Άγιος Γεράσιμος Παλλαδάς: Για την ευσπλαχνία του Θεού

Μου φαίνεται πώς όσα έχω αναφέρει για το μεγαλείο και την τιμή των εξομολογούμενων να ήταν αρκετά να παρακινήσουν όλους τους συναμαρτωλούς μου να τρέχουν στην εξομολόγηση. Ίσως όμως από την μια να αμφιβάλλουν σκεπτόμενοι τα πλήθη των αμαρτιών τους, και από την άλλη την δικαιοκρισία του Θεού, και έτσι θα καθυστερούσαν ή και τελείως δεν θα ήθελαν να εξομολογηθούν. Γι’ αυτό τους αναφέρω την ευσπλαχνία του μεγάλου Θεού, ότι είναι άπειρη και δεν υπάρχει ούτε μία αμαρτία τόσο μεγάλη που να την εμποδίζει, ούτε πλήθος που να την υπερβαίνει. Θέλοντας να μας τονίσει την μεγάλη ευσπλαχνία του Θεού ο ευλογημένος Δαβίδ λέει αυτά τα λίγα λόγια: «βράδυ, πρωί και μεσημέρι θα διηγούμαι και θα αναγγέλλω τα παθήματά μου και αυτός θα ακούσει την προσευχή μου».

Ποιος βασιλιάς ή ποιος άρχοντας καταδέχεται τόσο εύκολα να ανοίγει τις πόρτες του παλατιού του και να δέχεται φτωχό άνθρωπο, να σκύβει με τόση ταπείνωση και να ακούει την δέησή του; Διαβάζω στην ιερή Γραφή και βρίσκω ότι οι βασιλιάδες των Περσών το έκαναν αυτό με πολύ δυσκολία έβλεπε κάποιος το πρόσωπο του βασιλιά.

Ευκολότερα πλησιάζεται ο ουράνιος βασιλιάς παρά οι βασιλιάδες του μάταιου κόσμου. Καλά λοιπόν το λέει ο προφήτης: «βράδυ, πρωί και μεσημέρι θα διηγούμαι». Και να θυμάστε το έλεος και ευσπλαχνία που έχει ο Θεός στον άνθρωπο, εάν έχει και πλήθος αμαρτιών. Βλέπετε το πνεύμα του προφήτη; Γνωρίζοντας την σπλαγχνική αγάπη του Θεού, παίρνει τόσο θάρρος και του λέει να σκύψει και να τον ακούσει: «Σκύψε, Κύριε, και κλίνε το αυτί σου και άκουσέ με». Και του λέει και την αιτία: «γιατί είμαι φτωχός». Θέλοντας να πει ότι είναι αμαρτωλός. ¬Σαν να λέει: «Κλίνε το αυτί σου και άκουσέ με, γιατί είμαι αμαρτωλός». Έπρεπε να πει: «Κλίνε το αυτί σου και άκουσέ με, γιατί είμαι άγιος και δίκαιος, «γιατί θα ικανοποιήσει τα δίκαια αιτήματα αυτών που τον φοβούνται και θα εισακούσει τις δεήσεις τους και θα τους σώσει». Καλά το λέει ο προφήτης, διότι είναι φωτισμένος από το Άγιο Πνεύμα. «Θεέ μου, Πατέρα μου σπλαγχνικέ, οι κλέφτες με απάτησαν και μου πήραν τα πλούτη που μου έδωσες, και έμεινα φτωχός. Πού να τρέξω; Δεν έχω κανέναν άλλο που να με συμπονά, να του πω τα παθήματά μου, παρά εσένα τον πατέρα μου, τον δημιουργό και πλάστη μου. Σ’ εσένα τολμώ και λέω· «Κλίνε το αυτί σου και άκουσέ με, γιατί συ είσαι, Κύριε καλοκάγαθος και επιεικής και πολυεύσπλαχνος σε όσους ζητούν τη βοήθειά σου».

Να σκέφτεστε με προσοχή, αδελφοί μου, πόσο μεγάλο ενδιαφέρον έχει ο αγαθός Πατέρας για μας τους αμαρτωλούς και τα άπειρα βάθη της ευσπλαχνίας του. Στο θείο και ιερό Ευαγγέλιο, στο οποίο θέλει να φανερώσει τον εαυτόν του, τον παρουσιάζει σε γεγονότα βοήθειας και σωτηρίας. Δεν λέει πουθενά, «εγώ είμαι το σπαθί ή εγώ είμαι το βέλος ή εγώ είμαι το φαρμάκι ή εγώ είμαι ο άδης και ο θάνατος». Αλλά, «εγώ είμαι η θύρα η ανοικτή». Γιατί; «Διότι, εάν έρχεται ο απελπισμένος αμαρτωλός, να βρει την καρδιά μου ανοικτή, να τρέχει με πολύ πόθο στην ευσπλαχνία μου. Εγώ είμαι η ζωή. Όποιος σκέφτεται ότι είναι πεθαμένος στην αμαρτία, να τρέξει σ’ εμένα, για να ζήσει. Εγώ είμαι η αλήθεια. Όποιος νικήθηκε από τον αρχηγό του ψεύδους, να τρέξει σ’ εμένα να ανανεώνεται με τη δική μου αλήθεια».

Ιδιαίτερα στέκομαι και θαυμάζω πως ο μεγάλος αυτός αισθητός ήλιος είναι μεγάλη εικόνα του Θεού, όπως όλοι μαζί οι διδάσκαλοι ονομάζουν τον Θεό μυστικό ήλιο. Αλλ’ ο Θεός δεν λέει πουθενά, «εγώ είμαι ο ήλιος». Όχι! Αλλά, «εγώ είμαι το φως· και περπατάτε όσο έχετε το φως και εγώ ήρθα στον κόσμο σαν το φως, ώστε όποιος πιστεύει σ’ εμένα να μη μείνει στο σκοτάδι». Το ίδιο έλεγε και στους μαθητές του να είναι όχι ήλιος, αλλά φως· «εσείς είστε το φως του κόσμου». Άραγε για ποιο λόγο; Επειδή ο ήλιος είναι σκληρός, αλλά το φως είναι ευεργετικό.

Ο ήλιος τον χειμώνα, αν μας αγαπούσε, έπρεπε να μη φεύγει, και να στέκεται να μας ζεσταίνει. Αλλά φεύγει προς τα νοτιότερα μέρη, και μας βλέπει και ντυνόμαστε με διπλές γούνες, και δεν τον νοιάζει καθόλου. Μας ακούει και τρίζουν τα δόντιά μας και εκείνος ούτε που νοιάζεται. Ακόμη τη νύκτα, που μας τυλίγει το σκοτάδι, έπρεπε να στέκεται να μας φωτίζει. Είναι ψέματα όταν λέγεται πως είναι πατέρας όλου του κόσμου. Γιατί τη νύκτα πόσοι γκρεμίζονται από το σκοτάδι και πόσοι πνίγονται και πόσοι σκοτώνονται από τους εχθρούς και πόσες κλεψιές γίνονται και πορνείες και αιμομιξίες και άλλα. Από αυτά, τίποτε αυτός δεν σκέφτεται, ούτε λυπάται καθόλου για μας. Αλλά το φως πάντα το ευλογημένο, είναι πάντοτε έτοιμο να μας εξυπηρετεί, άλλοτε με τον ήλιο, άλλοτε με το φεγγάρι, άλλοτε και με τα αστέρια, άλλοτε σε λαμπάδες, σε καντήλια, και σε ξύλα, άλλοτε και σε διαφανείς πέτρες.

Έτσι και ο Κύριός μας είναι έτοιμος με κάθε τρόπο και σε κάθε στιγμή να μας δείχνει την σπλαγχνική του βοήθεια με τον ήλιο, δηλαδή από μόνη της η αγία θεότητα, και πριν από την ένσαρκο οικονομία, προαιωνίως ενδιαφερόταν για τη σωτηρία του ανθρώπου και ιδιαίτερα των αμαρτωλών. Γι’ αυτό έλεγε στον Ναθαναήλ: «προτού σου πει ο Φίλιππος να έρθεις, σε είδα που ήσουν κάτω από τη συκιά». Ο δε Παύλος στην Προς Κορινθίους επιστολή: «αλλά εγώ μιλώ για το σοφό σχέδιο του Θεού, που έμεινε μυστικό και κρυμμένο, που καθόρισε ο Θεός πριν από τη δημιουργία του κόσμου αποβλέποντας στη δόξα μας». Πάλι με τη σελήνη, δηλαδή με την αγία ανθρωπότητά του. Στην αρχή της αγίας Γεννήσεώς του με πολλή βοήθεια και ευσπλαχνία στους αμαρτωλούς, διότι γεννήθηκε σ’ ένα φτωχό σπήλαιο και ξάπλωσε στη φάτνη, εκεί όπου συναναστρέφονται τα κτήνη, οι αμαρτωλοί, για τους οποίους ο προφήτης έλεγε: «εξίσωσε τον εαυτόν του με τα κτήνη που δεν έχουν νου». Και φωτισμός γλυκύς αμέσως από την αρχή. Γι’ αυτό ο μέγας Ιωάννης και ευαγγελιστής και ο Πρόδρομος, στην αρχή της φανερώσεως του Υιού του Θεού, στην μυστική σελήνη φως τον κηρύττουν, που φωτίζει όλους τους ανθρώπους· «ήταν το φως, που φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο».

Σ’ όλη του τη ζωή, όλοι σας διαβάζετε και ακούτε το άγιο Ευαγγέλιο, τα τόσα θαύματα που έκανε και την τόσην υπηρεσία που πρόσφερε σε όλους. Το σπουδαιότερο, που γονάτισε μπροστά σε άξεστους και αγράμματους ανθρώπους και τους έπλυνε τα βρώμικα πόδια τους. Στο τέλος δε, αυτό μόνο σας λέω, πως τον τίμιο Σταυρό έστησε σαν ένα στύλο και έβαλε πάνω σ’ αυτόν το άγιο σώμα του. Και σαν ακτίνες της άπειρης αγάπης του, τον γέμισαν από πληγές για φωτισμό και σωτηρία των ανθρώπων. Γι’ αυτό έλεγε στον Ιωάννη: «κανείς δεν έχει μεγαλύτερη αγάπη από εκείνον που θυσιάζει τη ζωή του για χάρη των φίλων του». Φως ο Κύριός μας, που φέγγει την νύκτα, όπως λέει ο Ιωάννης: «και το φως έλαμψε μέσα στο σκοτάδι του κόσμου, αλλά το σκοτάδι δεν τον δέχτηκε». Ο δε Ησαΐας λέει: «Ο λαός που βρίσκεται στο πνευματικό σκοτάδι, είδε μεγάλο φως. Όσοι κατοικείτε στο σκοτάδι και τη σκιά του θανάτου, θα λάμψει σε σας το φως».

Είναι φως ο Κύριός μας, γιατί υπηρετεί τους ανθρώπους με τα αστέρια. Τα δε πολύφωτα αστέρια είναι οι ευλογημένοι πατέρες και διδάσκαλοι, που ως άλλος μυστικός ουρανός στολίζουν την Εκκλησία. Γι’ αυτούς συμβολικά έψαλλε ο προφήτης Δαβίδ: «αινείτε αυτόν ο ήλιος και η σελήνη, αινείτε αυτόν όλα τα άστρα και το φως». Γι’ αυτούς πρόβλεψε η μεγάλη σοφία του Θεού και έλεγε στον Ιώβ: «όταν δημιουργήθηκαν τα άστρα, με δοξολόγησαν με μεγάλη φωνή όλοι οι άγγελοί μου».

Είναι φως ο Κύριός μας, επειδή και στα λυχνάρια υπάρχει, για να φωτίζει τον κόσμο. Λυχνάρια σκέφτομαι ότι είναι οι θεόπνευστοι Απόστολοι και οι κατά διαδοχή Πνεύματος ιεράρχες, στους οποίους μιλάει το Πνεύμα και λέει: «Ανάψτε τις ψυχές σας από τω φως της γνώσεως», επειδή με τη γεμάτη χάρη γνώση του Πνεύματός μου, σας έκανα λαμπάδες και λυχνάρια, και σας λέω ότι «εσείς είστε το φως του κόσμου». Αυτούς τους αποστόλους, στα καθαρά μάτια του νου του προφήτη Ζαχαρία, φανέρωνε ως χρυσά λυχνάρια και στη μέση λαμπάδα με φως. Γι’ αυτό και ρωτώντας τον άγγελο, που του φανέρωνε το όραμα, τί είναι αυτά τα λυχνάρια, απάντησε: «είναι τα μάτια του Κυρίου που βλέπουν όλη τη γη». Αυτοί είναι οι απόστολοι, που σαν μάτια πήγαν σ’ όλη την οικουμένη και φώτισαν με το λόγο του Θεού τα πλήθη των ανθρώπων· «Πορευθείτε σ’ ολόκληρο τον κόσμο και κηρύξτε το ευαγγέλιο σ’ όλους τους ανθρώπους. Όποιος πιστέψει και βαπτιστεί θα σωθεί· όποιος δεν πιστέψει θα καταδικαστεί».

Είναι φως ο Κύριος στην υπηρεσία των ανθρώπων, διότι ξύλα μεταχειρίσθηκε, καθώς κάνει και η φωτιά, και με τα ξύλα ενεργεί για χάρη των ανθρώπων. Μυστηριωδώς μεταχειρίσθηκε τα ξύλα της βάτου και έκανε σαν να καιγόταν με φωτιά, αλλά χάρισε πολύ φωτισμό στο νου των δούλων του Θεού. Και πάλιν μυστηριωδώς μεταχειρίσθηκε με τον προφήτη Ηλία τη φωτιά, που έστειλε από τον ουρανό και κατέφαγε τα ολοκαυτώματα και τα ξύλα, με την οποία σκέφτομαι ότι θα συμβόλιζε το Πανάγιο Πνεύμα, το οποίο κατερχόμενο, κατέκαψε την πλάνη του ψέματος και τις κακόφωνες γνώμες των ειδωλολατρών· τις γνώμες, που έτρεχαν σαν τα νερά, στην φθαρτότητα· τις γνώμες που ήσαν σκληρές σαν εκείνες τις πέτρες που, και αν θα έπεφτε θείος λόγος, θα τον είχαν αποξηράνει· τις γνώμες, που ήσαν σαν το χώμα, που οι πνοές των άνεμων το σηκώνουν και το σκορπίζουν κάτω από τα πόδια των ανθρώπων.

Είναι φως ο Κύριός μας, διότι το φως και στις πέτρες, που λέγονται «ατίμητες», φανερώνει τις λαμπρότητές του. Αλλά και ο Κύριός μας τις ακατάληπτες δυνάμεις του στους αποστόλους και ιεράρχες και μάρτυρες και οσίους με τη τέλεση των θαυμάτων επαναπαύθηκε σε φωτισμό και ενδυνάμωση των πολλών και διαφόρων ανθρώπων.

Είδατε, αδελφοί μου, την ευσπλαχνία του Θεού; Μετρήσατε το άπειρο βάθος της; Έχετε τόσα κακά που να υπερβαίνουν αυτήν την ευσπλαχνία; Εάν έχετε τόσα που να την υπερβαίνουν, σημαίνει ότι δεν είναι άπειρη η ευσπλαχνία αλλά πεπερασμένη· και αν αυτή είναι πεπερασμένη, έπεται και όλα όσα υπάρχουν στη μακαρία θεότητα είναι πεπερασμένα. Αλλ’ επειδή και όλα είναι άπειρα, λοιπόν και η ευσπλαχνία είναι άπειρη. Δεν έχεις λοιπόν άπειρα σφάλματα, που να υπερβαίνουν την άπειρη ευσπλαχνία. Τί φοβάσαι λοιπόν και δεν έρχεσαι στην εξομολόγηση να τα πεις αυτά που δεν αξίζουν τίποτε; Εγώ κάθε αμφιβολία έβγαλα από το μυαλό σου με την εικόνα του φωτός, που ο Θεός λέγεται φως και όχι ήλιος.

Σου έβγαλα κάθε δυσκολία από την καρδιά σου, επειδή σου είπα ότι είναι τόσο ταπεινός και γλυκός, ¬που όποια ώρα έλθεις να του πεις τον πόνο σου και την αρρώστια σου, σε ακούει. Και δεν είδες εσύ μόνος σου την μεγάλη του ταπείνωση, που καθόταν με τους αμαρτωλούς και τελώνες και έτρωγε και έπινε; Ή δεν έμαθες ότι εκείνοι που έρχονται με την εξομολόγηση στην μετάνοια, αν και δεν είναι σπουδαιότεροι από τους αγίους μάρτυρες, αλλά είναι ισότιμοι με εκείνους; Ή δεν άκουσες τα μεγαλεία των εξομολογούμενων με μετάνοια, ότι για τους αμαρτωλούς ήλθε στον κόσμο και πως ο εξομολογούμενος με μετάνοια γίνεται σαν το στόμα του Θεού; Ή και αυτό το σπουδαιότερο, ότι ο Κύριός μας δεν είχε ανάγκη από εξομολόγηση, αλλά για να σου δείξει πόση αξία έχει, και ο ίδιος εξομολογήθηκε;

Δεν είπα παραπάνω ότι γίνεται κατοικητήριο του Υιού ο εξομολογούμενος και θα ζει αιωνίως και το έργον του είναι να βλέπει τον ουράνιο Πατέρα και να τον γνωρίζει; Ισότιμους είπα τους εξομολογούμενους με τους μάρτυρες. Διότι το καθαρό αρνίο, ο Κύριος, έπλυνε τις στολές και των μαρτύρων και των αμαρτωλών με το τίμιο και αμόλυντο αίμα του. Έφερε και τόσους ευαγγελιστές και προφήτες, που μιλούν για την εξομολόγηση και πως εύκολα ο Θεός συγχωρεί.

Σ’ αυτούς που εξομολογούνται φαίνεται κάπως βαρύς ο τρόπος της εξομολογήσεως. Βέβαια είναι ανάγκη να σας λέω την αλήθεια. Δηλαδή να μην κρύβεις τίποτα στον πνευματικόν σου πατέρα και να θεωρείς τον εαυτόν σου τον ίδιο ως εχθρό σου, να πολεμάς τον εαυτό σου, τη σάρκα σου, που σου δίνει κακές συμβουλές, τον διάβολο, που σε εμποδίζει, τον κόσμο, που σε περιπλέκει στις ψεύτικες ομορφιές του.

Και εκτός από αυτή την εξομολόγηση των αμαρτημάτων, να κάνετε και την άλλη εξομολόγηση, που λέγεται δοξολογία Θεού σ’ όλη σας τη ζωή. Διότι αυτή η δοξολογία στον Θεό θα γίνει μεγάλη αιτία να σας δώσει ο στεφανοδότης Θεός και την άλλη, την κυρίως δοξολογία στους ουρανούς, να δοξάζετε και να υμνείτε το υπερδεδοξασμένο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

(Αγίου Γερασίμου Παλλαδά, Άπαντα, τ. Α, Έκδοση Ι.Μ.Μ.Βατοπαιδίου, 2014, σσ.154-162)

(Απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα: Αλέξανδρος Χριστοδούλου, Θεολόγος)