίν μου ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου, εἰσάκουσόν μου ἐν τῇ δικαιοσύνῃ σου·  καὶ μὴ εἰσέλθῃς εἰς κρίσιν μετὰ τοῦ δούλου σου, ὅτι οὐ δικαιωθήσεται ἐνώπιόν σου πᾶς ζῶν).
  2. διικαιολογεί για ποιον λόγο το κάνει αυτό (ὅτι κατεδίωξενὁ ἐχθρὸς τὴν ψυχήν μου, ἐταπείνωσεν εἰς γῆν τὴν ζωήν μου, ἐκάθισέ με ἐν σκοτεινοῖς ὡς νεκροὺς αἰῶνος· καὶ ἠκηδίασεν ἐπ’ ἐμὲ τὸ πνεῦμά μου, ἐν ἐμοὶ ἐταράχθη

ἡ καρδία μου,  ἐμνήσθην ἡμερῶν ἀρχαίων).

  1. καταφεύγει σε μια πιο θερμή ικεσία (ἐμελέτησα ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου,

ἐν ποιήμασι τῶν χειρῶν σου ἐμελέτων.  διεπέτασα πρὸς σὲ τὰς χεῖράς μου,

ἡ ψυχή μου ὡς γῆ ἄνυδρός σοι.    ταχὺ εἰσάκουσόν μου, Κύριε,

ἐξέλιπε τὸ πνεῦμά μου· μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόσωπόν σου  ἀπ’ ἐμοῦ,

καὶ ὁμοιωθήσομαι τοῖς καταβαίνουσιν εἰς λάκκον).

  1. βέβαιος πια για τη βοήθεια του Θεού παίρνει κάποιες αποφάσεις

 (ἀκουστὸν ποίησόν μοι τὸ πρωῒ τὸ ἔλεός σου, ὅτι ἐπὶ σοὶ ἤλπισα· γνώρισόν μοι, Κύριε, ὁδόν, ἐν ᾗπορεύσομαι, ὅτι πρὸς σὲ  ἦρα τὴν ψυχήν μου· ἐξελοῦ με ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου, Κύριε, ὅτι πρὸς σὲ κατέφυγον. δίδαξόν με τοῦ ποιεῖν τὸ θέλημά σου, ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεός μου τὸ πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ὁδηγήσει με ἐν γῇ εὐθείᾳ. ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός σου, Κύριε, ζήσεις με, ἐν τῇ δικαιοσύνῃ  σου ἐξάξεις ἐκ θλίψεως τὴν ψυχήν μου· καὶ ἐν τῷ ἐλέει σου ἐξολεθρεύσεις τοὺς ἐχθρούς μου καὶ ἀπολεῖς πάντας τοὺς θλίβοντας τὴν ψυχήν μου, ὅτι ἐγὼ  δοῦλός σού εἰμι).

 Συμπέρασμα

Καλό είναι να τονίσουμε ορισμένες αποφάσεις του ψαλμωδού που αποτελούν  σημεία αναφοράς και για μας:

  1. Κάνε με ικανό να ακούω από πολύ πρωί τον τρόπο που μου προσφέρεις το έλεός Σου, γιατί σε Σένα, Κύριε, στήριξα όλες τις ελπίδες της σωτηρίας μου.
  2. Γνώρισέ μου, Κύριε, το δρόμο που πρέπει να πορευθώ, γιατί σε Σένα

            είναι κολλημένη η ψυχή μου και δεν θέλω να σε αποχωριστώ.

  1. Μάθε μου να κάνω το θέλημά Σου, γιατί για μένα εσύ είσαι ο Θεός μου
  2. Το πνεύμα Σου το αγαθό ας με οδηγήσει στον ίσιο δρόμο, γιατί με το όνομά Σου, Κύριε, εγώ θα ζω και με τη δίκαιη κρίση Σου θα βγάζεις τη ψυχή μου από τη θλίψη.

Παράκληση

Ας βρούμε αυτούς τους ψαλμούς του Εξάψαλμου στη Σύνοψη, ας τους προσέξουμε, ας τους μελετήσουμε με τη βοήθεια της μετάφρασης, ας τους διαβάζουμε καθημερινά, το πρωί μόλις ξυπνήσουμε ή το βράδυ πριν κοιμηθούμε, και το όφελος θα είναι τριπλό: ψυχικό, πνευματικό και σωματικό. Όταν δεν μπορούμε να κοιμηθούμε, όταν έχουμε κάποιες δυσκολίες, όταν δεν είμαστε ήρεμοι, η νοερά επανάληψη αυτών των ψαλμών θα κάνει το θαύμα: Θα κοιμηθούμε ήσυχα, θα αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες με πίστη, υπομονή και ελπίδα, όπως ο Δαυίδ,  και θα είμαστε ήρεμοι όλη τη μέρα και όλη τη νύχτα. Το εύχομαι.