Ο οσιακός θάνατος, η νεκρώσιμος ακολουθία και η ταφή του Ευγενίου Βουλγάρεως

10 Δεκεμβρίου 2022

Τον οσιακό θάνατο, την νεκρώσιμο ακολουθία και την ταφή του Μεγάλου Διδασκάλου του Γένους και «Υπάτου των φιλοσόφων» του Νεοελληνικού Διαφωτισμού Ευγενίου Βουλγάρεως μας διασώζει με την πένα του ο τότε δεκαπενταετής αυτήκοος και αυτόπτης μάρτυρας Αλέξανδρος Σκαρλάτου Στούρζας. Ο Ευγένιος Βούλγαρις μετά την παραιτήσή του από τον Αρχιεπίσκοπο θρόνο Σλαβονίου και Χερσώνος το 1879 εγκαταβίωσε στην Λαύρα του Αγίου Αλεξάνδρου Νέφσκι στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί συνέχισε το συγγραφικό του έργο, μέχρι τις τελευταίες ημέρες της ζωής του· «[…] Προυτίμησε, να ποιμάνη μέχρι τέλους του βίου του το σύνολον του Χριστιανικού η του Ελληνικού τουλάχιστον ποιμνίου διά της γραφίδος, ήτις, κάλλιστα εγίνωσκεν ότι εις χείρας αυτού είχε μείζονα παντός σκήπρου ισχύν» (βλ. Ι. Ερμώνικος, «Ευγένιος Βούλγαρις (1716-1806)», περιδ. Ακτίνες, τεύχ. 189, έτος ΚΑ΄, Αθήναι, Μάρτιος 1958, σ. 115).

Εκοιμήθη δικαίως και πλήρης ημερών στις 27 Μαίου / 9 Ιουνίου 1806 και ετάφη στο παρεκκλήσιο της Λαύρας του Αγίου Αλεξάνδρου Νέφσκι Παναγίας Θεοδωρόφσκαγια. Ιδού πως αναφέρει το γεγονός ο Αλέξανδρος Στούρζας: «Ο Ευγένιος Βούλγαρις γεννηθείς εν Κερκύρα τω 1716 ετελείωσε το στάδιον του βίου τω 1806, πλήρης ημερών και αγαθών έργων, ασθενήσας ημέρας ολίγας, και διατηρήσας σώαν την καθαρότητα του νοός. Ουδεμίαν δε στιγμήν έπαυσεν ετοιμαζόμενος αξίως, δηλονότι ως αρμόζει εις τον εκλεκτόν της εκκλησίας, εις τον σοφόν χριστιανόν, και εις τον διδάσκαλον της γνώσεως και της Πίστεως.

Την ημέραν της κηδείας το σώμα του αγίου αρχιεπισκόπου ενδεδυμένον τα ιερά άμφια εξετέθη υπό ουρανίσκον εν μια των εκκλησιών του μοναστηρίου του Ευαγγελισμού. Εις των επισκόπων ετέλεσε την θείαν λειτουργίαν περιστοιχούμενος υπό πολυαριθμού ιερατείου και της αδελφότητος του αγίου Αλεξάνδρου Νεύσκη, επί παρουσία πλήθους ανθρώπων συνελθόντων έξωθεν. Έχω εισέτι προ οφθαλμών την γεραράν εκείνην κεφαλήν, εφ’ ης ην τεθειμένη μίτρα εξαστράπτουσα υπό χρυσού και πολυτίμων λίθων, εν μέσω αναριθμήτων λαμπάδων καιομένων περί τον νεκρικόν κράββατον επί αργυρών μανουαλίων γιγαντιαίων. Η αιώνιος ειρήνη καταβάσα εξ ουρανού εφαίνετο ως επικαθημένη επί του αρχιερατικού μετώπου, εν ω ασματα μελωδικά ενετείνοντο υπό τας του ναού αψίδας, ως πρέρυγες προσευχής αναβαινούσης εις τον ουρανόν επί νεφέλης λιβανωτού και θυμιάματος.

Ο Πορφύριος, πνευματικός του εν μακαρία τη λήξει Ευγενίου, εξήλθε του ιερού βήματος ίνα εκφωνήση τον επιτάφιον λόγον, αλλά μόλις ήρξατο, και ο θρήνος διέκοπτε την φωνήν του. Τα δάκρυα τα περιρρέοντα τας παρειάς του ήσαν πολύ εμφαντικώτερα των ρητορικωτέρων λόγων.

Κατατεθέντος δε, μετά την τελετήν, του νεκρού εν μεμονομένω τινί παρεκκλησίω εντός του περιβόλου του μοναστηρίου, ευθύς ο Νεράντζης ήρξατο των περί την εκτέλεσιν των τελευταίων θελήσεων του αοιδίμου Ευγενίου, συνισταμένων εις διανομήν ελεημοσυνών, και κληροδοτημάτων τινών θεαρέστων […]. (Βλ. Αλεξάνδρου Σ. Στούρζα, Αναμνήσεις και Εικόνες, Ευγένιος Βούλγαρις και Νικηφόρος Θεοτόκης, εν Αθήναις 1858, σ. 32-33).

Σύμφωνα με τον βιογράφο του Αλεξάνδρου Στούρζα, αοίδιμο Κωνσταντίνο Οικονόμο τον εξ Οικονόμων: «Του Σκαρλάτου την αρετήν και παιδείαν αγασθέντες διαφερόντως ηγάπησαν και οι τότε κατά την Ρωσσίαν διατρίβοντες, και πάσης τιμής διά τέλους απολελαυκότες ημέτεροι ιεράρχαι, ο,τε Νικηφόρος ο Θεοτόκης εν Μόσχα, και Ευγένιος ο Βούλγαρις εν Πετροπόλει, όπου και ο Αλέξανδρος, έτι παίς, εθαύμαζε βλέπων και ακούων τον γηραιόν τούτον Νέστορα της Εκκλησίας, συνερχόμενος μετά των γονέων, αμφοτέρων θαμιζόντων εις επίσκεψιν αυτού. Και αυτός δε ο γέρων διορών την του παιδός ευφυίαν οργώσαν προς τα μαθήματα, πυκνότερον αυτόν προσιέναι προέτρεπε προβαίνοντα ήδη κατά την ηλικίαν και ου διέλιπε (μέχρι του τελευταίου της ζωής αυτού έτους, 1806) προς τε την ευσέβειαν και την άλλην αρετήν και παιδείαν (και μάλιστα την ελληνικήν) παρορμών […]. (Βλ. Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων, Αλέξανδρος Ο Στούρζας, Βιογραφικόν Σχεδίασμα, Αθήνησι, ΑΩΝΕ, σ. 14)