Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Σαν πρόσωπο μυθολογικό! (30 χρόνια από την κοίμησή του)

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993).

Σε μια πρόσφατη εκδήλωση για τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη που ουσιαστικά εγκαινίασε τις εκδηλώσεις για την συμπλήρωση 30 χρόνων από την κοίμηση του στις 13 Ιανουαρίου του 1993, ισχυρίστηκα πως η ζωή του έλαβε θρυλικές, αν όχι μυθολογικές διαστάσεις. Και έτσι η μυθολογική αυτή διάσταση που του προσήψα με έβαλε στον πειρασμό να τον δω και σαν ένα τέτοιο φαινόμενο, πάντα βεβαίως μέσα στην εποχή την οποία έζησε.

Ένα μυθολογικό στοιχειό, θεριό, τέρας, λοιπόν, ή ένα πρόσωπο που μοιάζει εξωπραγματικό και το οποίο ζει ανάμεσα στους λοιπούς ανθρώπους και την ιστορική περιπέτεια της ζωής τους. Και αυτός τα «βάζει» με όλα τα στοιχεία της φύσης, με θεούς και ανθρώπους για να δραπετεύσει από τον λαβύρινθο που νιώθει πως τον περικλείει.

Πρόκειται, δηλαδή για μια προσπάθεια ενός τραγικού προσώπου το οποίο έχει επίγνωση της κατάστασής του για να ζήσει σε έναν καλύτερο κόσμο, πιο πραγματικό με ανεξίτηλη τη σφραγίδα του αιωνίου. Για να απαλλαγεί, έστω, από ό,τι τον κρατά δέσμιο στο υλικό, το γαιώδες και το πεπερασμένο για να απελευθερωθεί! Να δραπετεύσει να βγει εκτός χρόνου και τόπου για να μπορεί να υπάρξει σε μια άλλη πιο αληθινή διάσταση!

Πάντως, η τραγικότητα αυτή, ίσως, να μην αποτελεί ένα δικό του αποκλειστικό «προνόμιο», αλλά να το «διαθέτουν» και όσοι τον περιβάλλουν, οι λοιποί άνθρωποι. Και λέμε προνόμιο γι’ αυτή την αφόρητη κατάσταση, γιατί πρόκειται για αφορμή ενός ταξειδιού αυτογνωσίας προς τόπους λιγότερο ασφυκτικούς. Πιο φωτεινούς. Το ασφυκτικό, πάντως, χαρακτηρίζει καλύτερα την διάσταση την οποία πρέπει να αντιμετωπίσει το πιο πάνω μυθολογικό θεριό όσο και αυτοί που θα βιώσουν έναν τέτοιο αποκλεισμό.

Μια στενωπό, δηλαδή που τους περικλείει μέσα της και τους ωθεί να αναζητήσουν εντόνως τρόπο και τόπο εξόδου. Και αυτό το «εντόνως» προσάπτει στα πρόσωπα που αγωνίζονται να… αποσυμφορηθούν το στοιχείο του εξωπραγματικού. Κάτι το οποίο χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που αποκαλούμε και ως ξωτικά, ή όπως αλλιώς τα αποκαλέσαμε ήδη πιο πάνω. Και δεν είναι περίεργο που όλα αυτά τα ξωτικά όταν συναντιούνται κάνουν το πιο περίεργο και θαυμαστό χωριό! Και, ίσως, και το πιο εκρηκτικό!

Το δικό μας μυθικό στοιχειό νιώθει πως ζει σε μια κατάσταση ιδιαίτερα δύσκολη και σκέφτεται πως θα πρέπει να την υπερβεί διά των πραγμάτων, για να ζήσει ελεύθερος, «ελευθερότερος» από αυτό που είναι που ζει που τον περικλείει!

«Διά των πραγμάτων, λοιπόν», σκέφτεται!

Στην προσπάθειά του αυτή αρχίζει να γνωρίζει καλύτερα τον κόσμο, καθώς και όλα τα στοιχεία και τα πράγματα που τον απαρτίζουν και μάλιστα με λεπτομέρειες επιστημονικές! Συνάμα και όλες τις άλλες σχετικές πληροφορίες που μπορεί να αλιεύσει γύρω από τα πράγματα μέσα από την αρχαία και την χριστιανική θρησκεία, τις παραδόσεις και την λαογραφία, την δημοτική και λαϊκή μουσική, την λογοτεχνία και όπου αλλού υπάρχουν.

Αντίστοιχη είναι και η μελέτη του της ιστορίας και ιδιαίτερα των βυζαντινών χρονογραφιών. Παρατηρεί την «μοίρα» των ανθρώπων οι οποίοι διαμορφώνουν την ιστορία ή που «υφίστανται» τα γεγονότα και τις πράξεις της ιστορίας. Ενίοτε, μάλιστα, και ως τραγικά και δραματικά συμβάντα που μπορεί να επηρεάζουν μόνον τους πρωταγωνιστές ή και όλη την κοινωνία η οποία τα κρατά δέσμια της. Από αυτές τις ιστορίες των ιστοριών οι οποίες μπορεί να φαίνονται και ως απλές στάσεις ή περιστατικά αυτός διδάσκεται και συνάγει διδασκαλίες.

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης εν ώρα εργασίας.

Μαθητεύει, λοιπόν, με ποικίλους τρόπους σε πράγματα και στοιχεία που ένας «φυσιολογικός» άνθρωπος δεν θα έδινε πολύ σημασία πιθανόν, ενώ εισχωρεί και στην αθέατη ζωή τους, αποκαλύπτοντας την ποιητική και φαντασιακή τους διάσταση. Κάτι το οποίο σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσαν να «εντοπίσουν» οι ειδικοί επιστήμονες. Φτιάχνει, κατά κάποιον τρόπο, με όλα αυτά έναν ένδον χιτώνα και ένα προσωπικό ενδιαίτημα, σπιτάκι, δηλαδή για να τακτοποιηθεί και να μην… ξεροσταλιάζει στο κρύο ή ακόμη και στην χλεύη των ανθρώπων.

Ναι, αυτό το μυθικό στοιχειό αντιμετωπίζει και τέτοιο πρόβλημα και πρέπει οπωσδήποτε να είναι κάπως προστατευμένο. Προσοχή, όμως, χρειάζονται και όσοι τον πλησιάζουν με την μυθολογική του διάστασή, και όχι με την ανθρώπινη, γιατί καμιά φορά θαρρείς και μπαίνουν μέσα στα πόδιά του και πάνε να του δημιουργήσουν καταστάσεις και εντυπώσεις. (Σε ποιον τώρα)! Τέτοιες, τις οποίες ο ίδιος έχει αντιμετωπίσει από καιρό, και δεν μασά όσο εντυπωσιακές κι αν είναι όσο επιστημονικοφανείς κι όσο πλήθος παραπομπών κι αν διαθέτουν.

Κάποιες από αυτές, μάλιστα, τις έχει «δοκιμάσει» ο ίδιος από καιρό -και άλλες τόσες- ενώ δεν διστάζει να εγκαταλείψει πρόσωπα και θεωρίες των οποίων η εφαρμογή οδηγεί σε λάθος ή άσχημα αποτελέσματα! Όπως τον καθηγητή της γλωσσολογίας που τον παρακολουθούσε στον πανεπιστήμιο και τον απέρριψε εν μια νυκτί, όταν διάβασε μια μετάφραση ενός κλασικού έργου που υπέγραφε.

Με τέτοιους τρόπους ξεσκαρτάρει και τους ανθρώπους. Και μπορούν να τον τουμπάρουν, να τον κερδίσουν μόνον αν έχουν ταπείνωση, καλοσύνη και αγάπη μέσα τους. Πολλές φορές μάλιστα τους δοκιμάζει!

Ναι, είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη ψυχή!

Ξεχωριστή σημασία, γι’ αυτήν την δύσκολη ή και αφόρητη προσωπικότητα και ταυτόχρονα λεπτή ψυχή έχει η εσωτερική της διάσταση. Ο προσωπικός ένδον κόσμος και αγώνας της τον οποίο γνωρίζουμε μέσα από τις καταγραφές της σε ένα πλήθος σελίδων με λογοτεχνική φιλοδοξία, όπως και στους πίνακες που ζωγράφιζε!

Ναι, πρόκειται και για μια καλλιτεχνική φύση και βεβαίως στοχαστική.

Δεν αρνιέται, επίσης να λάβει μέρος και σε ευρύτερες ομάδες ομοτέχνων του με τους οποίους εκδίδουν διάφορα έντυπα, ή για να εκθέσουν τους πίνακες τους. Στα έντυπα δημοσιεύει ποικίλα κείμενά του, μεταφράσεις ξένων λογοτεχνών ή στοχαστών, τεχνοκριτικές κ.άλ.

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, «Μυχός Κόλπου Θεσσαλονίκης».

Μέσα στις ομάδες αυτές ξεχωρίζει πάντα για το ιδιαίτερο φλογερό του ταμπεραμέντο, ενώ σε καμιά περίπτωση δεν ξεχνά ποιος είναι ο σκοπός του. Δηλαδή να δραπετεύσει, να απελευθερωθεί απ’ ότι τον εγκλωβίζει… Θέλω να πω, πως γι’ αυτόν τόσο η λογοτεχνία όσο και η ζωγραφική δεν είναι αυτοσκοπός!

Άλλωστε σε μια συνέντευξη το δήλωσε ευθαρσώς: Δεν θα γίνω ποτέ λογοτέχνης!

Όπως και να ‘χει, τα γραπτά του συνιστούν στην ουσία μια ιδιόρρυθμη καταγραφή μνήμης. Κάποιος θα μπορούσε να τον χαρακτηρίσει και ως έναν κατάλογο, όπου πολλές φορές μπερδεύονται μαζί του οι εσωτερικές διαστάσεις με τα πράγματα, τα ιστορικά πρόσωπα, τα στοιχεία της φύσης, οι επιστημονικές εξελίξεις, οι ψυχολογικές «κατακτήσεις» και εκτροπές και ότι μπορείς να φανταστείς από την απλή καθημερινή ζωή μέχρι το κάθε πράγμα του ευρύτερου επιστητού.

Για να μην δημιουργούνται εντυπώσεις θα πρέπει να ομολογήσουμε ρητά πως αγαπά ξεχωριστά την πόλη που γεννήθηκε, μεγάλωσε και δημιούργησε το έργο του και σε αυτήν είναι αφιερωμένο ένα μεγάλο μέρος από αυτό το έργο. Μελέτησε με ιδιαίτερη φροντίδα το σύνολο της ιστορίας και τις ποικίλες περιπέτειες της, τα μνημεία και τους ναούς της και την αποκάλεσε μητέρα! Και δεν παρέλειψε, ακόμη, να ταυτιστεί με την ίδια την πόλη περιγράφοντας τα μέρη της πόλης στο σώμα του!

Και φυσικά δεν παραλείπει και να καθρεφτιστεί και κάτω από το φως και τις πνευματικές διαστάσεις της πατροπαράδοτης πίστης του. Από τις λαϊκές της εκφάνσεις, τους λόγιους εκπροσώπους της, τα έργα τους, τα αρχιτεκτονήματα και την τοιχοποιία τους, τις εικαστικές της φανερώσεις τοιχογραφίες και φορητές εικόνες, τα έργα λόγου όπως τους ύμνους και τα συναξάρια τα οποία τα υπεραγαπά.

«Διαβάζεις τα συναξάρια και νιώθεις να μπαίνει η θεία χάρη μέσα από τα άκρα σου», ομολογεί.

Επίσης, δεν χάνει ευκαιρία να πηγαίνει στον Άθω και να συνομιλεί με πολλή ταπεινότητα με πρόσωπα που έχουν γευτεί το νέκταρ και την αμβροσία της πίστης και να κοινωνήσει το μέλι τους! Και αυτοί τον αποδέχονται, τον αγαπούν και τον ενστερνίζονται, αφού νιώθουν και καταλαβαίνουν πάρα πολύ καλά τον αγώνα που κάνει μέσα από το δικό του ιδιαίτερο ψυχικό κόσμο.

Μετέχει, επίσης, και της αγωνίας του Δυτικού κόσμου, όπως εκφράστηκε από τους διανοητές της, ενώ και ο ίδιος μετέφρασε στα περιοδικά που συμμετείχε μερικά αντίστοιχα άρθρα τους. Και η σχέση του με την αγωνία και τον κόσμο αυτό δεν ήταν… τουριστική!

Αλλά έμπονη…

Ο άνθρωπος μας ή το μυθολογικό αυτό στοιχειό, φαίνεται σε μας σαν να ζει σε έναν κυκεώνα πληροφοριών και γνώσεων, σαν να βρίσκεται σε έναν δεύτερο λαβύρινθο που εν τω μεταξύ δημιούργησε ο ίδιος!

Αλλά προφανώς, δεν είναι ο Θησέας, η μυθολογική αυτή ηρωική μορφή. Μοιάζει περισσότερο με έναν ιδιότυπο Μινώταυρο ο οποίος μπορεί να μην χάφτει… νιους, νιες και παλληκάρια, αλλά πλέον θέλει να δραπετεύσει, να εξανθρωπιστεί!

Να πάσχει και ο ίδιος την καλή αλλοίωση την οποία διαβάζει στα βιβλία της πίστης ή ακούει να του λένε οι πατέρες στον Άθω!

(απόσπασμα)